کسب‌وکارهایی که در کرونا، سکه شدند

روزنامه جام‌جم – لیلا شوقی: این روزها، اقتصاد رسماً به خواب کرونایی رفته، اما کسب‎وکار‌های زیادی در این میان، رونق گرفته‌اند. کسب‎وکار‌هایی که ویروس تاج‌دار، برایشان آمد داشته است. حالا در شرایطی که کرونا، برای بسیاری از مردم بد بوده و به جان کسب‎وکارشان افتاده، کسب‎وکار‌هایی که پیش از این، کسی به آن‌ها توجه نداشت، به رونق افتاده‎اند. مغازه‎های وسایل شیرینی‌پزی، نان‎های بسته‏‌بندی و عطاری‎ها حالا شلوغ شده‎اند؛ کارشناسان مارکتینگ و تولید محتوا هم حالا، پول روی پول می‌گذارند.

از دور هم می‌شود صف طولانی را جلوی مغازه‌اش دید. اینجا نه نانوایی است و نه میوه‌فروشی. اینجا مغازه لوازم شیرینی‌فروشی است. مرد جلوی مغازه‌اش یک کیسه بزرگ از ظروف یک بار مصرف گذاشته تا هیچ مشتری وارد مغازه‌اش نشود. از سیستم محافظتی‌اش که می‌پرسیم، می‌خندد و می‌گوید: برای این که کسی داخل مغازه نشود. این روزها، در روز‌های قرنطینه و در زمانی که بسیاری از زنان و حتی مردان، به استعداد شیرینی‌پزی و کیک‌پزی‌شان پی برده‌اند، سر مغازه‌هایی که وسایل شیرینی‌پزی می‌فروشند، حسابی شلوغ است.

از کسب‌وکار که می‌پرسم، مرد اول به ترازویی که یک کیسه نایلونی جوش‌شیرین رویش است، نگاهی می‌کند و بعد می‌گوید: من از قبل مشتری‌هایم را داشتم، ولی حالا به نسبت به خاطر شرایط و علاقه مردم به نان‌پزی در خانه، مشتری‌هایم بیشتر شده است. صف جلوی مغازه هر لحظه طولانی‌تر می‌شود و سه نفری که درون مغازه‌اند با چابکی درخواست مشتری‌ها را اجابت می‌کنند.

یک نفر پودر کیک شکلاتی می‌خواهد، زنی، بچه به بغل، فهرست بلندبالایی از خمیرترش، بکینگ‌پودر، آرد و قالب گرد کیک‌پزی می‌خواهد، زن و شوهر میانسالی، پودر ژله می‌خواهند و همه هم خیلی زود، در کیسه‌های نایلونی تحویلشان داده می‌شود. مغازه‌دار می‌گوید: ما قبلا دو نفر بودیم، اما حالا یک نیروی کمکی آورده‌ایم. وسایل کیک‌پزی، مثل وانیل، بکینگ‌پودر و آرد بیشترین چیزی است که مشتری‌ها خواهانش هستند. حالا صف طولانی‌تر شده و به چند مغازه آن‌طرف‌تر رفته است.

قرنطینه با کیک، چیپس و پفک

اسمش را گذاشته‌اند هایپر، قد و اندازه مغازه، اما خیلی کوچک‌تر از یک مغازه بزرگ است. یک سالن ۵۰ متری، تمام دارایی مغازه است، اما هایپر هم صندوق و هم مسوول راهنمای خرید دارد و تقریباً همه چیز در آن به فروش می‌رسد. پسر جوان که مسوول خرید است، از یک روز کاری‌اش می‌گوید: ما از ۹ صبح، کارمان را شروع می‏کنیم و تا ۱۰ شب، مدام کارتن‌های پر را از انبار می‏آوریم و قفسه‏ها را پر می‌کنیم. از زمانی که ویروس کرونا پایش را گذاشته در کشور، مشتری‌هایمان هم بیشتر شده است. حالا هر روز قفسه‌های فروشگاه، خالی می‌شود و به خاطر همین هم، آن‌ها هر روز به کارخانه‌ها، فهرست درخواست خرید می‌دهند.

مانند همه فروشگاه‏های زنجیره‌ای، بیشترین کالایی که در این هایپرمارکت به فروش می‎رسد، تخم‌مرغ، شیر، گوشت و مرغ بسته‏بندی شده، است؛ دقیقاً مایحتاج روزانه مردم و آن چیزی که شهروندان هر روز استفاده می‌کنند. او البته تاکید می‌کند که خرید انواع تنقلات مثل، بیسکویت، کیک، چیپس و پفک و حتی پودر کیک و ژله آماده هم افزایش پیدا کرده و البته این هم عجیب نیست.

