کارنامه هنری محمدحسین مهدویان به روایت تاریخ

روزنامه ایران – محسن بوالحسنی:

۱۳۹۱

سال ۱۳۹۱ نسخه سریالی مستندی به‌نام «آخرین روز‌های زمستان» با موضوع سرلشکر حسن باقری از شبکه یک سیما پخش شد. این سریال ۱۰ قسمتی به سبک و سیاق برنامه‌های «روایت فتح» ساخته شده بود و تصاویر قدیمی و سیاه وسفید آن یادآور مستند روایت فتح بود.

مهدویان در «آخرین روز‌های زمستان» برای اولین‌بار در تاریخ سینمای جنگ ما، تمام کلیشه‌ها و باید و نباید‌ها را کنار می‌گذارد و بدون به‌کارگیری هیچ‌گونه بیان استعاره‌ای، مستقیم از حسن باقری صحبت می‌کند و زندگی و فعالیت‌های او را بدون هیچ آرایش و افکتی برای مخاطب به تصویر می‌کشد.

مهدویان برای مخاطب می‌گوید حسن باقری کیست؟ چگونه با جنگ آشنا می‌شود و چگونه تصمیم می‌گیرد وارد میدان جنگ شود؟ تصویری که این فیلم از حسن باقری نشان می‌دهد، تصویری واقعی است، تصویری که از او قهرمان نمی‌سازد، او را انسانی نشان می‌دهد زمینی که تصمیم می‌گیرد برای دفاع از خاک سرزمین خود به میدان جنگ وارد شود.

فیلم با زبانی ساده داستان این اتفاق را نشان می‌دهد، از ورود حسن باقری به جنگ و به شهادت رسیدن او. این همان شکل روایتی است که مهدویان در به تصویر کشیدن احمد متوسلیان هم برای فیلم اولش، که اولین فیلم بلند سینمایی اوست استفاده می‌کند.

۱۳۹۳

پروژه ساخت «ایستاده در غبار» اولین فیلم بلند مهدویان سال ۱۳۹۳ تمام شد و این فیلم برای اول بار سال ۱۳۹۴ در جشنواره فیلم فجر اکران شد و سیمرغ بلورین بهترین فیلم را هم از آن خود کرد.

فیلم به داستان زندگی یکی از فرماندهان جنگ به‌نام حاج احمد متوسلیان اختصاص دارد که سرنوشتی متفاوت از دیگر فرماندهان جنگی دارد. مهدویان از صدا‌های واقعی در این فیلم استفاده کرد و در شکل روایت، همچنان به گذشته مستندسازی خود اتکا داشت.

نسخه سریالی این فیلم سینمایی تیر ماه ۱۳۹۶ در شش قسمت از شبکه یک سیما پخش شد. به گفته بسیاری از منتقدان «ایستاده در غبار» مستقل از اینکه اثری در حوزه سینمای دفاع مقدس است، اما متن اثر هم، حرکتی رو به جلو در دگرگون ساختن قالب‌های مرسوم سینمایی و توسعه بحث نسبیت در حوزه هنر سینما به حساب می‌آمد.

فیلمی که خط کشی‌ها و معادلات رایج هنری، در دسته بندی‌های مرسوم میان سینمای مستند و داستانی را به‌هم ریخت و در مجموع این فیلم با ارزش تاریخ سینمای ایران، فیلمی داستانی و روایت محور است بدون آنکه نشانه‌های کلیشه‌ای تاریخ سینما را در خود داشته باشد.

۱۳۹۵

«ماجرای نیمروز» مهدویان در همین سال اکران شد و این بار موضوع فیلم ترور‌های سال ۱۳۶۰ سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در ایران بود و اتفاقات بعد از عزل ابوالحسن بنی صدر. شیوه فیلمسازی مهدویان باز هم از مستندسازی وقایع و اتفاقات سرچشمه می‌گرفت.

ماجرای نیمروز در سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره، سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی و سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شد. مهدویان «ماجرای نیمروز» را با همان تکنیک «نیمه مستند» که در فیلم قبلی‌اش «ایستاده در غبار» ساخت و با این فیلم نشان داد توانسته سبک و سیاق فیلمسازی خود را پیدا و در همان مسیر حرکت کند.

قاب بندی‌های مستندوار که اغلب می‌توان آن را در سریال‌های تلویزیونی جست‌و‌جو کرد و حتی ریالتی‌شو‌های غربی نیز متأثر از آن هستند، از جمله ویژگی‌های تصویربرداری آثار مهدویان است که در «ماجرای نیمروز» هم از آن‌ها مدد گرفت. این سبک از فیلمبرداری این ویژگی را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد تا احساس نزدیکی بیشتری به رخداد‌های فیلم داشته باشد و در بطن ماجرا قرار بگیرد.

۱۳۹۶

یکسال بعد و درست در تاریخ ۲۳ اسفند ۱۳۹۶ «لاتاری» اکران شد. لاتاری برخلاف فیلم‌های قبلی مهدویان یک درام اجتماعی عاشقانه بود. به گفته سیدمحمود رضوی طرح اولیه داستان این فیلم از ترانه مسلخ (دوبی) از علی اکبر یاقی‌تبار با صدای محسن چاوشی گرفته شده بود.

