چهار پیش‌بینی درباره سیاست خارجی اردوغان در سال۲۰۲۵/ مواجهه ترکیه با پ.ک.ک چگونه خواهد بود؟

رسول سلیمی: به تازگی وزارت دفاع ترکیه اعلام کرد که ۳۶ نیروی پ.ک.ک یا همان یگان های مدافع خلق در عملیات نظامی اخیر انجام شده در شمال سوریه و عراق از بین رفته اند. این وزارتخانه بر تعهد خود به تلاش های مداوم ضد تروریسم تاکید و اعلام کرد «عملیات تا زمانی که همه تهدیدها ریشه کن نشوند، ادامه خواهد یافت.» وزارت دفاع ترکیه همچنین اذعان کرد «تروریست ها نمی توانند از پایانی که در انتظارشان است فرار کنند» و افزود: «مبارزه ما با سازمان های تروریستی، در هر کجا که باشند، تا زمانی که آخرین تروریست از بین برود، ادامه خواهد داشت»

این در حالی است که مهم ترین تحول برای سیاست خارجی ترکیه بدون شک سقوط بشار اسد بوده است. آنکارا از سال ۲۰۱۱ از اپوزیسیون سوریه حمایت و میزبان آنها بود و از همان زمان، خواستار یک دولت فراگیر و قانون اساسی جدید شد. آنکارا برای اولین بار پس از سال ها امیدوار به برقراری صلح و ثبات در کشور همسایه سوریه بوده و اعلام کننده موضع جامعه بین المللی در پیگیری این هدف حیاتی شده است. با این حال، علاوه بر ملاحظات سیاسی، سوریه دو اهمیت دیگر برای ترکیه در سال ۲۰۲۵ دارد که بر سیاست داخلی آن نیز اثرگذار بوده است.

دو انگیزه مهم اردوغان در حمایت از سقوط اسد

نخستین مسئله ترکیه در سال جدید میلادی، نزدیک به چهار میلیون پناهنده سوری است که از زمان آغاز جنگ داخلی در این کشور در ترکیه اقامت داشته اند. این موضوع با دامن زدن به احساسات ضد پناهندگان توسط برخی محافل سیاسی داخلی ترکیه و مشکلات اقتصادی، تا حدی به چالشی معطوف به پناهندگان سوری تبدیل شده است. بنابراین، پیگیری بازسازی سوریه و بازگشت داوطلبانه پناهندگان از اولویت های ائتلاف حاکم در ترکیه است.

دومین مسئله مرتبط با آینده سوریه، مشکل مداوم حضور تجزیه طلبان پ.ک.ک در مرزهای ترکیه و سوریه است. ترکیه مدت هاست که برای پایان دادن به حضور شاخه سوری پ.ک.ک یا یگان های مدافع خلق که عبدالله اوجالان را رهبر خود می دانند،مبارزه کرده است. عبدالله اوجالان در سال ۱۹۸۰ از ترکیه خارج و به کشور سوریه پناهنده شد. او در آنجا از تنش‌های میان سوریه و ترکیه و نیز نزدیکی حکومت سوریه به شوروی استفاده کرد و با جلب نظر حکومت حافظ اسد، به فعالیت سیاسی در میان کردهای سوریه پرداخت.

این در حالی است که هم اکنون یگان های مدافع خلق(پ.ک.ک) در شمال شرقی سوریه مخفی شده اند و میادین نفتی و قلمروهای قابل توجهی را کنترل می کنند و از حاکمیت از هم گسیخته بشار اسد سوء استفاده می کنند. با این حال ترکیه و دولت جدید سوریه خواهان انحلال یگان های مدافع خلق هستند که در آن همه جنگجویان غیرسوری کشور را ترک کنند و بقیه جنگجویان، در یک نیروی امنیتی محلی زیر نظر وزارت دفاع سوریه ادغام شوند. دستیابی به این هدف همچنین تأثیر قابل توجهی بر سیاست ترکیه در عراق خواهد داشت.

این در حالی است که ترکیه در سال ۲۰۲۴ رویکرد جدیدی را با عراق در سیاست دنبال کردکه با سفر رجب طیب اردوغان، به بغداد مشخص شد، آنکارا با امضای دوازده توافقنامه، از تعیین پ.ک.ک به عنوان یک «سازمان ممنوعه» استقبال کرده است. از این رو پس از سال ها تنش ناشی از عملیات نظامی آنکارا در شمال عراق، سیاست مثبتی از سوی ترکیه در عراق حاصل شد که در نهایت به نفع شرکت های ترکیه ای خواهد بود.

