چهارراه ادیان کجاست؟ – کجارو

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۸/۰۶/۰۴ منتشر شده و در تاریخ ۱۳۹۹/۱۱/۲۵ به‌روزرسانی شده است.}

زمانی که سخن از خیابان سی تیر به میان می‌آید، اغلب گاری‌ها و ماشین‌های مخصوص فروش غذاهای خیابانی در اذهان تداعی می‌شود؛ ولی این خیابان همیشه بیدار، یکی از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین گذرگاه‌های تهران محسوب می‌شود که بسیاری از نخستین‌های تاریخ تهران و حتی ایران را در خود جای داده است.

سی تیر که قبل از انقلاب اسلامی ایران در بزرگداشت احمد قوام به نام خیابان قوام‌السلطنه نام‌گذاری شده بود، قدمتی به‌اندازه تاریخ مشروطه ایران دارد. برای نمونه، نخستین نماینده اقلیت یهودی ایران از این محله راهی اولین مجلس مشروطه ایران شد.

ولی جایگاه خیابان سی تیر بیشتر از گذرگاه غذاهای خیابانی تهران، کافه‌های قدیمی، موزه‌ها، سفارتخانه‌ها یا دیگر جاذبه‌ها و حوادث تاریخی آن است. در این خیابان مردمانی هستند که با مذاهب و عقاید مختلف و مجموعه‌ای از مراکز مذهبی‌شان، همه در یک نشانی مشترک جمع شده‌اند: خیابان سی تیر.

خیابان سی تیر؛ نقطه تلاقی ادیان

محل تلاقی خیابان سی تیر با خیابان‌های جمهوری و میرزا کوچک‌خان به چهارراه ادیان شهرت دارد؛ زیرا سال‌ها است که پیروان ادیان گوناگون در این خیابان و در کنار هم در کمال آرامش زندگی می‌کنند. خیابانی که نیایش‌گاه‌های ادیان گوناگون شامل مسجد، کنیسه، آتشکده و کلیسایی با قدمتی بیش از خود خیابان را در یک‌جا جمع کرده است.

در این خیابان، اگر مسیحی باشید می‌توانید به کلیسا بروید، اگر پیرو دین موسی هستید، می‌توانید به کنیسه مراجعه کنید. آتشکده‌ای بزرگ نیز در شمال این خیابان قرار دارد که زرتشتیان در آن به عبادت می‌پردازند. صدای اذان هم از مسجد در هر نوبت مسلمانان را به اقامه نماز دعوت می‌کند. همچنین تجمع مغازه‌ها و دفاتر اداری پیروان مذاهب در کنار هم، از خیابان قوام السلطنه چهارراه مذاهب ساخته است. (مشاهده روی نقشه)

مسجد حضرت ابراهیم خلیل‌الله

مسجد حضرت ابراهیم خلیل‌الله در کنار موزه آبگینه و در انتهای کوچه‌ رستمی جاهد قرار دارد. این مسجد در زمان پهلوی دوم بنا شده و محل عبادت مسلمانان است

_{عکس: مشرق نیوز (ابراهیم ارجمندی)}

آتشکده آدریان و دبیرستان فیروز بهرام 

ساختمان عبادتگاه زرتشتیان در ضلع شمالی چهارراه ادیان قرار دارد. این آتشکده در زمان پهلوی اول ساخته شده و قدمت آن به ۹۰ سال پیش برمی‌گردد و آتش آن از یزد آمده است. این ساختمان با الهام از تخت جمشید و ایران باستان ساخته شده است. در مجاورت عمارت، دبیرستان فیروز بهرام قرار دارد که معروف‌ترین مرکز آموزشی زرتشتیان محسوب می‌شود.

چنین نقل شده است که با غرق شدن بهرام در دریا، پدرش که از زرتشتیان مقیم هند بود این بنا را به نام پسرش می‌سازد. بعد‌تر نیز دبیرستان فیروز بهرام در مجاورت این عمارت ساخته می‌شود. تالارهای ایرج و خسرو، بهمن و انجمن زرتشتیان نیز در شمال آتشکده جهت برگزاری مراسم زرتشتیان ساخته شده است.

کنیسه حیم

این کنیسه اولین کنیسه شهری در تاریخ ایران است که در ضلع جنوبی خیابان سی تیر و در کوچه‌ای به نام سیمین قرار دارد. یهودیان پیش‌تر تنها اجازه داشتند در محدوده‌های یهودی‌نشین کنیسه بسازند. بعداز مشروطه، اقلیت‌ها از کلونی‌های خود (برای مثال، محله جهود‌ها، ارمنی‌ها و… نامیده می‌شد) خارج شده و وارد فضای شهری شدند. در این رابطه، کنیسه‌های قدیمی‌تر بیشتر در خیابان سیروس یافت می‌شود که قدمتشان به ۲۰۰ سال پیش می‌رسد، اما کنیسه حیم در تحولات مشروطه و زمانی که یهودیان در مجلس دارای نماینده شدند، شکل گرفت.