او می‎گوید: در زمانی که همه مردم در خانه‌ها نشسته‎اند، عجیب نیست که یکی از تفریحاتشان، خوردن تنقلات باشد و چه چیزی بهتر از چیپس و پفک؟ این را که می‎گوید، لبخند عمیقی می‌‎نشیند روی لبانش، بعد می‎رود به کمک پیرزنی که چند شامپو، یک بسته گوشت گوساله و یک شیشه شیر درون سبد خریدش گذاشته است، سبد را از او می‎گیرد و کمک می‎کند تا پیرزن وسایل دیگری را از داخل قفسه‎ها بردارد. از هایپرمارکت که بیرون می‎آیم، یک ماشین باربری از کارخانه چیپس‌فروشی معروف، جلوی مغازه پارک می‎کند.

در پناه جوشانده گیاهی

چند پله باید بالا بروم تا برسم به شیشه‎ها و ظرف‎های پر از رنگ و بو. اول از همه، بوی پونه به استقبال می‏آید، بعد تندی فلفل، به عطسه‏ام می‎اندازد و بعد بوی تیز زنجبیل بینی‎ را نواش می‏دهد. انتهای سمفونی بو و رنگ مغازه عطاری، مرد میانسالی ایستاده است. از کسب‎وکارش که می‎پرسم، لبخند رضایت‌بخشی می‎زند و از روز‌های اول ورود ویروس به کشور می‎گوید، از زمانی که بسیاری از مشتری‎هایش، به‌شدت خواهان پنیرک، میخک، دارچین و زنجبیل بودند؛ تمام ادویه‎ها و گیاهان دارویی که طبع گرم دارند.

او البته توضیح می‎دهد که بعد تب خرید فروکش کرد، ولی همچنان درخواست‎ها زیاد و به‌نسبت ثابت مانده است، اما آنچه مهم به‌نظر می‌آید، افزایش درخواست‌ها نسبت به روز‌های قبل از ویروس کروناست. حالا به گفته این عطار، مردم همچنان دست به دامن طب سنتی هستند و از گیاهان دارویی، جوشانده تقویتی برای بالا بردن سیستم ایمنی‎شان درست می‎کنند.

گیاهان دارویی و ادویه‎های با طبع گرم، اما تنها درخواست‎های آن‌ها نیست، او هم مانند بسیاری از همکاران هم‎صنفش، مواد اولیه پخت‎وپز کیک و شیرینی می‎فروشد و بنابراین فروش بکینگ‌پودر، خمیر ترش، وانیل و حتی رنگ‌های خوراکی هم افزایش پیدا کرده است. او تاکید می‎کند: «فروش مواد کیک‎پزی در روز‌های عید و قبل از آن بیشتر بود. خرید این مواد هنوز هم خواهان دارد، اما مانند گیاهان دارویی، به نسبت ثابتی رسیده است.» پیرمردی وارد مغازه می‎شود و از عطار می‎‌پرسد: «حاجی بکینگ‌پودر داری؟»

صف‎آرایی برای نان‎های صنعتی

ترافیک بیش از اندازه است. ماشین‎ها، میلیمتری حرکت می‎کنند. نه زمین خیس و تاریکی هوا و نه روز جمعه، هیچ‌کدام دلیل تراکم بیش از اندازه ماشین‎ها در خیابان بلند شریعتی نیستند. همه ازدحام‏ها و شلوغی‌ها به خاطر فروشگاه بزرگ نان‌فروشی معروفی است؛ نانوایی​ای که درش بسته و جلوی در شیشه‎ای، صف طولانی تشکیل شده است. درون مغازه هم شلوغ است. بعد از این که یک نفر از درون فروشگاه بیرون می‎آید، یک نفر می‎‌تواند وارد نان‌فروشی شود.

تنها ۱۵ – ۱۰ نفر اجازه ورود به فروشگاه را دارند. قفسه‏ مواد اولیه تقریبا خالی است. جز یکی، دو بسته آرد سوخاری و جو، بسته دیگری دیده نمی‎شود. قفسه کوکی‎ها، شیرینی‎های لقمه‏ای و قفسه نان‎های بسته‏بندی، اما خالی است. فروشنده‎ها سرشان شلوغ است و از پشت ماسک جواب مشتری‎ها را می‎دهند. قسمت نان‎های حجیم مانند، انواع باگت، رژیمی، عصرانه و جو شلوغ‎تر است. سینی‎های نان‌های حجیم در حال خالی شدن است.

