چشم بینای جنگ چگونه زخم خورد؟

در بخشی از مقاله «رضا جهانفر» با عنوان «بررسی عملکرد پدافند هوایی در سال آخر جنگ تحمیلی» به سایت «رادار سوباشی» و نقش مهم آن در دوران هشت سال دفاع مقدس اشاره شده است. 

جهانفر در این مقاله می‌نویسد: سایت «رادار سوباشی» که در ارتفاعات سوباشی همدان استقرار یافته است، به عنوان یکی از مهمترین سایت‌های راداری کشور در زنجیره عظیم پدافند هوایی (رادارهای پیش اخطار، رادارهای کنترل آتش، سامانه‌های موشکی زمین به هوا، شبکه دیده‌بانی،توپ‌های ضدهوایی و…) نقش ویژه و موثری در مقابله با تهاجمات هوایی عراقی‌ها در زمان جنگ تحمیلی ایفا کرد. سایت راداری فوق ضمن ره‌گیری هواپیماهای دشمن،کنترل و هدایت هواپیماهای ورودی و خروجی به مرزهای غرب کشور، کنترل آتش سایت‌های موشکی ارتش و سپاه، کنترل آتش پدافند هوایی مستقر در منطقه (زمینی،هوایی …)، اعلام وضعیت (سفید،زرد یا قرمز) به ۱۳ استان کشور (حدود۸۰ درصد از جمعیت کشور) را برعهده داشت.

در واقع رادار سوباشی با تغذیه چندین سایت راداری، سایت‌های موشکی زمین به هوا و سامانه‌های توپ ضدهوایی، آسمان کل منطقه غرب، بخشی از شمال غرب و جنوب‌غرب را تحت پوشش خود قرار داشت. با توجه به اهمیت مناطق یاد شده به عنوان معابر نفوذ هواپیماها و بالگردهای دشمن (و یا هر نوع هواگرد دیگر)، از وجود توانمندترین نفرات که در سطح آموزش بالا و مهارت بی‌نظیر باشند در سایت راداری فوق استفاده می‌شد.

به دلیل عملکرد مناسب این سایت راداری که مانند یک دژ مستحکم در برابر حملات هوایی عراقی‌ها ظاهر می‌شد، خلبانان عراقی همواره از نزدیک شدن به سایت راداری سوباشی و سایت‌ها و مواضع ضدهوایی، فوق‌العاده وحشت داشتند. به همین دلیل آن‌ها در برخی مواقع حریم دفاعی سایت فوق را دور زده و از سایر قسمت‌ها (جنوب یا شمال کشور) وارد حریم هوایی جمهوری اسلامی ایران می‌شدند و این مسأله زحمت عراقی‌ها را جهت دستیابی به اهداف خود سخت‌تر می­کرد.

از جمله افتخارات سایت راداری سوباشی در تأمین امنیت کشور می‌توان به عملکرد این سایت در تاریخ ۲۶ بهمن ۱۳۶۵ اشاره کرد. در آن روز با همکاری مشترک سایت راداری سوباشی و ارائه سمت، برد و ارتفاع هدف و واگذاری مشخصات هواپیمای میگ۲۵ عراقی به سایت موشکی HQ۲ یابن الزهرا(س)، شلیک موفقیت‌آمیز با سرانگشتان با کفایت فرزندان ارتش اسلام انجام شد. پس از سرنگونی هواپیمای میگ ۲۵ عراقی، مأموریت این نوع هواپیما در جنگ شهرها و بمباران مردم بی گناه ایران اسلامی با مشکل مواجه شد.

عمق کینه توزی عراقی‌ها نسبت به عملکرد سایت راداری سوباشی از آنجا مشخص می‌شود که به رغم پذیرش قطعنامه ۵۹۸ در ۲۷ تیر ۱۳۶۷، حمله ناجوانمردانه عراقی‌ها در پنجم مرداد همان سال (حدود یک هفته پس از پذیرش قطعنامه) انجام شد. در واقع عراقی‌ها با از میان برداشتن سایت راداری سوباشی در پی دستیابی به تسخیر آسمان منطقه عمومی نبرد بودند. 

در این راستا مرور خاطرات سرلشکر وفیق السامرایی (از مدیران اصلی استخبارات عراق در آن زمان) خالی از لطف نیست.

