کاربرد «گیوه» از گذشته تا امروز

ماهرخ روحی، کارآفرین، هنرمند رشته رودوزی‌های سنتی و گیوه‌دوزی و مدرس دانشگاه این روزها با ایجاد اشتغال برای چند ۱۰ نفر به تولید و آموزش گیوه می‌پردازد؛ وی در گفت‌وگو با ایسنا بیان کرد: من در رشته گیوه‌دوزی و تزئین گیوه با همکاری عده‌ای از همکارانم که همدل، همسو و همراهم هستند در تولید این نوع گیوه فعالیت دارم.

این هنرمند گفت: گیوه نوعی پایپوش سنتی است که قدمتی دیرینه دارد و در گذشته در بسیاری از شهرهای مختلف ایران که آب و هوای خشک داشتند تولید شده است. ولی در حال حاضر این هنر صنعت فقط در چند شهر ایران به کمک علاقه‌مندان هنوز به حیات خویش می‌دهد. از جمله شهرها و استان‌هایی که گیوه‌بافی هنوز در آن‌ها رواج دارد زنجان، کرمانشاه، مرکزی، اصفهان و قزوین است.

وی در پاسخ به این سؤال که چطور به سمت این هنر رفتید، اظهار کرد: از کودکی وقتی هنری را می‌دیدم و متوجه می‌شدم که توانایی انجام آن را دارم شروع به تمرین می‌کردم و برای انجام آن با آزمون و خطا پیش می‌رفتم تا به نتیجه برسم. البته فقط کپی محض نمی‌کردم و حتماً تغییر یا نوآوری هم در آن کار انجام می‌دادم.

این دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته طراحی پارچه و لباس که حدود ۲۰ سال است در مراکز دانشگاهی شهرهای مختلف تدریس دارد به‌عنوان یک فعال صنایع‌دستی علاوه بر کاربردی کردن دوخت‌های سنتی ایران این روزها به عنوان یک کارآفرین، گیوه‌دوزی را در قزوین زنده کرده است و به تولید آن می‌پردازد.

روحی در ادامه اظهار کرد: وقتی در یک نمایشگاه صنایع‌دستی شرکت داشتم با گیوه آشنا شدم و همین آشنایی عاملی برای یادگیری، تولید و آموزش گیوه‌دوزی شد. کارم را با تزئینات گیوه شروع کردم با انجام هنر سوزن‌دوزی و نقش اندازی روی گیوه جرقه فعالیت در تولید این کالای هنری در من زده شد و رفته‌رفته چون به هنر بافت و قلاب‌بافی هم علاقه‌مند بودم دیدم می‌توانم بافت گیوه را انجام دهم و با چند بار تمرین و آزمون‌وخطا بافت گیوه را یاد گرفتم و توانستم از اداره فنی حرفه‌ای قزوین مدرک بافت گیوه را دریافت کنم.

وی گفت: در شهرهای مختلف با توجه به شرایط آب و هوایی، سبک زندگی و طبقه اجتماعی و فرهنگی جوامع و سلایق مردم آن اجتماع چند مدل گیوه بافته می‌شد به همین دلیل مواد مصرفی برای هر مدل فرق دارد و این تفاوت‌ها باعث انوع بافت گیوه‌ها شده است.

معروف‌ترین گیوه‌ای که در ایران تولید می‌شود «گیوه ملکی» است

این کارآفرین ادامه داد: گیوه‌هایی که من تولید می‌کنم، گیوه‌هایی هستند که خاستگاه اولیه آن در کرمانشاه بوده است و سپس تولید انبوه آن به زنجان کشیده شده است و من به جرئت می‌توانم بگویم اولین نفری هستم که بافت این مدل گیوه را درروستاهای قزوین آموزش داده و محصول نهایی را با همکاری تعدادی ازعلاقه‌مندان هنرمند و هنردوست در این رشته تولید و به بازار عرضه می‌کنم.

وی با اشاره به تاریخچه تولید گیوه در قزوین خاطرنشان کرد: باتوجه به رشته تحصیلی و تحقیقاتی که در این زمینه داشتم، گیوه صنایع‌دستی خاص فقط شهر قزوین نیست و در شهرهای مختلف هم بافته شده است. ولی گیوه‌ای در منطقه الموت قزوین یافت شده که هم اکنون در موزه مردم شناسی قجر نگهداری می‌شود کاملاً شبیه گیوه منطقه کردنشین ایران است. این گیوه کلاش نام دارد و در حال حاضر هم در استان‌های کردستان و کرمانشاه تولید می‌شود. گرچه بارها از سالمندان شهر شنیده‌ام که در گذشته نه چندان دور این مدل گیوه در قزوین هم تولید می‌شد.

این هنرمند افزود: نوع دیگری گیوه هم با بافتی متفاوت در منطقه تاکستان قزوین رواج داشته‌ که در حال حاضر به دلیل بافت متفاوت آن و بافندگان انگشت شمارش در حال فراموشی است که امیدوارم بتوانم به زودی این مدل گیوه را هم احیا و تولید کنم.

