کاری که آستان قدس با سرود «ای ایران» کرد

روزنامه هفت صبح: این نسخه جدید از «ای ایران» با شعری انقلابی و مذهبی تلاش معصومانه ای است برای تولید یک اثر فرهنگی در خدمت نظام. از آن کارهایی که به شکلی ویژه مشهدی ها در آن استاد شده اند. و خوب در نیامده است. شعر ثقیل است و بدون ظرافت کافی و تلاش برای قافیه سازی در همان ریتم سروده مشهور حسین گل گلاب، کار را به جملاتی کلیشه ای درباره حضرت مهدی (عج) و ولی و پا در رکاب بودن محدود کرده است.

حسین گل گلاب، سراینده سرود ای یاران

نه ایماژی، نه ایهامی. در محاصره مفاهیم انقلابی و ضرباهنگ ترانه و مشکلات قافیه، شما به مصرعی مثل «ای پرچم سه رنگ تو علم شد از خمین» می رسید که اشاره ای نه چندان قدرتمند به زادگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی است. یا مصرع «خاکت مجنون خیز مادر است» که کلا مفهوم آن را نمی فهمیم، اگر معنی ای هم داشته باشد آن قدر سخت است و دور که بهتر است فراموشش کنیم. سعی شده لایه میهن پرستانه و سکولار ترانه اصلی ترمیم شود اما خب خراب کرده اند، اگر نگوییم گند زده اند. خیلی سر این سرود یا ترانه مته به خشخاش نگذارید. کار اشتباهی بوده است از معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی البته با نیت خیر و بدون مهارت کافی. به خصوص وقتی با اثر سترگ گل گلاب – خالقی – بنان مقایسه می شود.

به این بیت اثر گل گلاب نگاه کنید:

ای دشمن ار تو سنگ خارهای من آهنم

جان من فدای خاک پاک میهنم

سنگ کوهت در و گوهر است

خاک دشتت بهتر از زر است

در مورد پیش زمینه ترانه مشهور «ای ایران» دیگر خودتان ماجرا را می دانید. این آهنگ مشهور به سال ۱۳۲۳ برمی گردد. دورانی که ایران تحت اشغال نیروهای متفقین بوده و در سطح شهر تهران مردم روزانه شاهد رفتار خشن نیروهای متفق به خصوص انگلیسی ها با شهروندان ایرانی بودند. گل گلاب که با نام پدر علوم طبیعی ایران شناخته می شود و سال ها معاون دانشکده پزشکی دانشگاه تهران هم بوده است، روزی این شعر را می سراید.

در صفحه ویکی پدیای «ای ایران» با این جملات رو به رو می شوید: نخستین اجرای آن، در ۲۷ مهر ماه ۱۳۲۳ در تالار دبستان نظامی دانشکده افسری با صدای غلامحسین بنان در خیابان استانبول دو شب متوالی برگزار شد. سرود «ای ایران» آنقدر اثر کرد که شنوندگان تکرار آن را خواستار شدند و سه بار تجدید شد. استقبال و تأثیر این سرود باعث شد که وزیر فرهنگ وقت، هیات نوازندگان را به مرکز پخش صدا دعوت کرد تا صفحه ای از آن ضبط و همه روزه از رادیو تهران پخش شود. اجرای اولیه این اثر ملی نایاب است. اجرای دیگر، مربوط به سالهای ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۲ در برنامه گلها است که غلامحسین بنان این سرود را خواند.

در سال ۱۳۵۰ نیز اپرای رادیویی این سرود با همکاری ارکستر بزرگ رادیو تلویزیون ملی ایران با رهبری فرهاد فخرالدینی و خوانندگی اسفندیار قره باغی انجام گرفت. دو اجرای دیگر از این اثر نیز یکی با صدای حسین سرشار و دیگری با صدای رشید وطن دوست موجود است. در سال ۱۳۶۹ گلنوش خالقی، دختر روح الله خالقی که برای بیست و پنجمین سالروز درگذشت پدرش در تهران بود، این سرود را با تنظیمی دوباره برای ارکستر، تکخوان و آواز گروهی تنظیم کرد که در آلبوم«می ناب» توسط انتشارات سروش منتشر شد. تکخوان در این نسخه، رشید وطندوست است. در شصتمین سالگرد ساخت این سرود در مهر ماه ۱۳۸۳ ارکستر ملی ایران آن را در تالار وحدت اجرا کرد که تمامی ۷۰۰ نفر جمعیت حاضر در سالن آن را همنوا خواندند.