کتاب بخوانیم؛ «رگتایم» و «دختر ذرت» و «شازده حمام»

برترین‌ها: در این مطلب از سری «کتاب بخوانیم» سه اثر ادبی و داستانی را معرفی خواهیم کرد شامل یک رمان سیاسی-تاریخی مشهور و یک داستان مدرن از ادبیات آمریکا، همچنین کتاب محبوب «شازده حمام» از تاریخ شفاهی ایران. یک کتاب بسیار مهم در حوزه فلسفه و اندیشه به همراه یک اثر مفرح در روانشناسی عمومی را هم برای بخش غیر داستانی در نظر گرفته‌ایم. با ما همراه باشید.

«رگتایم»*

اثر ای. ال. دکتروف

«ادگار لاورنس دکتروف» (۱۹۳۱-۲۰۱۵) یکی از نویسندگان مهم و جریان‌ساز آمریکا در قرن بیستم بود که روایت هایش بیشتر به طبقه کارگر و محروم جامعه اختصاص داشت، به خصوص در دوران رکورد بزرگ یا اوج گیری جنبش‌های چپ. شاید امروزه بعضی مخاطبان نتوانند با مضامینِ آثار وی ارتباط عمیقی برقرار کنند یا آن‌ها را کهنه تصور نمایند، با این وجود ای. ال. دکتروف یکی از نویسندگانی است که در شکل‌گیری «رمان نو» از جنبه فرمی و روایی نقش زیادی داشت و به همین دلیل خواندن آن اهمیت فراوانی دارد. «رِگتایم» (Ragtime)، مشهورترین اثر اوست که در سال ۱۹۷۵ منتشر شد. در میان انواع فهرست‌های انتخاب شده توسط منتقدان و رسانه‌ها تحت عنوان «رمان‌های برتر قرن بیستم یا همه دوران» رگتایم همواره جایگاه بالایی داشته و دارد. از دیگر آثار مشهورِ دکتروف می‌توان به داستان «بیلی باتگیت» اشاره کرد.

ماجرای رگتایم در حدود سال ۱۹۰۰ آغاز و کمی پیش از آغاز جنگ جهانی اول به پایان می‌رسد. کتاب شامل روایت و خرده روایت‌های مختلفی است که گاه به هم می‌رسند و گاهی مستقل پایان می‌یابند؛ یک خانواده از طبقه متوسط با حضور پدر و مادر و برادرِ کوچکتر مادر، یک خانواده‌ی مهاجر یهودی که بنیان سستی دارد و از فقر و سوسیالیسم به صنعت و سرمایه می‌رسد، و یک زوج آفریقایی-آمریکایی موزیسین و دوست داشتنی که با وجود ثروتمند بودن در جامعه مشکلات و تحقیر‌های زیادی را تحمل می‌کند، در کنار کلی شخصیت‌های ریز و درشت دیگر. در نهایت شخصیت‌ها با وجود طراحی دقیق و نمادین، وسیله‌ای بیش نیستند در خدمت داستان اصلی و مضمون مد نظر نویسنده. به همین دلیل رگتایم کتابی است که هنوز هم زنده است و اعتبار دارد.

رگتایم می‌خواهد به رئالیستی‌ترین شکل، ترسیم‌گر چهره‌ی آمریکا و بنیان‌های آن در قرن بیستم باشد به همین دلیل آدم‌های تاریخی، غیرتاریخی و نمادین در رمان بی‌شمارند. از سرمایه داران بزرگ تا هنری فوردِ مشهور، اِما گلدمنِ انقلابی، مریلین مونرو و …. تعابیر سیاسی و اجتماعی رگتایم، برای هر مخاطبی بسیار واضح و شفاف است و فارغ از پیچیدگی؛ کافی است بدانید هر شخصیت، نماینده چه گروه و جریانی است و با آن‌ها در سیرِ داستان پیش بروید و از ریتم رمان لذت ببرید، مانند موسیقی رگتایم.

(*رگتایم، نوعی موسیقی در تاریخ آمریکا است که از ترانه‌های سیاه پوستان و بردگان ریشه می‌گرفت و معادل معنایی و لفظی خاصی در فارسی نمی‌تواند داشته باشد.)

