چهارشنبه سوری بازمانده‌ای از ایران باستان

محمد رحیمی‌خوش در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه تاریخچه‌های متفاوتی برای چهارشنبه سوری بیان شده است، اظهار کرد: به اعتقاد برخی این جشن به ایران باستان بازمی‌گردد و به اعتقاد برخی در ایران پس از اسلام ایجاد شده است. در برخی از اسناد نیز این آیین را به داستان سیاوش و سودابه ربط می‌دهند و در واقع این جشن را پاسداشتی برای پاکی سیاوش می‌دانند.

وی افزود: قدیمی‌ترین سند معتبر درباره این رویداد به قرن سوم هجری باز می‌گردد که نشان می‌دهد این رویدادی قدیمی در میان ایرانیان بوده است، آن‌ها چهارشنبه آخر سال با برپایی آتش این شعر را می‌خواندند «سرخی تو از من، زردی من از تو» و از آدابی مانند کوزه شکستن، شال‌اندازی و قاشق‌زنی نیز نام برده شده است.

رحیمی‌خوش با بیان اینکه انتساب این جشن به پس از دوره اسلامی دارای اشکال است، عنوان کرد: گفته می‌شود اعراب برای از میان بردن قداست آتش که در ایران زرتشتی فراگیر بوده است این رسم را ایجاد کردند. اما از جایی که اعراب در دیگر سرزمین‌ها توانایی چنین فرهنگ‌سازی را نداشتند اشکال تاریخی به آن وارد است.

وی در خصوص تاریخچه معتبر این جشن تصریح کرد: با توجه به مدارک تاریخی تردیدی وجود ندارد که این رسم از ایران باستان به ما رسیده است. ایرانیان اولین تمدنی بودند که برای خود تقویم تعریف کردند. سال ایرانیان دارای ۱۲ ماه ۳۰ روزه بوده است. پس از گذشت دهه‌ها فصول سال و تقویم با یکدیگر تطابق نداشتند.

این کارشناس گردشگری ادامه داد: دانشمندان ایرانی به این نتیجه رسیدند که سال ۳۶۰ روز نیست و ۵ روز به انتهای سال اضافه کردند اما برای اینکه ترتیب ماه‌ها به هم نریزد این ۵ روز را تعطیل اعلام کردند و جشن گرفتند. در پنجمین روز جشن که مصادف با آخرین روز سال بوده این رویداد که امروزه چهارشنبه سوری نام دارد برگزار می‌شده است.

ساسانیان چهارشنبه سوری را پربار کردند

وی بیان کرد: در این روز ایرانیان آتش روشن می‌کردند زیرا معتقد بودند آتش ارواح و نیکانانشان را به خانه‌شان دعوت می‌کند و نشانی از گرمی خورشید است. اوایل دوره ساسانی رسم دیگری نیز به این جشن افزوده شد. مردم در این روزها خانه‌های خود را تمیز می‌کردند و وسایل کهنه خود را در همان آتش به نیت از بین رفتن ناپاکی می‌سوزاندند. بعدها نیز خشکبار و غلات مخصوص منطقه خود را در سینی روی همین آتش بو می‌دادند و دور هم می‌خوردند. معتقد بودند طبخ غلات به این شکل آن‌ها را از ناپاکی و بیماری دور می‌کند.

کوزه شکستن رسم بازمانده از آیین مهری ایران باستان

رحیمی‌خوش گفت: رسم کوزه شکستن نیز از آیین مهری که در ایران باستان رواج داشته گرفته شده است. آب مقدسی را که از غسل تعمید یا خواندن دعا جمع می‌شده در کوزه‌ای می‌ریختند و در نقطه‌ای مرتفع آن را می‌شکستند. معتقد بودند آبی که از کوزه جاری می‌شود باعث تسلط بیشتر اعتقاداتشان بر سرزمینشان است.

چهارشنبه سوری نامی که اسلام به این جشن باستانی داد

وی با اشاره به تغییرات این جشن پس از اسلام افزود: اسلام روزهای هفته را وارد تقویم ایرانی کرد. برای انتخاب روز این جشن، پنجمین روز از ابتدای هفته که چهارشنبه بود انتخاب شد و از آن پس آخرین چهارشنبه سال این رویداد برگزار و چهارشنبه سوری نام‌گذاری شد.

قاشق‌زنی و شال‌اندازی رسوماتی که اسلام به چهارشنبه سوری افزود

این استاد دانشگاه گردشگری عنوان کرد: قاشق‌زنی یکی از رسومات اعراب بادیه‌نشین بود که به جشن چهارشنبه سوری افزوده شد. در میان اعراب مرسوم بود که کودکان، کنیزان، غلامان و بردگان پشت چادر مهمانان و بزرگان می‌رفتند و با ضربه زدن به ظرفشان طلب غذا می‌کردند. در ایران نیز چهارشنبه سوری کودکان با این کار هدیه‌ای از صاحبخانه‌ها دریافت می‌کردند.

