چند پرده از نقش‌آفرینی‌های درخشان بانوی محبت و عطوفت

آنچه با عنوان جلوه های رفتارشناسی حضرت زهرا(س) بر اساس منابع تاریخ اسلام ارائه می شود، تلاشی در راستای درک بهتر شخصیت عملی آن بانوی بزرگ است . پیش از بیان این رفتارشناسی محتوای مطالب پیشین خبرآنلاین درباره ابعاد شهادت دخت گرامی نبی اکرم را مرور می کنیم :

نمونه زنی راستین که خدا می‌خواهد

می‌سوخت حریم دل مولا چه حریمی

هجوم به خانه دختر پیامبر چگونه اتفاق افتاد؟

الگوگیری از حضرت زهرا ( س) در رفتار با پدر

حضرت زهرا(س) درسنین شش هفت سالگی ‌قرار داشت که قضیه شعب ابی‌طالب پیش ‌آمد. شعب ابی‌طالب، دوران بسیارسختی در تاریخ صدر اسلام است؛ یعنی دعوت پیامبر اکرم(ص) شروع شده بود، دعوت را علنی کرده بودند، بتدریج ‌مردم مکه – بخصوص جوانان و برده‌ها – به حضرت ‌می‌گرویدند؛ بزرگان طاغوت، مثل ‌ ابولهب، ابوجهل و دیگران ‌دیدند که هیچ چاره‌ای ندارند جز اینکه ‌پیامبر – صلی الله علیه و آله و سلّم- و پیروان تازه گرویده به آن حضرت را از مدینه اخراج کنند؛ تعداد زیادی از اینها را که ده‌ها خانوار می‌شدند از مکه بیرون کردند. جناب ‌ابی‌طالب در نزدیک مکه ‌و در شکاف کوه، ملکی داشت که از آن به ‌ «شعب ابی‌طالب» یاد می‌شد؛ این بزگوران به مدت سه سال در این ملک ساکن شدند و در این مدت در محاصره و تحریم کامل اقتصادی قرار داشتند. این دوره، یکی از دوران های بسیار سخت و طاقت فرسای پیامبر (ص) بود. در همین اثنا، جناب ابی‌طالب و خدیجه کبری که از پشتیبانان و امید پیامبر(ص) بودند، در ظرف یک هفته از دنیا رفتند. حضرت فاطمه زهرا (س) در این دوره پر مشقت و طاقت فرسا، احساس مسئولیت می‌کند و مثل یک ‌مادر، یک مشاور و یک‌پرستار، تلاش می‌کند تا غبار غم و اندوه و مشکلات را از چهره پدر بزداید.لذا پیامبر گرامی اسلام از ایشان به عنوان «ام‌ابیها» (مادر پدرش) یاد کرده است. آیا این نمی‌تواند برای یک نوجوان و جوان در همه زمان‌ها الگو باشد؟

الگوگیری از حضرت زهرا ( س) در رفتار با همسر

در طول ده سالی که پیامبر – صلی الله علیه و آله وسلّم – در مدینه حضور داشت، حدود نه سالش حضرت ‌زهرا و حضرت امیرالمؤمنین(ع) به عنوان زن و شوهر در کنار یکدیگر زندگی می‌کردند. در این نه ‌سال، حدود شصت جنگ اتفاق‌افتاده که در اغلب آنها امیرالمؤمنین‌ – علیه السّلام- شرکت داشته است. حالا شما ببینید او خانمی‌است که در خانه نشسته و شوهرش ‌مرتب در جبهه است و اگر در جبهه ‌نباشد، جبهه لنگ می‌ماند؛ از لحاظ زندگی هم وضع رو به راهی ندارند؛ انسان چقدر روحیه قوی‌ داشته باشد تا بتواند این ‌شوهر را تجهیز کند؛ دل او را از وسوسه اهل و عیال و گرفتاری‌های ‌زندگی خالی کند؛ به او دلگرمی بدهد؛ بچه‌ ها را به آن خوبی که ایشان تربیت‌ کرده، تربیت کند. این طور خانه‌ داری و شوهرداری نمی‌ تواند برای یک دختر جوان و یک خانم خانه‌ دار الگو باشد؟