این کتاب نخستین بار در سال ۱۳۶۱ با ترجمه‌ی بی نظیر «نجف دریا بندری» توسط نشر خوارزمی در ۲۸۰ صفحه منتشر شد و چاپ چهارم آن (۱۳۹۷) اکنون با قیمت ۲۵.۰۰۰ تومان در دسترس علاقمندان می‌باشد.

«دخترِ ذرت»

اثر جویس کارول اوتس

بعضی منتقدان ادبی، جویس کارول اوتس (متولد ۱۹۳۸) را با استعدادترین نویسنده زن آمریکا می‌دانند. در طول حدود ۶ دهه فعالیت ادبی، او بیش از ۵۰ رمان و داستان و چندصد مقاله از خود برجای گذاشته است که محوریت و مضمون اکثر آن‌ها عشق، جنایت، مذهب، طبیعت و حواشی زندگی انسانی است در بستر داستان‌هایی سراسر تعلیق و هیجان. وی بیشتر تحت تاثیر سبک نویسندگان انگلیسی و کلاسیک است مانند خواهران برونته یا چارلز دیکنز. اگر به دنبال یک داستان هیجان انگیز و غیرکلیشه‌ای هستید، دخترِ ذرت نومیدتان نخواهد کرد. این داستان در مجموعه‌ای از آثار جویس کارول اوتس در سال ۲۰۱۱ منتشر شد و جایزه مشهور «برام استوکر» را از آن خود کرد. اوتس بار‌ها نامزد جایزه نوبل و پولیتزر بوده است و از دیگر آثار مشهورش که در ایران هم ترجمه شده است میتوان داستان «عاشقانه، تاریک، عمیق» را نام برد.

قربانی کردن دخترِ ذرت، از قدیمی‌ترین سنت‌های قبایل سرخپوستی است. «دخترِ ذرت» درباره دختران جوانی است که برایشان اتفاقات و ماجرا‌هایی غافل‌گیر کننده پیش می‌آید. داستان از سه نگاهِ مختلف روایت میشود و متناسب با مضمونِ خود، بسیار مشوش است و گیج کننده. توطئه و مصیبیت، در بطن داستان و روایت شخصیت‌ها درهم تنیده شده است. نویسنده به دلیل تحصیل در رشته ادبیات تا مقطع دکترا و سال‌ها تجربه‌ی تدریس و نویسندگی توامان، در طراحی شخصیت و روایت به بلوغ بی نظیری دست یافته است. اوتس با مهارت تمام در یک دنیای روزمره و عادی، شخصیت‌هایی عادی و ساده را بر می‌گزیند و ناگهان چنان بلا‌هایی بر سرشان نازل می‌کند که مخاطب او نمیتواند به سادگی از سرنوشت شخصیت‌ها و پایان داستان جدا شود.

رازآلودگی در بستر آیین و سنت‌ها موجب میشود تعلیق و هیجان در کنار ابهام و معما، کتاب را به یک هذیان و رویای ناخوشایند نزدیک کند که بسیار خواندنی است؛ اگرچه نماد‌ها و لایه‌هایی در داستان که نویسنده مدنظر دارد و میخواهد به سیاست و جامعه مدرن امروز مرتبط کند گاهی کلیشه‌ای و دم دستی است و گاه ساده سازی و تقلیل، اما چیزی از ارزش‌های ادبی داستان نمی‌کاهد.

داستان دخترِ ذرت اثر جویس کارول اوتس با ترجمه‌ی ناهید طباطبایی در سال ۱۳۹۷ توسط نشر چشمه منتشر شد و به چاپ دوم هم رسید و در ۱۳۵ صفحه با قیمت ۱۹۰۰۰ تومان در دسترس علاقمندان می‌باشد.

«فلسفه روشنگری»

اثر ارنست کاسیرر

اگر از علاقمندان به فلسفه، تاریخ و علم هستید و آثار مهم و کلاسیک در این حوزه را مطالعه کرده اید، خواندن کتاب «فلسفه روشنگری» برای شما نه تنها مفید می‌باشد که امری است ضروری. پس از رنسانس با «کشفِ مفهومِ تاریخ» در قرن ۱۷ و ۱۸ میلادی در اندیشه اروپایی علم از فلسفه جدا شد و این جدایی به دنیای فعلی و مدرنیته شکل داد. تمام این دوره و مفهوم را میتوان تحت عنوان «روشنگری» تبیین کرد و توضیح داد. به همین دلیل این کتاب از اساسی‌ترین آثاری است که باید برای فهم دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم خوانده و در چارچوب خود درک شود.

