کاوش و مستند‌نگاری بند هخامنشی دیدگان، شاهکار مهندسی آب ایران‌باستان

فصل دوم کاوش بند هخامنشی دیدگان (بستان خانی) با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در حال انجام است و سامان‌دهی، مرمت و حفاظت این شاهکار مهندسی آب ایران‌باستان پس از پایان کاوش توسط پایگاه میراث‌جهانی پاسارگاد آغاز خواهد شد. محمد‌رضا کرمی سرپرست هیئت باستان‌شناسی ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱، با اعلام این خبر، بند دیدگان را از سازه‌های آبی هخامنشی ناحیه پاسارگاد خواند که در حوضه آبریز رود پلوار، بخشی از آبریز بختگان و طشک جای گرفته است.

این باستان‌شناس با اشاره به اینکه در این حوضه آبریز دو مرکز مهم هخامنشی پاسارگاد و تخت جمشید قرار دارد که این سازه‌ها با هدف فراهم کردن آب مورد نیاز این دو مرکز ساخته شده است، تصریح‌کرد:

بیش از ۱۰ بند، آبراه‌ها و شبکه‌های آبرسانی با درازای بیش از ۱۰۰ کیلومتر و چندین چشمه و آبگیر این مجموعه سازه‌های آبی را تشکیل می‌دهد.

او بند دیدگان را که بستان‌خانی نیز نامیده می‌شود، بزرگ‌ترین بند تاریخی ایران دانست که با بلندای تاج ۲۱ متر و گستره دریاچه نزدیک به ۲۰۰ هکتار تاکنون شناسایی شده است.

کرمی با بیان‌اینکه در سال ۱۳۹۹ فصل نخست کاوش بند دیدگان انجام و بخش‌هایی از سازه‌های معماری موجود در این بند کاوش شد افزود:

فصل دوم کاوش بند دیدگان هم‌اکنون در حال انجام است که در این برنامه پژوهشی تلاش می‌شود بقایای ساختار معماری مرتبط با آب، شامل لایروبی آبراه و آواربرداری بخش آب پخش بند کاوش و مستند‌نگاری شود.

سرپرست هیئت باستان‌شناسی گفت:

همچنین کاوش اطراف سازه معماری درون هسته بند نیز که به‌دلیل حفاری غیر مجاز تخریب شده و آسیب دیده در این پروژه انجام می‌شود تا بتوانیم اطلاعات درست و بیشتری از چگونگی نقشه و طرح این سازه و کارکرد آن به دست آوریم.

او ادامه داد:

سامان‌دهی، مرمت و حفاظت بند دیدگان به‌عنوان شاهکار مهندسی آب ایران‌باستان یکی از برنامه‌های پایگاه میراث‌جهانی پاسارگاد است که پس از پایان کاوش آغاز خواهد شد.

کرمی در پایان اظهارکرد:

با توجه به میزان تخریب و آسیب‌های وارد شده به این بند مساعدت و مشارکت پژوهشگاه میراث فرهنگی وگردشگری و وزارت نیرو برای سامان‌دهی، مرمت و بازسازی بند دیدگان بسیار ضروری و سودمند خواهد بود.