الگوگیری از حضرت زهرا ( س) در رفتار با فرزند

با کمی دقت در برخورد عاطفی و منطقی حضرت زهرا(س) در می‌یابیم که آن بانوی بزرگوار،در ساختن روح و شخصیت فرزندان گرامی‌اش از ابزاری بسیار ظریف و دقیق استفاده کرده است که بسیاری از آن‌ها در حال حاضر، میان روان‌شناسان تربیتی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و خبرگان این فن، به نتایج مثبت آن ایمان آورده‌اند. بی‌شک، این توفیق بی‌نظیر در تربیت کودکان، ناشی از معرفت عمیق و صحیحی است که اسلام در مورد انسان، ارائه داده است. بنابراین، اگر بگوییم هر مکتبی به اندازه شناخت درستی که از انسان دارد، در نظام تربیتی خود، به توفیقاتی دست می‌یابد، سخن به گزاف نگفته‌ایم. دین آسمانی و الاهی اسلام از کامل‌ترین و واقع بینانه‌ترین شناخت، در مورد انسان برخوردار است، لذا بیشترین توفیق را در مساله تربیت انسان بدست آورده است. روش تربیتی و اخلاقی حضرت فاطمه(س) که برگرفته از دین اسلام است، بهترین شیوه، و تجربه برای ساختن نسلی پاک و سعادتمند است. از این رو، جا دارد که پیروان و ارادتمندان مکتب اسلام، با به کار بستن شیوه‌ها و ظرایف تربیتی آن حضرت در رشد و تربیت نسلی پاک، و پیشرو همت نموده، سعادت دنیا و آخرت فرزندان خود را بیمه کنند.

روح انسان به گونه‌ای ساخته شده که نیاز به محبت و عطوفت، یکی از اساسی ترین نیازهای او محسوب می‌شود، بدین جهت، کودکان محروم از این موهبت، دچار کمبودها و مشکلات روانی، و گاه نواقصی جسمی خواهند شد. حضرت فاطمه(س) که خود از سرچشمه محبت و عطوفت رسول خدا(ص) سیراب گشته و قلبش کانون محبت به همسر و فرزندان خود بوده، در این جهت نیز وظیفه مادری خود را به بهترین شکل انجام داد. حضرت فاطمه(س) فرزندان خود را به بازی و مسابقه تشویق و گاهی با آنان به بازی مشغول می شد و با حرکتها و گفتارهای شیرین مادرانه و بالا و پایین انداختن فرزندان خود آنان را از احساسات پاک مادری سیراب می نمود.
نقل شده است که حضرت زهرا(س) با فرزندش امام حسن مجتبی(ع) بازی می‌کرد و او را بالا می‌انداخت و می‌فرمود: «پسرم حسن، مانند پدرت باش. ریسمان ظلم را از حق برکن. خدای را بپرست که صاحب نعمت‌های متعدد است، و هیچ‌گاه با صاحبان ظلم و تعدی، دوستی مکن».

الگوگیری از حضرت زهرا ( س) در رفتار با مردم

یکی از نقش‌آفرینی‌های درخشان فاطمه بالا بردن فرهنگ جامعه، رشد فکر و اندیشه مردم و رفع مشکلات و شبهات آنان است. آن حضرت از مسائل ساده گرفته، تا پیچیده‌ترین مشکلات را پاسخگو بود، و این میسّر نبود،مگر با احاطه علمی،قوت فکری و همت بلند ایشان.این بانوی بزرگ اسلام، زجر تبلیغ و رنج تعلیم و تربیت را تحمل نموده، چون مشعلی فروزان در راه هدایت جامعه، نورافشانی کرده و با سوختن خود به دل و جان مردم، گرمی بخشید و پاسداری از ارزش‌ها و مفاخر اصیل، مبارزه پیگیر با بدعت‌ها، جهل، کجروی‌ها و رکود جامعه را خط مشی خود قرار داد. حضرت فاطمه(س) از کودکی در متن اجتماع به سر برده، و با مردم همدم و همدرد بوده است. این بانو رابطه‌ای صمیمانه و عالمانه با یاران خود داشت.

زنی به خدمت حضرت زهرا(س) رسید و عرض کرد: مادر پیر و ناتوانی دارم که در نماز بسیار اشتباه می کند، مرا فرستاده تا از شما بپرسم که چگونه نماز بخواند. آن حضرت فرمود: هر چه می‌خواهی بپرس. آن زن سؤالات خود را مطرح کرد، تا به ده سؤال رسید و حضرت(س) با روی گشاده جواب داد. زن از زیادی پرسش خود، شرمنده شد و گفت: شما را بیش از این زحمت نمی‌دهم. حضرت فاطمه(س) فرمود: باز هم بپرس. آن گاه برای تقویت روحیه وی چنین فرمود: اگر به کسی کاری واگذار کنند، برای مثال از او بخواهند که بار سنگینی را به ارتفاع بلندی حمل کند و در برابر این کار صد هزار دینار به او جایزه بدهند، آیا او با توجه به آن پاداش احساس خستگی می کند؟ زن جواب داد نه. آن حضرت فرمود: من در مقابل پرسشی که جواب می‌گویم از خدا پاداشی به مراتب بیشتر دریافت می کنم و هرگز ملول و خسته نمی‌شوم. از رسول خدا(ص) شنیدم که روز قیامت دانشمندان اسلام در برابر خدا حاضر می‌شوند و به اندازه علم و تلاش و کوششی که در راه آموزش و هدایت مردم داشته اند، از خدای خود پاداش می‌گیرند.

