چه سناریویی پشت استعفای حریری نهفته است؟

ابوالفضل خدائی: روز گذشته سعد الحریری به طور رسمی استعفا کرد تا پرونده مبهم و طلسم شده تشکیل کابینه در لبنان همچنان باقی بماند. اگرچه وی لیست ۲۴ نفره کابینه خود را به میشل عون رئیس جمهوری لبنان تحویل داد اما ریاست‌جمهوری لبنان در بیانیه‌ای اعلام کرد که کابینه جدید سعد حریری با توافقی که قبلا صورت گرفته بود کاملا تفاوت دارد. بر اساس این گزارش میشل عون به حریری گفته که این کابینه جای بحث و بررسی و مشورت دارد. این در حالی است که حریری معتقد است کابینه پیشنهادی او مطابق با طرح فرانسه و طرح نبیه بری رئیس پارلمان است و می‌تواند منجر به پیشرفت کشور شود.

ناظران و کارشناسان لیست پیشنهادی حریری را آخرین فرصت لبنان برای خروج از بن بست سیاسی تلقی می کردند تا بلکه بتواند کشور را از این وضعیت بلاتکلیف نجات دهد. اما استعفای ناگهانی حریری به مشکلات دامن زد و این مساله نشان داد که بحران همچنان گریبانگیری بیروت خواهد بود و بی دولتی در آن تداوم خواهد داشت. حریری پس از دیداری بیست دقیقه‌ای با میشل عون به خبرنگاران گفت: «روشن است که ما نمی‌توانیم با رئیس‌جمهوری محترم به توافق برسیم. به همین دلیل از تشکیل دولت انصراف می‌دهم». 

دولت قبلی لبنان به نخست‌وزیری حسن دیاب در پی انفجار مهیب اوت ۲۰۲۰ در بندرگاه بیروت استعفا داد ولی به عنوان دولت موقت امور جاری کشور را اداره می‌کند. در آن انفجار بیش از ۲۰۰ نفر کشته و حدود شش هزار نفر زخمی شدند و هزاران ساختمان مسکونی و تجاری ویران شد و یا به شدت آسیب دیدند.سعد حریری دومین نامزد تشکیل دولت لبنان ظرف ۱۲ ماه گذشته است. پیشتر مصطفی ادیب تلاش کرده بود که دولت تشکیل دهد ولی ناکام مانده بود. رهبران لبنان طی یک سال گذشته مرتبا یکدیگر را مقصر بحران‌های کشور معرفی می‌کنند.

به گزارش روزنامه القدس العربی تعدادی از  شهروندان لبنانی پس از اعلام انصراف سعد حریری از تشکیل کابینه دولت جدید این کشور با تظاهرات در مناطق مختلف جاده‌ها و خیابان‌های اصلی این مناطق را مسدود کردند. بر اساس این گزارش مردم به سمت نیروهای امنیتی سنگ پرتاب کردند که متعاقبا نیروهای امنیتی نیز برای متفرق کردن مردم از تیرهوایی استفاده کردند.

در پی این استعفا برخی از چهره های سیاسی نیز به این مساله واکنش نشان دادند. به نوشته روزنامه القدس العربی آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا در بیانیه‌ای نسبت به انصراف سعد حریری، نخست‌وزیر مکلف لبنان از تشکیل دولت جدید این کشور واکنش نشان داد. وی در این باره گفت: انصراف سعد حریری از تشکیل دولت جدید لبنان پس از ماه‌ها تلاش “تحولی ناامید کننده” است و رهبران لبنان باید هرچه سریع‌تر به اختلافات حزبی پایان دهند و دولتی را تشکیل دهند که به ملت لبنان خدمت کند.

به گزارش فرانس ۲۴، ژان ایو لودریان وزیر خارجه فرانسه نیز نسبت به این مساله ابراز تاسف کرد و از رهبران لبنان خواست که در سریع‌ترین زمان ممکن فرد جدید را مکلف به تشکیل دولت کنند. او گفت: لبنان با یک وضعیت “خود نابودی” مواجه است و مسئولیت آن بر عهده طبقه سیاسی این کشور است. وی ادامه داد: رهبران سیاسی لبنان از ایجاد یک راه حل برای بحرانی که خودشان مسبب آن بوده‌اند، عاجز هستند.

به گزارش خبرگزاری ملی لبنان دبیرکل اتحادیه عرب پنجشنبه شب نسبت به کناره‌گیری سعد حریری از تشکیل کابینه دولت در لبنان ابراز تأسف کرد. احمد ابوالغیط که برای شرکت در نشست شورای امنیت درباره لیبی در نیویورک حضور دارد، گفت که تبعات انصراف حریری می‌تواند برای آینده اوضاع در لبنان خطرناک باشد.وی با بیان این که اتحادیه عرب از لبنان در شرایط حساس این کشور حمایت می کند، گفت: جامعه بین المللی هم باید در این شرایط به کمک های خود به لبنان ادامه دهند.دبیر کل اتحادیه عرب افزود: مسؤول شکست در دستیابی به توافق سیاسی برای همه شناخته شده است؛ اما منصفانه است که همه سیاستمداران لبنانی را مسؤول رساندن لبنان به این وضعیت وخیم دانست که شایسته ملت مقاوم و ثابت قدم لبنان نیست.

استعفای حریری در حالی صورت می گیرد که پیش تر سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب الله درباره توطئه و تحریم های غرب هشدار داده بود و گفت: هدف آمریکا از وضع تحریم تحریک مردم لبنان و محیط مقاومت علیه مقاومت است. وی  همچنین واشنگتن را علت اصلی بحران لبنان و شریک و حامی فاسدان برشمرد.