وی با بیان اینکه شال‌اندازی نیز در دوره اسلامی به این جشن افزوده شد، بیان کرد: در ابتدای ورود اسلام زنان و دختران نمی‌توانستند آزادانه در امکان عمومی ظاهر شوند. در نتیجه دختران روی بام‌ها می‌رفتند و شال‌های خود را مقابل پنجره یا در خانه‌ها می‌انداختند تا صاحبخانه برایشان هدیه‌ای در شال بگذارد.

امروزه دستاوردهای نیاکان ما از دست رفته است

رحیمی‌خوش با تاکید بر اینکه طی دهه‌های اخیر این رسومات حفظ نشده است، تصریح کرد: نیاکان ما تغییرات مثبت فرهنگی در جشن چهارشنبه سوری ایجاد کردند که بقای این جشن را طی سالیان دراز تضمین کرده است، اما در حال حاضر چهارشنبه سوری از رویداد و جشنی سالیانه به موضوعی حادثه‌ساز تبدیل شده است که همه مجبور شدند مقابل آن موضع بگیرند.

وی با بیان اینکه تمامی دستاوردهای نیاکان ما از دست رفته است، گفت: در حال حاضر فرهنگ نادرستی جایگزین این جشن باستانی شده است و به جای معرفی آن به مردم جهان مردم خود را از آن نهی می‌کنیم. اگر بخواهیم از این جشن در قالب گردشگری رویداد بهره‌برداری فرهنگی و اقتصادی کنیم باید چندین مولفه اجرایی شود.

چهارشنبه سوری ظرفیتی برای ایجاد گردشگری رویداد در ایران

این کارشناس گردشگری در خصوص راهکارهای تبدیل جشن چهارشنبه سوری به رویدادی جهانی بیان کرد: در ابتدا باید این جشن در تقویم ثبت و به جشن نوروز متصل شود. سپس برای روزهایی میان این ۲ رویداد باستانی برنامه‌هایی بر اساس سنت و آداب و رسوم باستانی ایران برنامه‌ریزی شود. می‌توان در میان این ۲ رویداد جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های صنایع‌دستی، غذا و… نیز ترتیب داد.

انحراف فرهنگی در این جشن باید اصلاح شود

وی افزود: قدم بعدی معرفی روایات مختلف از تاریخچه این جشن باستانی و معرفی تک‌تک رسومات آن است. در این قدم تبلیغ آداب و رسوم میان کودکان و نوجوانان ضرورت دارد. مهمترین مسئله در این مسیر این است که هرگز نباید با روند امروزی چهارشنبه سوری مقابله کرد. این تغییر فرهنگی، درست یا نادرست در این جشن باستانی ایجاد شده است. راهکار اصلی این است که در سطح کشور مکان‌هایی برای آتش‌بازی ایمن سازماندهی شود تا کودکان و نوجوانان بتوانند هیجانات خود را تخلیه کنند. در واقع ما باید این انحراف فرهنگی را اصلاح کنیم و تحت کنترل دربیاوریم.

رحیمی‌خوش بیان کرد: فرهنگ‌سازی باید آرام صورت گیرد و داستان‌سرایی در خصوص این رویداد تاریخی و دعوت گردشگران از دیگر نقاط دنیا به این مسیر کمک می‌کند. جشن چهارشنبه سوری ماده خامی است که ظرفیت بالایی دارد و با کمک این ماده خام حتی می‌توان رویداد نوروز را به ابررویداد تبدیل کرد.

وی افزود: در گردشگری اولین مهمانان هر مقصدی مردم همان شهر یا کشور هستند. در عصر ارتباطات اگر بتوانیم مردم خود را به این رویداد جذب کنیم به زودی خواهیم دید که چهارشنبه سوری در جهان نیز معرفی خواهد شد.

افزایش ماندگاری گردشگران راهی برای رونق گردشگری

این کارشناس گردشگری عنوان کرد: یکی از بهترین راه‌های بهره‌وری اقتصادی از گردشگری افزایش ماندگاری گردشگران در مقاصد گردشگری است. با پیوند جشن چهارشنبه سوری به عید نوروز و برگزاری رویدادها و جشن‌هایی در روزهای میان این ۲ جشن می‌توانیم گردشگران را برای مدت زمان بیشتری در کشور خود نگه داریم.

انتهای پیام