نمونه های عملی در رفتارشناسی حضرت فاطمه(س)

صبر و حوصله: در کتاب 75 درس زندگی از سیره عملی حضرت فاطمه زهرا (سلام اللّه علیها) در صفحه 29 آمده است:
فاطمه(س) در یاد دادن مسائل دین به دیگران از حوصله و پشتکار فراوانی برخوردار بود. روزی زنی نزد او آمد و گفت: مادری پیر دارم که در مورد نماز خود اشتباهی کرده و مرا فرستاده تا از شما مسئله‌ای را بپرسم.حضرت زهرا سلام اللّه علیها سؤال او را پاسخ فرمود، زن برای بار دوم وسوم مسئله‌ای پرسید و پاسخ شنید اینکار تا ده بار تکرار شد و هر بار آن بانوی بزرگوار، سؤال وی راپاسخ فرمود. زن از رفت و آمدهای پی در پی شرمگین شد و گفت: دیگر شما را به زحمت نمی‌اندازم.
فاطمه سلام اللّه علیها فرمود: باز هم بیا و سوال هایت را بپرس ، تو هر قدر سؤال کنی من ناراحت نمی‌شوم. زیرا از پدرم رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم شنیدم که فرمود: روز قیامت علمای پیرو ما محشور می‌شوند و به آنها به اندازه دانش شان خلعت‌های گرانبها عطا می‌گردد واندازه پاداش به نسبت میزان تلاش است که برای ارشاد و هدایت بندگان خدا نموده اند.

خشمگین نشدن در خانه و خانواده: شوهرداری حضرت زهرای مرضیه سلام اللّه علیها بهترین الگو برای زنان مسلمان است. رفتار حضرت زهرا سلام اللّه علیها با شوهر در عالی ترین مرحله صفا و مهربانی بود. نه تنها هرگز خاطر شوهر را نرنجاند بلکه یاوری مهربان برای او بود.
در کتاب های بحارالانوار در جلد 43، ص 134، کتاب کشف الغمّه، جلد 1، صفحه 492 و کتاب بیت الاحزان، صفحه 37 آمده است:
حضرت علی علیه السلام می‌فرمایند: «سوگند به خدا، من زهرا سلام اللّه علیها را تا آن زمان که خداوند او را به سوی خود برد، خشمگین نساختم و در هیچ کاری موجب ناخشنودی او نشدم. او نیز هیچ گاه مرا خشمگین نکرد و عملی از او سرنزد تا باعث ناخشنودی من شود.
و هم چنین نقل است که امام علی علیه السلام فرمود: «هرگاه به چهره ی او«زهرا سلام اللّه علیها » نگاه می‌کردم هرگونه غم واندوه از من برطرف می‌شد»

توجه مسابقه و رقابت های سازنده برای شخصیت بخشی به فرزندان: روبه رو ساختن کودکان با مشکلات و فراهم نمودن امکان رقابت برای آنها موجب اعتماد به نفس آنان می شود. اعتماد به نفس که نقطه مقابل حس حقارت و خودکم بینی است، به قدری ارزشمند و سرنوشت ساز است که اولیای کودک باید به هر قیمتی که شده این حس را در کودک خود به وجود آورند، چرا که در غیر این صورت، کودکِ دلبند خود را بدون هرگونه سلاح به میدان نبردی فرستاده اند که قدرتمندان زیادی در این میدان به زمین خورده اند. به نوشته بعضی از روان شناسان، یکی از عمده ترین اهداف در تربیت کودکان، ایجاد نوعی احساس واقعی اعتماد به نفس است.
در کتاب نهج الحیاه در صفحه 45 آمده است:
چگونه زیستن و معاشرت کردن با همسر و فرزندان و سامان بخشی به امور خانه و زندگی که در حیات طیبه حضرت زهرا(س) بود، به عنوان «الگوی خانواده ها» خانه و خانواده او را به عنوان یک «خانواده الگو» مطرح ساخته است.
حضرت زهرا(س) برای ایجاد اعتماد به نفس در فرزندان خود آن‌ها را وادار و تشویق به مسابقه و ورزش می‌کرد.

‌محبت به فرزندان: درس محبت در خانه حضرت زهرا سلام اللّه علیها بطور کامل ارائه می‌شد و آن حضرت که خود ازسرچشمه محبت و عطوفت رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم سیراب شده و قلبش کانون محبت به همسر و فرزندانش بود در این جهت نیز وظیفه مادری خود را به بهترین شکل انجام می‌داد.
در کتاب الگوهای رفتاری تربیت فرزند حضرت زهرا(س) در صفحه 14 آمده است:
سلمان فارسی می‌گوید: روزی حضرت فاطمه زهرا سلام اللّه علیها رادیدم، که مشغول آسیاب کردن غله است. فرزندش حسین علیه السلام به گریه افتاد و بی‌تابی می‌کرد.عرض کردم : برای کمک به شما ، غله را آسیاب کنم یا بچه را آرام نمایم؟ حضرت فرمود: من به آرام کردن فرزند اولی هستم. شما آسیاب را بچرخانید.
حضرت زهرا سلام اللّه علیها از همان آغاز کودکی فرزندانش ، عبادت خدای تعالی را در روح و روان آنها تثبیت کرد و خوی پرستش خدای یکتا را در فطرت لطیف آنها سرشت .

2323