پیش تر نیز پیش بینی می شد که آمریکا با ممانعت از تشکیل دولت در لبنان به دنبال افزایش نارضایتی مردم و تداوم بحران های سیاسی و اقتصادی است که می تواند تا زمان برگزاری انتخابات پارلمانی ادامه داشته باشد. در این بین ممانعت از کمک رسانی به لبنان نیز مزید بر علت است تا بیروت هر چه بیشتر به سمت فروپاشی پیش رود.

مصیب نعیمی کارشناس مسائل خاورمیانه و سردبیر روزنامه الوفاق درباره علت اصلی استعفای حریری به خبرآنلاین گفت: احتمال به بن رسیدن در تشکیل کابینه حریری پیش بینی می شد. از زمان مکلف شدن وی برای معرفی افراد کابینه ۹ ماه می گذرد و طی این مدت وی اختلافات زیادی را با جریان های سیاسی داشت. سعد حریری نزدیکی زیادی با فرانسوی ها دارد و به دنبال آن بود تا افراد مورد نظر آنها را به کابینه بیاورد، از طرف دیگر به دنبال آن بود تا آن ناراحتی را که سعودی ها از وی داشتند برطرف کند و در این لیست نظر آنها نیز تامین شود. بنابراین کابینه مورد نظر او مورد توافق رئیس جمهور نبود، اگر چه اگر آقای میشل عون نیز با این کابینه موافقت می کرد در پارلمان لبنان با مخالفت روبرو می شد. طبق عرف این کشور نخست وزیر باید موارد مهمی را رعایت کند. از جمله سهم بندی طوایف و مذاهب مختلف. در همین حال از بین این طیف کسانی که اکثریت را در پارلمان دارند باید نمایندگانی داشته باشند که در غیراین صورت نمی توانند از آرای لازم برخوردار شوند. مساله مهم بعدی برنامه کار است که پارلمان لبنان معمولا به این برنامه رأی می دهد که این مساله با توجه به چالش های سیاسی بین طرف های مختلف به نوبه خود مورد اختلاف نظر بود. از همین رو حریری نه تنها با جناح های مسیحی بلکه با جناح های مسلمان نیز به شدت اختلاف داشت و نهایتا کار او به استعفا کشید. به هر حال دست رئیس جمهور در حال حاضر بازتر است و می تواند افرادی را که توسط پارلمان لبنان معرفی می شوند انتخاب کند و روند تشکیل کابینه از سر گرفته شود.

این کارشناس در پاسخ به اینکه آینده لبنان به کدام سمت خواهد رفت گفت: پیش بینی تحولات لبنان کار دشواری است. اما افراد معرفی شده از سوی پارلمان جز شخصیت های سنی و سرشناس خواهند بود. در بین نخست وزیران سابق نیز اختلاف نظر وجود دارد چرا که برخی از آنها متهم به فساد مالی و عدم کارآمدی هستند. به هر روی رئیس جمهور باید پس از مشورت با اعضای فراکسیون و پارلمان فردی که بیشترین جایگاه و موقعیت را نزد سیاسیون دارد انتخاب کند و فرد مورد نظر طبق فرمول سابق باید کابینه خود را تشکیل دهد یعنی سهم مساوی از مسلمانان و مسیحیان که بر اساس طوایف نیز باید دسته بندی هایی نیز صورت گیرد. در ادامه نیز با ارائه لیست به رئیس جمهور این افراد به پارلمان معرفی خواهند شد. این بار این مساله برای لبنان از اهمیت بسزایی برخوردار است که چرا که نخست وزیر مکلف جدید می تواند هماهنگی و همکاری مناسبی را با بقیه جناح های ذیربط داشته باشد. به خصوص توافق با نمایندگان طیف هایی که در پارلمان لبنان دارای اکثریت هستند.

این کارشناس در خصوص هشدار دبیرکل حزب الله در خصوص سناریوی غرب علیه مقاومت نیز گفت: غربی ها مدت هاست که به دنبال شوراندن مردم علیه نیروهای مقاومت هستند، به خصوص پس از حادثه انفجار بیروت. در این حادثه که غربی ها به جای اینکه پاسخگو باشند با فرافکنی و تبلیغات به دنبال تشکیل کابینه دلخواه خود بودند. فرانسوی ها در حال حاضر در تلاش هستند تا کابینه لبنان کمتر حضوری از جریان مقاومت داشته باشد اما این کار شدنی نیست، چرا که هر کابینه ای که بخواهد تشکیل شود باید از کانال پارلمان لبنان عبور کند و رأی لازم را بدست آورد. بنابراین رأی گرفتن از پارلمان لبنان با توجه به شاکله آن و حضور هشت مارس نمی تواند کابینه دلخواه فرانسه را تشکیل دهد. از همین رو فرانسوی ها با فشار سیاسی و تبلیغات به دنبال جوسازی هستند. در این بین حزب الله نیز خویشتنداری و سکوت کرده و با توافق ملی همراهی کرده است و در آن سو طیف گسترده ای از مسیحیان با نفوذ در لبنان نیز با چنین ترکیب کابینه ای که مورد علاقه فرانسوی ها و سعودی ها است موافق نیستند.

بیشتر بخوانید:

حریری استعفا کرد
واکنش اتحادیه عرب به استعفای حریری
اولین واکنش آمریکا به استعفای حریری

310311