این مدرس دانشگاه و مربی هنر سنتی گیوه دوزی اظهار کرد: ما در ایران ۲ نوع بافت گیوه داریم یک نوع از گیوه با نخ و سوزن است و به اصطلاح گیوه چینی می‌شود و نوع دیگری از آن توسط قلاب با نخ بافته می‌شود. نخ مورداستفاده برای تهیه گیوه در گذشته ۱۰۰ درصد از پنبه بوده ولی اکنون علاوه بر نخ‌های پنبه‌ای، برای دوام بیشتر رویه گیوه از نخ‌های مخلوط پنبه پلی استر و یا ابریشم صنعتی برای بافت استفاده می‌شود.

روحی درپاسخ به این سؤال که گیوه‌های مناطق مختلف چه تفاوتی باهم و یا گیوه قزوین دارند؟ گفت: در تولید گیوه قزوین نمی‌شود تفاوتی قائل شد تنها تفاوتی که می‌شود در گیوه‌های مناطق مختلف ایران دید این است که زیره گیوه‌ها یک سری دست‌ساز و یک سری ورق‌های صنعتی است. درگذشته ساخت زیره گیوه از پارچه‌های فشرده بوده که در طی سال‌ها برای دوام بیشتر به‌صورت صنعتی، کارخانه‌ها به تولید زیره پرداختند.

وی با اشاره به انواع گیوه گفت: بهترین و معروف‌ترین گیوه‌ای که در ایران تولید می‌شود و خیلی از مردم آن‌را می‌شناسند «گیوه ملکی» است که گران‌ترین نوع گیوه در ایران محسوب می‌شود و سازندگان آن بسیار انگشت‌شمار هستند. بعد از آن «گیوه آجیده» است که در منطقه استان مرکزی در اراک تولید می‌شود. تمام مراحل تولید این گیوه کار دست است. رویه کار صد در صد با نخ پنبه، زیره گیوه با چرم طبیعی و تمام مواد مصرفی کاملاً طبیعی است حتی چسب موردا ستفاده سریشم است. نوع دیگری از گیوه «گیوه کلاش» کرمانشاه است که در قزوین خیلی مشتری دارد همانطور که گفتم در گذشته در قزوین تولید و استفاده می‌شد و زیره این گیوه هم پارچه پنبه‌ای و رویه آن سوزن بافت است.

تولید گیوه جوان پسند

این هنرمند ادامه داد: با توجه به ذائقه نسل جوان گیوه‌هایی که ما تولید می‌کنیم به‌طور زیبایی بازسازی شده است و جوان‌های نسل امروز خریدار آن هستند. برخلاف اینکه درگذشته اکثریت آقایان از گیوه استفاده می‌کردند، در حال حاضربیشترین خریداران گیوه‌های تولید ما خانم‌ها هستند. گرچه گیوه‌های زنانه و مردانه تفاوتی ندارند و به یک‌شکل هستند ولی با توجه به طرح و ارزش‌افزوده‌ای که به گیوه وارد می‌شود سن و جنسیت افراد استفاده کننده مشخص می‌شود که اغلب خانم‌های جوان هستند.

وی با اشاره به روش تولیداتش گفت: تعدادی بافنده که حدوداً ۱۵۰ نفر هستند با استفاده از نخ پنبه یا ابریشم صنعتی به‌طور مستقیم در منازل خود به بافت رویه می‌پردازند. مرحله بعد توسط ۱۵ تا ۲۰ نفر در کارگاه زیرکشی گیوه انجام می‌شود که قبل از زیره کشی با استفاده از چرم طبیعی کفی گذاری می‌کنند. صفر تا صد مراحل تولیدات ما با دست است و ماشین آن‌قدر دخالتی برای تولید محصول نهایی ندارد.

این کارآفرین گفت: برای تزئینات گیوه هم از نخ‌های گلدوزی، پولک، منجق، مروارید و سکه استفاده می‌شود که باز هم تعدادی خانم در منازل خودشان با آموزش‌هایی که توسط خودم دیده‌اند کار تزئینات گیوه را انجام می‌دهند.

حمایت از کارآفرینان و ایجاد اشتغال

این مربی و تولیدکننده هنر گیوه‌بافی تصریح کرد: تولیدات ما به‌صورت انبوه وارد بازار جهانی نشده ولی مشتریان زیادی داریم که تولیدات ما را وارد بازار جهانی می‌کنند. ما برای شناخت بیشتر نیاز به حمایت داریم که اگر اتاق بازرگانی صنایع‌دستی با ما همکاری کند ما باکمال میل آماده همکاری هستیم.

وی بیان کرد: این ظرفیت را داریم که کارمان را گسترش بدهیم، کشورهای هدف یعنی همان کشورهای حوزه خلیج‌فارس با آب‌وهوای خشک از مشتریان این نوع گیوه هستند. چون رویه این کفش منافذ زیادی دارد و هوا داخل کفش جریان پیدا کرده و پا را خنک نگه می‌دارد، بو نمی‌گیرد و از بیماری‌های قارچی جلوگیری می‌کند. به همین دلیل مناسب‌ترین کفش برای مناطق گرمسیری است.

روحی در پایان گفت: تولیدات ما هم به‌صورت عمده و هم به‌صورت تک‌فروش به اغلب شهرهای ایران ارسال می‌شود. گیوه‌های تولیدی ما مناسب برای سن نوزاد هشته ماهه تا مرد و زن ۷۰ تا ۸۰ سال است.

انتهای پیام