ارنست کاسیرِر (۱۸۷۴-۱۹۴۵) متفکر برجسته آلمانی در قرن بیستم، با انتشار «فلسفه روشنگری» در سال ۱۹۳۲ در آلمان و اروپا توجهات را به خود جلب کرد. کاسیرر یک دهه پایانی عمر خود را به دلیل تبارِ یهودی اش مجبور شد که در تبعید به سر بَرد و در نهایت در دانشگاه کلمبیای آمریکا و در حال تدریس درگذشت.

وی در ۷ فصل این کتاب با بررسی سهمِ مفاهیمی مانند طبیعت و دین در کنار تاریخ، علم و فلسفه سعی کرد ریشه‌های روشنگری را از منظر جدیدی تبیین کند تا بتواند در پروژه فکری اش وضعیت «دنیای جدید» را با تمام انحرافات فکری و مشکلات سیاسی آن توضیح دهد. کاسیرر آنچنان موفق بود که اکنون روش او در کنار تفسیرش حدود یک قرن است به مطالعات در حوزه فلسفه و علم شکل داده است و هرساله در تفسیر آن کتاب‌های جدیدی در اروپا منتشر میشود.

«فلسفه روشنگری» در سال ۱۳۷۰ با ترجمه یدالله موقن به فارسی منتشر شد، ترجمه‌ای که علاوه بر روان و دقیق بودن با گذشت ۳ دهه همچنان معتبر است اگرچه در بعضی اصطلاحات و واژگان نیاز به تصحیح در آن دیده میشود. نشر نیلوفر، چاپ چهارم این کتاب را در سال ۱۳۹۵ عرضه نمود که اکنون در ۵۴۳ صفحه و با قیمت ۴۵.۰۰۰ تومان در دسترس علاقمندان می‌باشد.

«خاطرات شازده حمام»

اثر محمد حسین پاپلی یزدی

تاریخ شفاهی در ایران با محوریت عامه مردم، با تمام جذابیت هایش همواره نحیف مانده است. شاید یکی از علل آن توجه بیش از حد و انحصاری به شخصیت‌های سیاسی باشد. به همین دلیل کمتر کتابی میبینیم که به خاطرات یک فرد موفق یا مشهور غیرسیاسی بپردازد یا در صورت انتشار، اثری ماندگار و مهم تلقی شود و مورد استقبال قرار گیرد. «خاطرات شازده حمام» یکی از همین استثنائاتِ جذاب است در بازار کتاب ایران در حوزه فرهنگ عامه.

محمد حسین پاپلی یزدی (متولد ۱۳۲۷) استادیار دانشگاه در رشته جغرافیا بوده، و از دهه ۹۰ میلادی نیز به همکاری با دانشگاه سوربن پرداخته است. وی عناوین و مقالات و کتاب‌های تخصصی زیادی در حوزه جغرافیا دارد، اما عمده شهرتش به دلیل «خاطرات شازده حمام» و از دهه ۸۰ شمسی است که این کتاب بازنشر شد و به سرعت پرفروش گشت.

شازده حمام روایت شخصی اوست از کودکی و نوجوانی اش در محلات فقیرنشین شهر یزد در دهه ۳۰ و ۴۰ شمسی. نقطه قوت و شهرت کتاب در این است که محدود به خود نمانده و همه روایت‌های شخصی در خدمت توصیف اوضاع و احوال اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مردم و به خصوص اصناف و کارگران و اقشار پایین دست جامعه است، همچنین جزییات مهمی مانند شیوه‌های تربیتی ایرانیان در آن روزگار و معماری و …. کمتر حوزه‌ای مرتبط با فرهنگ عامه در آن دوره از چشم نویسنده پنهان مانده است، رنج‌ها و شادی‌های وصف شده توسط نویسنده برای مخاطب جوان امروزی هم علاوه بر جذابیت، بسیار ملموس و گاه تکان دهنده است. علاوه بر مضمون، سادگی متن و روان بودن آن باعث ترغیب عموم به خواندن این کتاب میشود اگرچه گاهی طولانی شدن جملات و پاراگراف‌ها و ضعف‌های ادبیِ فنی به چشم میخورد.

