کتاب بخوانیم؛ «آن روزها» و «نظریه عمومی جادو»

برترین‌ها: در این مطلب از سری «کتاب بخوانیم» ۲ اثر داستانی داریم: یک رمان عاشقانه و پرفروش قرن بیست و یکمی برای جوانان، و یک زندگی‌نامه شگفت‌انگیز از کودکی نابینا که چهره و استادی بین‌المللی شد.

در بخش ادبیِ غیر داستانی ۲ کتاب معرفی می‌کنیم: یک مجموعه شعر از نویسنده و شاعری در تبعید، به همراه یک رساله مفید و مختصر درباره انواع مقاله و روش‌های نگارش آن. یک کتاب خواندنی در حوزه جامعه شناسی و اسطوره با محوریت «جادو» نیز برای بخش غیرادبی این شماره انتخاب کرده‌ایم. با ما همراه باشید.

«آن روزها» اثر طه حسین

«طه حسین» (۱۹۷۳-۱۸۸۹) نویسنده و متفکر مصری بود که در شش سالگی به دلیل فقر و عدم درمان بهداشتیِ عفونت چشم، نابینا شد. وی کودکی بسیار مستعد بود که پس از گذراندن دروس مکتب‌خانه در روستای محل تولدش، برای ادامه تحصیل در علوم ادبی و اسلامی به «دانشگاه الازهر» در قاهره رفت. وی با وجود همه تنگنا‌های مالی و جسمی، به تحصیل در علوم حوزوی و ادبیات عرب مشغول شد و شاگردی برجسته بود، هرچند اساتید وی او را جدی نمی‌گرفتند و بعضا به دلیل نابینایی تمسخرش می‌نمودند. طه حسین تا مقطع دکترا ادامه تحصیل داد و سپس به دانشگاه سوربون پاریس رفت و به تحصیل در حوزه فلسفه و تاریخ در محضر اساتید بزرگ آن دوران ادامه داد و چهره‌ای جهانی شد. از وی بیش از هفتاد اثر مختلف باقی مانده است که به زبان‌های بسیاری ترجمه شده است.

«آن روزها» یا الایام، داستان زندگی سختِ طه حسین از کودکی تا پایان تحصیلات در دانشگاه الازهر را شامل میشود. خوش بینی و امید کودک قهرمان داستان، بسیار الهام بخش و بی‌نظیر است، صداقت و صراحت در سرتاسر این زندگی نامه‌ی شفاهی به چشم میخورد. طه حسین تمامی دوران تحصیلی خود را به صورت شنیداری طی کرد و این مساله، جذابیتِ کتاب و روایت را دوچندان نموده است. کودک نابینا و قهرمان داستان از بسیاری اطرافیان خود، ابعاد زندگی را بهتر و عمیق‌تر درک نموده است و با زشتی‌ها و زیبایی‌های وجودِ انسانی روبرو شده است.

به گفته و اعتراف بسیاری از ادیبان و شرق‌شناسان، این کتاب یکی از برجسته‌ترین و مهم‌ترین اسناد تاریخی درباره عواطف و احساساتِ انسان شرقی و اهالی خاورمیانه در قرن بیستم می‌باشد. این کتاب شگفت انگیز و تاریخی، روایت مبارزه‌ی بی امان یک کودک محروم و با استعداد با تنبلی و جهلِ اطرافیان است، کودکی غمگین که تمامی موانع را در یک جامعه بسته و سنتی پشت سر میگذارد و به بالاترین مدارج علمی دست می‌یابد. جهل و تعصبِ خشک اطرافیان و استادان در سرتاسر کتاب موج می‌زند، با این وجود نحوه روایت و زبان جادویی نویسنده که به دلیل نابینا بودن، داستان را به صورت شفاهی بیان نموده است، به همراه ترجمه روان باعث شده است که با یک زندگینامه طناز و جذاب مواجه باشیم که در جا‌هایی بسیار سرخوشانه و مفرح میشود و لطافت و زیبایی آن مخاطب را با حیرت روبرو می‌سازد.

کتاب «آن روزها» اثر جاودان «طه حسین» در سال ۱۳۴۸ توسط «حسین خدیوجم» به فارسی برگردانده و توسط «شرکت سهامی کتاب‌های جیبی» منتشر شد. هرچند این کتاب در سال‌های ۹۳-۹۴ توسط انتشارات سروش و «علمی فرهنگی» تجدید چاپ شد، اما احتمالا امروزه باید در بازار کتاب‌های دست دوم آن را جست و جو نمود.