همکاری ترکیه با عراق علیه پ.ک.ک

این مسئله اهمیت دارد که عراق به عنوان جایگزینی استراتژیک برای مسیر هند-خاورمیانه از سوی امریکا دنبال می شود، که در حال حاضر به دلیل درگیری ها در اسرائیل فاقد امنیت است و در صورت جایگزین شدن چنین مسیری، ترکیه نیز در مسیر ترانزیت اروپا قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر، انتظار می رود تحولات جدیدی در مورد مبارزه با پ.ک.ک رخ دهد. آنکارا با ایجاد روابط دوستانه با بغداد قصد دارد پ.ک.ک تضعیف کند. با این حال، نفوذ قوی گروه های طرفدار ایران در بغداد نگرانی هایی را برای ترکیه ایجاد کرده است.

از سوی دیگر ترکیه اخیرا روند جدیدی را برای پایان دادن به حملات پ.ک.ک آغاز کرده است. بارزانی ها چهره های تأثیرگذاری برای روند آینده ترکیه و عراق خواهند بود و می توان انتظار داشت که فشار بر طالبانی ها هم به دلیل روابط نزدیک آنها با پ.ک.ک و هم به دلیل ارتباط اقلیم کردستان عراق با ایران افزایش یابد.

این در حالی است که بی ثباتی احتمالی در عراق، هم مبارزه با پ.ک.ک را پیچیده می کند و هم پیامدهای منفی بر اربیل خواهد داشت و هم پروژه های مهمی مانند مسیر توسعه عراق به ترکیه و اروپا را غیرممکن می کند. به همین دلیل، به نظر می رسد آنکارا خود را برای دوره ای آماده می کند که در آن دیپلماسی را تقویت کند تا از تشدید تنش ها جلوگیری کند.

آینده سیاست خارجی ترکیه در منطقه چگونه خواهد بود؟

در یک جمعبندی این واقعیت که نفوذ آنکارا در اتحادهای جهانی در حال افزایش است، اهمیت دارد. ناظران سیاسی می گویند ترکیه پنج دستور کار اصلی روی میز سیاست خارجی دارد:

نخست، تقویت روابط با اتحادیه اروپا در مسیر جدیدی که با تنش کمتر در شرق مدیترانه و یونان قرار خواهد داشت. این موضوع شامل پیشنهاد آنکارا برای خرید جت های یوروفایتر خواهد بود و آن را در اولویت قرار خواهد داد. علاوه بر این، ترکیه به انتخابات در آلمان به عنوان یکی از بزرگترین شرکای تجاری این کشور که حدود سه میلیون نفر ترک تبار در آن زندگی می کنند، چشم دوخته است.

دوم، مسئله قبرس است که یکی دیگر از زمینه های مورد توجه ترکیه را تشکیل می دهد زیرا پیشبینی ناظران سیاسی آن است که آنکارا در سال ۲۰۲۵ به فشار بر کشورها و سازمان های بین المللی برای به رسمیت شناختن جمهوری ترک قبرس شمالی (TRNC) ادامه خواهد داد و همچنین احتمال کشیده شدن این جزیره به درگیری غزه به دلیل ارسال کمک های نظامی توسط پایگاه های نظامی غربی به اسرائیل افزایش یافته است.

سوم، همکاری فزاینده ترکیه با کشورهای خلیج فارس یکی دیگر از نشانه های سال ۲۰۲۵ خواهد بود، زیرا ترکیه به توافق تجارت آزاد با شورای همکاری خلیج فارس چشم دوخته و به دنبال همسویی سیاست های خارجی کشورهای اساسی خلیج فارس برای زنده ماندن در برابر چالش های فزاینده ژئوپلیتیکی در خاورمیانه است.

چهارم و در نهایت، تمرکز آنکارا بر آفریقا در همه زمینه های بشردوستانه، اقتصادی یا سیاسی افزایش خواهد یافت. با توجه به اینکه آفریقای جنوبی امسال ریاست گروه ۲۰ را بر عهده دارد، ترکیه بر روابط خود با این قاره تاکید خواهد کرد. تمرکز ویژه بر شاخ آفریقا، لیبی و همچنین نیجر ادامه خواهد یافت، جایی که ترکیه اولین تولید طلای خود را آغاز خواهد کرد.

311213