وی می‌گوید :«در عملیات مرصاد نیروهای مسلح زمینی و هوایی عراق به حالت آماده باش صد در صد درآمدند، در حالی که همگی در موقعیت‌های خود به سر می‌بردند. مأموریت‌های مشخصی برای نیروهای هوایی و هوانیروز عراق به منظور پشتیبانی از عملیات تعیین گردید و اهداف از طریق عکس‌های هوایی و اطلاعات استخباراتی شناسایی گردید… هواپیماهای جنگنده میگ۲۳ و میراژ اف-۱ عراقی به منظور حفاظت از نیروهای  عمل کننده در برابر دخالت احتمالی نیروی هوایی ایران، اقدام به پروازهای گشتی مسلحانه و برقرارنمودن پشتیبانی هوایی نزدیک نمودند.»

پس از شروع تجاوز منافقین کوردل به  خاک کشورمان در سوم مرداد ۱۳۶۷ و آغاز عملیات مرصاد، متعاقب یکی از  تجاوزات هوایی عراقی‌ها در چهارم مرداد ۱۳۶۷، رادار سوباشی مورد اصابت بمبی قرار می‌گیرد که در محوطه سایت منفجر شده و بر اثر انفجار فوق، سقف اتاق عملیات دچار ریزش شده و تکه‌ای ازآهن سقف بر سر شهید فرهاد دستنبو اصابت کرده و منجر به مجروح شدن وی می‌­شود اما این شهید بزرگوار درآن روز با سر باند پیچی شده همچنان به ادامه مأموریت خود مشغول می‌شود. 

روز پنجم مرداد ۱۳۶۷شرایط منطقه آن چنان حاد بود که کلیه مسئولان ستاد پدافندهوایی –نظیر سرتیپ سید محمود یمینی فرمانده وقت پدافند هوایی نهاجا- در سایت سوباشی به سر می‌بردند. با توجه به حجم بالای کار، تقریباً هیچ کدام از کارکنان سایت موفق به صرف ناهار نمی شوند. تعدادی از کارکنان نیز با توجه به اینکه در شیفت شب قبل به سر می‌بردند، داوطلبانه همچنان مشغول به انجام وظیفه بودند. هواپیماهای عراقی در دسته‌های پروازی۳۰ الی۴۰ فروندی پی در پی  منطقه عمومی نبرد  را بمباران می‌کردند. 

 تا اینکه روز پنجم مرداد ۱۳۶۷، هواپیماهای عراقی که در دستیابی به اهداف خود در بمباران شهرهای غربی کشور و تسهیل پیشروی منافقین ناتوان مانده بودند، دربازگشت از مأموریت شکست خورده خود، به وسیله موشک هوا به زمینی که از فاصله‌ای دور شلیک شده بود، اتاق عملیات سایت سوباشی را منهدم کرده و ۱۹ نفر  از کارکنان را در همان لحظه به شهادت می­‌رسانند. حضور آگاهانه کارکنان سایت فوق تا آخرین لحظه ( به رغم اینکه تعدادی از آنها در زمان استراحت خود و داوطلبانه در محل عملیات حضور پیدا کرده بودند) و با توجه به وجود امکان خروج از سایت و عدم استفاده از امکان فوق و اطلاع از عاقبت حضور و شهادت و پایمردی و انجام وظیفه تا آخرین لحظه، منجر به این شد که نام سایت رادار سوباشی در تاریخ ثبت شده و حضور کارکنان سایت سوباشی حماسی  و عاشورایی تعبیر شود. 

اگرچه سایت راداری سوباشی با این حمله ناجوانمردانه مورد اصابت قرار گرفت، اما عراقی‌ها در دستیابی به هدف خود که تسخیر آسمان منطقه عمومی عملیات مرصاد بود، ناتوان ماندند. زیرا دلیرمردان پدافندهوایی جمهوری اسلامی ایران دوش به دوش هوانیروز قهرمان و نیروی هوایی سرافراز،آن‌چنان در برابر عراقی‌ها و منافقین ظاهر شدند و نیروی هوایی عراق جز فرار و شکست طرح  پشتیبانی منافقین چاره‌ای دیگر نداشتند.

۵۸۵۸