رمان «همه چیز همه چیز» اثر نیکولا یون

نیکولا یون، نویسنده‌ی جامائیکایی-آمریکایی است که در بروکلین نیویورک پرورش یافت و رشد کرد. وی در دانشگاه کورنل، مهندسی خواند و به موازات آن، دوره‌های نویسندگی خلاق را گذراند که مهم‌ترین آن‌ها در کالج امرسون بود. تولد اولین دخترِ یون، الهام بخش او در نگارش اولین رمانش یعنی «همه چیز همه چیز» بود که در سال ۲۰۱۵ منتشر شد و ۴۰ هفته در صدر لیست «پرفروش ترین‌های نیویورک تایمز» در حوزه رمان‌های جوانان قرار داشت. وی در سال ۲۰۱۶ دومین کتاب خود را با نام «خورشید، هنوز یک ستاره است» منتشر نمود و باز هم به موفقیت و جوایز بسیاری دست یافت.

یون به عنوان یک مادر در دوران بارداری و پس از تولد دخترش، نگران مراقبت از وی در برابر دنیا و خطرات آن بود. نطفه‌ی کتاب او در همینجا شکل گرفت و داستان خلاقانه وی را ترسیم کرد. داستان درباره‌ی دختری هجده ساله و تنها به نام مَدی است که به دلیل بیماری «نقص ایمنی شدید» تحت درمان و مراقبت دائمی قرار دارد و نمی‌تواند خانه را ترک کند یا با دیگران و هر چیزِ غیربهداشتی ارتباط داشته باشد. جهان در نگاه مدیِ نوجوان، فقط از مادر، پرستار و کتاب هایش تشکیل شده تا اینکه روزی از پنجره اتاق شاهد اسباب کشی یک خانواده جدید در همسایگی منزلشان است. اُلی، پسر این خانواده جدید به مرور رابطه‌ی دوستانه‌ای با مدی شکل میدهد و بزرگترین خطری که مدی تا به حال با آن مواجه شده است، به وجود می‌آید…

نیکولا یون با استفاده از ساختار رمان‌های کلاسیک مشهور، تکنیک و قدرت نویسندگی خلاق، آن چنان روایت ناب و جذابی از عشق نوجوانانه در یک ریتم پیچیده با بیماری و مفهوم خانواده ارائه می‌دهد که کمتر معادل و نمونه‌ای مانند آن میتوان در ادبیات مدرن و عاشقانه پیدا کرد. «کشف و جست و جوی دنیای بیرون و انتظار معجزه» به خوبی با مفهوم «بیماری و زندگی یکنواخت و روزمره» در هم تنیده شده‌اند. در عین حال کتاب جملات جذاب و پاراگراف‌های خواندنی بسیاری دارد که مخاطب نوجوان و جوان را در عین جذب، به فکر و رویا فرو می‌برد.
چاپ ششم رمان عاشقانه «همه چیز همه چیز» اثر «نیکولا یون» با ترجمه «نازیلا محبی» در سال ۱۳۹۷ منتشر شد. «نشر نون» این کتاب را در ۲۸۸ صفحه و با قیمت ۳۹.۰۰۰ تومان عرضه نموده است.

برشی از متن کتاب: «در اتاق سفیدم، روی دیوار‌های سفید اتاقم، بر روی قفسه‌های کتاب سفید براقم، فقط جلد‌های کتاب است که به محیط رنگ می‌دهد. همه کتاب‌ها جلد سخت کاملا نو دارند (هیچ کتابی با جلد مقوایی دست دوم و آلوده به میکروب ندارم). کتاب‌ها بعد از ضدعفونی شدن و پیچیده شدن در لفاف پلاستیکی که بدون دخالت دست در خلأ رویشان کشیده شده، به دستم می‌رسند. دلم می‌خواهد دستگاهی را که این کار را انجام می‌دهد، ببینم»

«نظریه عمومی جادو» اثر مارسل موس

«مارسل موس» – Marcel Mauss (۱۹۵۰-۱۸۷۲)، جامعه‌شناس و انسان‌شناس فرانسوی بود که با پژوهش‌ها و آثار گرانبهایش، مرز‌های جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی را جا به جا کرد و گسترش داد. وی خواهرزاده‌ی «امیل دورکیم»، جامعه شناس مشهور بود که بعضا به عنوان پدر علم جامعه شناسی پس از «آگوست کنت» شناخته میشود؛ موس بسیار از دورکیم تاثیر گرفت. موس، بیشتر به دلیل تمرکزش بر جنبه‌های پیچیده‌تر و ناشناخته‌تر انسان مانند مفاهیم «جادو و هدیه و پیش‌کش» در فرهنگ‌ها و قومیت‌های مختلف جهان شناخته می‌شود. کتاب «نظریه عمومی جادو» یکی از مهم‌ترین آثار وی می‌باشد، از مارسل موس، «رساله پیشکش» نیز به فارسی ترجمه شده است که به تاریخ قوم نگاری اختصاص دارد.