یکی از فروشنده‌ها، یک سینی پراز نان فرانسوی می‌گذارد درون ویترین شیشه‎ای. جلوی یخچال‌های ساندویچ‎های خانگی و پیراشکی‌ها هم شلوغ است. یک پسربچه تپل در حال انتخاب است: «ساندویچ مرغ بردارم یا گوشت قرمز؟» از یکی از فروشنده‌ها از کسب‎وکار در این روز‌ها می‎پرسم، جواب می‏دهد: «می‎بینید که… مشتری‎هایمان زیاد شده است.» بعد به سراغ مشتری که انگشتش را روی یکی از پیراشکی‌ها گذاشته است، می‏رود. صف‎های طولانی، جلوی هر دو صندوق‎ به‌وجود آمده است. صندوقدارها، اما سریع کار مشتری‎ها را راه می‏اندازند. صدای ممتد نایلون‎هایی که پر می‌شود و صدای زیر پرداخت وجه صندوق، موسیقی این قسمت است. از در خروج خارج می‎شوم، باران می‎بارد و صف هنوز طولانی است.

الماسی به نام فضای مجازی

از همان اول می‎گوید: «دیگر دوران کسب‎وکار‌های سنتی تمام شده است، آن‌ها باید فکری به حال خود کنند و ایده‌هایشان را در فضای آنلاین ارائه دهند.» این‌ها را یکی از مشاوران تبلیغاتی شبکه‎های اجتماعی کسب‎وکار‌های اینترنتی می‌گوید، شغلی که در روز‌هایی که خیلی از کسب‎وکار‌ها خانه‏نشین شدند و از رونق افتادند، آن‌ها به چشم آمدند. شاید یکی از نکات مثبت ویروس منحوس این بود که همه مدیران و کسب‎وکار‌ها به ارزش وجود فضای مجازی پی ببرند.

حالا درخواست‌های کار به طرف کارشناس فضای مجازی، سرازیر شده است: «بعد از ویروس کرونا، اهمیت شغل‌مان معلوم شد.» حالا بسیاری از مشتری‎هایشان، برای مدیریت صفحه مجازی، مشاوره در زمینه فروش آنلاین یا طراحی‌های گرافیکی، به او و همکارانش مراجعه می‎کنند. او توضیح می‎دهد که برای افزایش درخواست‌ها، تعرفه‎‏ها را کاهش داده‎اند تا هم کمکی برای کسب‏وکار‌هایی که با مشکلات اقتصادی روبه‏رو هستند، باشد و هم این که به خاطر هزینه‌ها، درخواست‌هایشان کم نشود. به خاطر همه اینها، این کارشناس خوشحال است.

تغییر برنامه کاری با کرونا

حالا همه قدر فضای مجازی را دانسته‏اند و به این نتیجه رسیده‎اند که در روز‌های کرونایی، کلید تمام مشکلات است. حالا تولید محتوا و اینفوگرافی برای انتشار در فضای مجازی، جز درخواست‌های بی‌شمار شرکت‎ها، ارگان‎ها و سازمان‌ها شده است. بنا به گفته یکی از کارشناسان تولید محتوا در فضای مجازی، هر سال، درخواست‎های تولید محتوا، از ۱۵ دی‌ماه تا ۱۵ اسفندماه بیشتر می‎شود و همه کارشناسان از ۱۵ اسفندماه تا ۱۵ اردیبهشت‎ماه کار زیادی ندارند، ویروس کوچک، اما همه قواعد را از بین برده و همه چیز را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. این روزها، حالا سر کارشناسان تولید محتوا خیلی هم شلوغ شده است.

بعد از شیوع ویروس کرونا در کشور، او مشتری‎هایش را به چند دسته تقسیم‏بندی می‌کند. یکی از آن‌ها ارگان‏ها و سازمان‌هاست که پیش از این توجهی به فضای مجازی نداشتند و حالا از فضای مجازی برای تبلیغات و ارائه دستورالعمل‏های آموزشی استفاده می‎کنند: «یک دسته دیگر از مشتری‎هایمان، فرهنگسرا‌ها و ارگان‏های فرهنگی هستند که پیش از این، به صورت میدانی کار می‏کردند و حالا باید تولید محتوا را به انتشار در فضای مجازی محدود کنند.» بخشی از فعالیت‎‎های این کارشناس تولید محتوا و همکارانش، اما به ارائه اینفوگرافی و متن برای کمپین‎های شرکت‏های خصوصی و ارگان‏ها خلاصه شده است. شرکت‌های نوپا هم حالا این روزها، تمرکز خود را روی تولید محتوا گذاشته‎اند و با تبلیغات و ارائه دستور‌های مراقبتی، سعی دارند تا در کنار کسب‎وکارشان، به وظایف اجتماعی‎شان عمل کنند.