مهدویان هم در گفت‌وگویی این ماجرا را تأیید می‌کند و می‌گوید: «ترانه چاوشی، ترانه زیبایی بود و وقتی آن را شنیدم، حس کردم یک نگاه سینمایی دارد و تصمیم گرفتم این ترانه تبدیل به فیلم شود؛ بویژه اینکه مضمون و موضوع ترانه هم در شرایط اجتماعی این روز‌های کشور حرف مهمی را می‌زد.

یادم هست در صحبتی که با ابراهیم امینی، فیلمنامه‌نویس لاتاری داشتیم، گفتم ترانه چاوشی پر از عصیان و خشونت است.» این فیلم مهدویان هم در نهایت عنوان پرمخاطب‌ترین فیلم سی‌و‌ششمین دوره جشنواره فیلم فجر و تاریخ جشنواره فیلم فجر را به خود اختصاص داد و از طرفی دیگر به‌عنوان سومین فیلم پرفروش غیرکمدی در تاریخ سینمای ایران و پر مخاطب‌ترین فیلم اکران نوروزی ۱۳۹۷ معرفی شد.

۱۳۹۶

مهدویان دوباره گریزی به مستندسازی می‌زند و سال ۱۳۹۶ «ترور سرچشمه» را می‌سازد که در سال ۱۳۹۷ به نمایش درمی‌آید. این مستند بازخوانی مهمی از حادثه ترور شهید بهشتی و شخصیت‌های برجسته حزب جمهوری اسلامی است که زمینه‌ها و حواشی آن با تصاویر آرشیوی مربوط به حادثه انفجار شروع می‌شود و صحبت‌ها به حالت بازجویی از تمامی افرادی که در آن حادثه نقشی داشته یا عضو حزب بوده‌اند ادامه پیدا می‌کند.

مهدویان با «ماجرای نیمروز»، «لاتاری» و «ماجرای نیمروز؛ رد خون» از یک سو نشان داده که فیلم اولش جرقه‌ای زودگذر نبوده و از طرف دیگر، به طور کامل گرایش‌های فکری خود را در پرداختن به موضوعات ایدئولوژیک و چالش‌برانگیز سیاسی و اجتماعی برملا می‌کند.

او در اوقات فراغتی که بین فیلمبرداری‌ها و پیش‌تولید‌ها داشت فرصت را غنیمت دانست و در سال ۹۶ ساخت مستندی با نام «ترور سرچشمه» را آغاز کرد؛ اثر مهمی که در راستای تمایلات فکری خاص او، به‌عنوان فیلمسازی که از مستندسازی به سینما رسیده و از دست گذاشتن روی موضوعات حساس واهمه‌ای ندارد، این بار به ماجرای ترور شهید بهشتی پرداخت.

۱۳۹۷

«ماجرای نیمروز؛ رد خون»، دنباله فیلم سینمایی ماجرای نیمروز مهدویان است که ساخت آن سال ۱۳۹۷ به اتمام رسید و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فیلم‌های اکران سال ۱۳۹۸ چند روزی است به سینما‌ها راه یافته است. این فیلم اولین بار در سی‌وهفتمین دوره جشنواره فیلم فجر اکران شد و با نامزدی در ۱۲ رشته این جشنواره، در نهایت سه سیمرغ بلورین را به‌دست آورد.

ماجرای این فیلم هم به اتفاقات بعد از پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۷ و عملیات مرصاد برمی‌گردد و ماجرا‌هایی شخصی و حیثیتی که مسأله شخصیت‌های اصلی داستان، در جایگاه ملی و شخصی است.

در واقع در ماجرای نیمروز ۲، این بار همان گروه اطلاعاتی قرار است با ورود به یک عملیات نظامی عناصر اصلی منافقین را دستگیر کند یا از پای درآورد و در این میان همچون قسمت اول یک رابطه عاطفی نیز تعریف می‌شود که این بار به مراتب قوی‌تر از قسمت اول است، به حدی که اساساً حضور این تیم اطلاعاتی درعملیات مرصاد تحت‌الشعاع این رابطه قرار می‌گیرد و سرنوشت تلخی را پیش روی آن‌هایی قرار می‌دهد که ظاهراً خبره اطلاعاتی و مدعی اقتدار در این عرصه بودند.

۱۳۹۸

مهدویان این روز‌ها مراحل پایانی ساخت فیلمی به‌نام «درخت گردو» را پشت سر می‌گذارد. فیلمی که به گفته او و عوامل فیلم مهدویان هم در انتخاب بازیگران، تغییر و تحولاتی داشته و هم در داستان.

در «درخت گردو» مینا ساداتی و پیمان معادی اولین همکاری خود را با کارگردان جوان، اما صاحب‌سبکی به‌نام محمدحسین مهدویان تجربه می‌کنند و حضور مهران مدیری دیگر بازیگر سینما در فیلم درخت گردو ترکیب تازه و جالب فیلم کارگردان ماجرای نیمروز را کامل کرده است.

مهدویان همیشه به مسائل و اتفاقات جذابی پرداخته و به نوعی امضای مضمونی برای آثارش پیدا کرده و گفته می‌شود که در فیلم «درخت گردو» هم بار دیگر سراغ واقعه‌ای تاریخی یعنی «بمباران شیمیایی سردشت» رفته است. از «درخت گردو» هنوز هیچ عکسی به طور رسمی منتشر نشده است.