برخلاف تخصص نویسنده، این کتاب به هیچ وجه تحقیقی و پژوهشی محسوب نمیشود و در آن واقعیت و خیال، تاریخ و روایت شخصی به خوبی در هم آمیخته و یک کتاب خاطراتِ منحصر به فرد را رقم زده است. صداقت نویسنده نقطه قوت آن به شمار می‌رود هرچند انتقادات جدی درباره عدم رعایت حریم خصوصی دیگران به وی وارد می‌کنند تا جایی که شایع است بعد از چاپ این کتاب و فراگیر شدن آن بعضی خانواده‌ها و افراد در یزد که ذکرشان در متن آمده، نام فامیلی خود را تغییر داده اند!

مجلد اول شازده حمام (شامل جلد‌های اول و دوم) در سال ۱۳۹۸ به چاپ سی و دوم خود رسیده است و در ۶۳۲ صفحه با قیمت ۷۰.۰۰۰ تومان در دسترس است. جلد سوم آن در سال ۱۳۹۷ به چاپ سیزدهم رسید و در ۵۱۲ صفحه با قیمت ۶۰.۰۰۰ تومان منتشر شد. جلد چهارم آن نیز در سال ۱۳۹۷ به چاپ هشتم رسید و در ۳۶۵ صفحه و قیمت ۵۰.۰۰۰ تومان منتشر شد. ناشر همه آن‌ها «انتشارات پاپلی» می‌باشد.

«گربه راهنمای ما»

اثر استفان گارنیه

استفان گارنیه، نویسنده‌ای فرانسوی است که بیشتر در حوزه طنز و روزنامه نگاری و مقاله نویسی فعال بوده است تا اینکه در سال ۲۰۱۷ با چاپ کتاب How to Think Like a Cat به شهرت رسید. ساختار این کتاب نسبت به آثار رایج در حوزه «روانشناسی عمومی» و موفقیت بسیار خلاقانه و بدیع است و به همین دلیل هم مورد استقبال واقع و جریان ساز شد. نویسنده که خود از گربه‌ها می‌ترسیده است با شرح دقیق و وسواس گونه رفتار‌های یک گربه و تحلیل و بررسی جزییات آن، الگوریتم‌ها و قواعدی مفید کشف می‌کند تا در ادامه به کاربرد آن‌ها در زندگی انسانی بپردازد و ثابت کند که میتوان از گربه‌ها آموخت. علاوه بر این کشف و شهودِ دیوانه وار که کتاب را متمایز می‌کند، استفان گارنیه جملات و ارجاعاتی نیز از نویسندگان و اندیشمندان بزرگ ذکر می‌کند تا در عین مفیدتر بودن کتاب برای خواننده عامه، خواننده حرفه‌ای را نیز ناامید نکند از جمله نظرات فروید درباره‌ی اهمیت الگو‌های گربه ای.

در نهایت یک آزمون گربه سنجی نیز در اختیار مخاطب می‌گذارد تا ببینیم چه مقدار رفتار‌های گربه‌ای در ما وجود دارد. استفان گارنیه، گربه‌ها را به این دلیل انتخاب کرده است که آن‌ها در عین جذاب و مرکز توجه بودن، برای برخی انسان‌ها ترسناک و برای دیگران نفرت انگیزند، در عین حال عده‌ای دوستشان دارند و با آن‌ها همزیستی می‌کنند. از طرفی گربه‌ها عموما زندگی خوب و راحتی دارند و معمولا در آسایش و سرخوشند حتی اگر آواره باشند! همه‌ی این‌ها گربه را به موجود خاصی تبدیل کرده تا راهنمای نویسنده باشد.

مانند اکثر کتاب‌های روانشناسی عمومی، این کتاب نیز همزمان چند بار در ایران ترجمه و منتشر شده است. «گربه راهنمای ما» توسط نشر «شمعدونی» و با ترجمه مطهره حیدری در سال ۱۳۹۷ در ۱۹۲ صفحه و با قیمت ۲۵.۰۰۰ تومان به چاپ رسید. نشر «بهجت» نیز آن را با عنوان «مثل گربه فکر کن، مثل گربه رفتار کن» و ترجمه گلناز گلناریان در همان سال در ۱۵۲ صفحه و قیمت ۲۸.۰۰۰ تومان منتشر نمود.