این کنیسه با حدود ۱۰۰ سال قدمت توسط حیم که لغت‌نامه‌هایش شناخته شده است، بنا شد. بعد‌ها در اطراف این کنیسه، خانه‌های جامعه یهودی به‌تدریج ساخته شدند. موج دوم حضور یهودیان در خیابان سی تیر نیز به جنگ جهانی دوم و ورود مهاجران لهستانی به ایران می‌رسد. در این دوره یهودیان ایرانی مهماندار یهودیان لهستان شدند و در کنار کنیسه حیم، لهستانی‌ها یک کنیسه ویژه خود ساختند. بعد‌ها این کنیسه نیز در اختیار یهودیان ایرانی قرار گرفت.

کلیسای پطروس

کلیسای پطروس قدمتی بالغ بر یک قرن و نیم دارد و در سال ۱۸۹۱ میلادی توسط میسیونرهای پروتستان مستقر در تهران بنا شد. این کلیسا که نشانی از قدمت وجود پیروان ادیان الهی در تهران است، تلفیقی از سبک معماری اروپایی و ایرانی محسوب می‌شود. پس از ساخت این کلیسا مسیحیان در نزدیکی کلیسا و در کوچه‌های اطراف ساکن شدند.

کلیسای مریم مقدس

کلیسای مریم مقدس نیز یکی دیگر از کلیساهای خیابان سی تیر است که روبه‌روی آتشکده آدریان قرار دارد. این کلیسا در دوره پهلوی ساخته شده و اولین کلیسای جامع ارامنه تهران بین سال‌های ۱۳۴۲ ش (۱۹۴۵ م) تا ۱۳۴۹ ش (۱۹۷۰ م) محسوب می‌شود. پیش‌تر، بناهای مربوط به دفاتر اداری خلیفه‌گری ارامنه تهران و محل سکونت اسقف اعظم نیز در محدوده آن قرار داشت.

موزه اسقف آرداک مانوکیان

مسیحیان و ارامنه، علاوه بر کلیسای حضرت پطرس در خیابان سی تیر، یک موزه نیز دارند. در این موزه که برای معرفی اقوام مسیحی در ایران ساخته شد ‌است، لباس‌ها، کتب انجیل، نقره‌کاری‌ها و صنایع دستی، معرفی‌نامه کلیساهای ایران و… به نمایش گذاشته شده است.

جاذبه‌های گردشگری خیابان سی تیر

علاوه بر تجمع شعب ادیان مختلف، خیابان سی تیر تهران با کمتر از یک کیلومتر طول، میزبان گنجینه‌ای از مهم‌ترین و مشهورترین جاهای دیدنی تهران است. موزه ایران باستان و بیمارستان سینا در ابتدای این خیابان قرار دارند. نکته قابل‌توجه اینکه بیمارستان سینا نخستین بیمارستان دولتی شهر تهران است که در دوران قاجار ساخته شده است.

در سال‌های بعد از افتتاح بیمارستان، خیابان سی تیر با نام خیابان مریض‌خانه نیز شناخته می‌شد. موزه ایران باستان نیز از شاهکارهای معماری ایرانی به شمار می‌آید که توسط معماری به نام آندره گودال با الهام از کاخ‌های دوران ساسانی ساخته شده است و بیشترین یافته‌های باستان ‌شناسی حاصل از کاوش‌های علمی از دوران پارینه سنگی تا اسلامی در آن نگهداری می‌شوند.

در امتداد خیابان، باغ‌هایی قرار دارند که در دوره قاجار ابتدا به ویلای سران و سپس به دوایر دولتی تبدیل شدند. همچنین، دفتر قوام‌السطنه در مجاورت موزه ایران باستان قرار دارد که امروزه به موزه آبگینه تغییر کاربری داده است. کتابخانه ملی، باشگاه افسران و وزارت جنگ نیز در همین دوره در ضلع شرقی خیابان سی تیر شکل گرفتند. باغ امین‌السلطان نیز یکی دیگر از مکان‌های ارزشمند خیابان سی تیر است که بعدها به سفارت روسیه تبدیل شد.

کتابخانه و موزه ملی ملک، موزه علوم و فناوری، پیاده‌راه میدان مشق سابق (باغ ملی تهران) با بنا‌های تاریخی همچون سر در باغ ملی و موزه‌های پست، مخابرات و عبرت از دیگر دیدنی‌هایی هستند که خیابان قوام سابق را به یکی از منحصربه‌فردترین مناطق تهران برای اهالی و گردشگران تبدیل کرده‌اند.

لینک دانلود

دسترسی به خیابان سی تیر

این خیابان در منطقه ۱۲ شهری تهران قرار گرفته و از سمت جنوب به خیابان امام خمینی و از سمت شمال به خیابان جمهوری تهران منتهی می‌شود. اگر در خیابان جمهوری تهران، از زیر پل حافظ چند قدمی به‌سمت خیابان فردوسی بروید، از میان هیاهوی جمعیت و موتورسوارهایی که از این سو به آن سو می‌روند، تابلوی بزرگ خیابان سی تیر را می‌بینید. البته در صورت استفاده از مترو، ایستگاه امام خمینی نزدیک‌ترین ایستگاه برای دسترسی به خیابان سی تیر است. نظرات و تجربیات خود را در خصوص خیابان سی تیر و چهارراه ادیان با ما و سایر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.