جادو در طول تاریخ بشر همواره موضوعی جذاب و در عین حال مبهم و پر رمز و راز بوده و طیف گسترده‌ای از مطالعات فیلسوفان و کیمیاگران را در حوزه نظری به خود اختصاص داده است. مطالعات علمی و تاریخی جدید درباره جادو با «برادران گریم» آغاز شد و موس تکمیل کننده و ادامه دهنده راه آن‌ها بود. موس، جادو را در جایی میان دین و علم قرار می‌دهد و جایگاه خاص و یگانه‌ای برای آن قائل میشود. نویسنده معتقد است که جادو همچنان در ذهن انسان مدرن وجود دارد و پدیده تکامل نتوانسته است این بخش از وجود انسان را از میان بردارد.

این کتاب در عین اینکه اثری است خواندنی برای عامه مخاطبانی که به آیین‌ها و رسوم باستانی علاقمندند، امروزه بسیاری از پژوهشگران در حوزه‌های مختلف از کتاب «نظریه عمومی جادو» بهره برده و به آن ارجاع می‌دهند. نظریه جادو، نه تنها تصاویر شگفت‌انگیز و ناشناخته‌ای از جادو در انسان اولیه (هومو ساپینس) و فرهنگ‌های باستانی گوناگون ارائه می‌دهد، بلکه تحلیل‌های بدیع نویسنده، آن را به یک اثر کلاسیک و مهم تبدیل می‌نماید که بسیاری از زبان‌شناسان، روان‌شناسان، و مورخان دین و عرفان به آن ارجاع می‌دهند و پژوهشگران هنر از داده‌های آن استفاده می‌کنند.

گرچه متن فارسی کتاب برای مخاطب عام تا حدودی تحت‌الفظی و قابل فهم ترجمه شده است، اما به دلیل ترجمه از طریق یک زبان واسط یعنی انگلیسی (به جای متن اصلی فرانسوی) و عدم درک مترجم از عبارات و واژه‌های مهم لاتین – یونانی که عینا آورده شده اند، ترجمه این کتاب مهم تا حد زیادی برای متخصصان ارزش پژوهشی خود را از دست داده است. همچنین درباره بسیاری از نام‌ها و اصطلاحات هیچ توضیح و پاورقی افزوده نشده است که موجب سردرگمی مخاطب عام می‌گردد.

«نظریه عمومی جادو» اثر «مارسل موس» با ترجمه حسین ترکمن نژاد در سال ۱۳۹۷ توسط نشر مرکز در ۱۹۶ صفحه منتشر شد و با قیمت ۳۲۹۰۰ تومان در دسترس علاقمندان می‌باشد.

رساله «البته واضح و مبرهن است که…» اثر ضیاء موحد

«ضیاء موحد» متولد ۱۳۲۱، ادیب، استاد فلسفه و عضو «انجمن حکمت و فلسفه ایران» است. وی آثار متنوعی در حوزه فلسفه، منطق، نقد ادبی و شعر به رشته تحریر درآورده است. یک از مهم‌ترین آثار او در حوزه نقد ادبی، رساله‌ای است با عنوان «البته واضح و مبرهن است که …» که به طور خلاصه و بسیار مفیدی همه فنون و روش‌هایی را که برای مقاله نویسی نیاز دارید، در اختیار شما قرار می‌دهد.

این کتاب به دو بخش اصلی تقسیم شده است. در بخش اول، نویسنده به تعریف مقاله و انواع مختلف آن می‌پردازد، سپس ساختار کلی و استاندارد یک مقاله را در قالب «مقدمه، بدنه و نتیجه» توضیح میدهد. روش‌های مقاله نویسی و مراحل مختلف آن، از «انتخاب موضوع و جمع آوری داده» تا «کتاب شناسی» از مهم‌ترین و مفیدترین بخش‌های کتاب میباشد. در ادامه، نکات خلاصه و تازه‌ای درباره هریک از اجزا مقاله ذکر میشود. بخش دوم کتاب به سطح بالاتری ارتقاء می‌یابد و به برررسی انواع مقاله در سطح پژوهشی و دانشگاهی میپردازد.

خلاصه و جامعیت، روش و سیر آموزش، فصل بندی منطقی، مثال‌های متنوع و استفاده از منابع متنوع قدیمی و جدید، از مهم‌ترین ویژگی‌های رساله ضیاء موحد در باب مقاله نویسی است که آن را تا حد زیادی با نمونه‌های مشابه خود در بازار کتاب متفاوت کرده است. این کتاب میتواند برای اعضاء تحریریه، ستون نویس ها، روزنامه نگاران و نویسندگان آزاد بسیار مثمر ثمر باشد، در عین حال برای دانشجویانی که هیچ آشنایی با مبانی مقاله نویسی ندارند نیز بسیار راهگشا خواهد بود.

چاپ جدید رساله «البته واضح و مبرهن است که…» با عنوان فرعی «رساله‌ای در باب مقاله نویسی» اثر «ضیاء موحد» در سال ۱۳۹۸ توسط انتشارات نیلوفر در ۲۲۴ صفحه منتشر شد و با قیمت ۲۷.۵۰۰ تومان در دسترس علاقمندان می‌باشد.

مجموعه شعر «میخ ها» اثر آگوتا کریستوف

آگوتا کریستوف – Agota Kristof (۲۰۱۱-۱۹۳۵)، شاعر و رمان‌نویس زنِ مجار بود که پس از تبعید اجباری و فرار از کمونیسم، به سوییس مهاجرت نمود. وی به دلیل زندگی در بخش فرانسوی زبان سوییس، ناچار شد فرانسوی یاد بگیرد و از دهه ۷۰ میلادی آثارش را به زبان فرانسوی منتشر می‌کرد. کریستوف فعالیت ادبی را با نوشتن شعر و نمایش‌نامه آغاز کرد. سه‌گانه «دوقلوها» او را به شهرت بین المللی رساند و یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های جهان بود که «جایزه ادبی کتاب اروپا» را نیز برای وی به ارمغان آورد. موضوع اصلی داستان‌ها و اشعار او «عشق، تنهایی و تبعید» است که همگی برگرفته از زندگی شخصی و پررنج خود وی میباشد.

کریستوفِ جوان در ابتدای مهاجرت به سوییس در حالی که در یک کارخانه شغل دون پایه‌ای داشت، همزمان شعر می‌سرود. وی هرگز رنج و درد‌های کمونیسم و تنهایی را فراموش نمی‌کرد و همه این مضامین را به نوعی در شعر‌های خود منعکس می‌نمود. وی تا دهه ۸۰ گمنام بود و آثارش جدی گرفته نمی‌شدند، اما در ۳ دهه پایانی عمرش به دلیل نوشتن به زبان فرانسه، آثار پرفروشی داشت و برنده جوایز معتبری شد. کریستوف در نهایت پس از چند سال بیماری و انزوا، در سال ۲۰۱۱ درگذشت.

«اصغر نوری»، مترجم آثار آگوتا کریستوف در ایران، به تازگی مجموعه شعری از این نویسنده مجار ترجمه و منتشر نموده است. ۵۷ شعر مجاری، بخش اول و اصلی این مجموعه شعر را تشکیل داده اند و در بخش دوم ۸ شعر فرانسوی آمده است. اشعار این مجموعه، تکه پاره‌هایی تیز و برنده از خاطرات یک زنِ در تبعید و رنج هستند که با ریتم موسیقایی و لحنی صریح سروده شده اند. «طبیعت و عشق، مرگ و تنهایی انسان» مضامین اصلی این قطعات را تشکیل می‌دهند.

کریستوف در اشعارش نیز مانند داستان‌هایش، کمتر از صنایع ادبی و لفاظی بهره می‌ُبَرد و بسیار ساده و بی تکلف، اما صریح و بی پرده مینوشت، حتی درجا‌هایی خشونت و تلخی کلامش آزاردهنده میشود.

وی راوی «یتیم بودن، فقر و بی پناهی» است هرچند «معصومیت، طنازی و کودکانگی» در لابه‌لای اشعارش به چشم میخورد و فارغ از زمان و مکان، برای هر مخاطبی قابل لمس می‌باشد. کودکیِ خود شاعر، همچنین نوزادِ در بغل در هنگامه‌ی فرار از وطن، بر اشعار این مجموعه بسیار موثر بوده است.

مجموعه شعر «میخ‌ها» اثر آگوتا کریستوف با ترجمه «اصغر نوری» در ۱۶۲ صفحه و با قیمت ۲۶.۰۰۰ تومان در تابستان ۱۳۹۸ توسط انتشارات مروارید راهی بازار کتاب شد.

بخشی از یکی از اشعار این مجموعه:

«بچه که می‌خوابد می‌روند/ دوست‌شان دارد، بیدار می‌شود. / از اتاقی به اتاق دیگر می‌رود…

کمی می‌ترسد، دوباره می‌خوابد، / دلش می‌خواهد کسی را صدا بزند/، اما خانه خالی است

می‌داند، سکوت می‌کند.»