چرا «حسینیه معلی» از همه پربیننده‌تر شد؟

معمولاً مناسبت‌های مذهبی در چند سال اخیر پاشنه آشیل بسیاری از نقدها به صداوسیما بود اما یکی دو سالی است با «حسینیه معلی» و توجه به خلاقیت و نوآوری در ساخت برنامه‌های دینی و مذهبی، دیگر تلویزیون از اتّکا به سریال‌سازی به سمت برنامه‌سازی رفته است.

برنامه‌هایی که در حال حاضر بیش از سریال مذهبی بیننده دارند؛ نمونه بارز آن «حسینیه معلی» است که فصل به فصل پخته‌تر شد تا دهه اول محرم امسال و فصل جدید آن که با اجرای نجم‌الدین شریعتی روی آنتن رفت و هیئت‌ها و آیین اصیل عزاداری مجالس اهل‌بیت(ع) را به رخ مخاطب کشید. می‌توان بنابر آمار تلوبیون و استقبال مخاطبان در فضای مجازی، عنوان پربیننده‌ترین برنامه این ایام را به «حسینیه معلی» اختصاص داد.

مهدی رسولی، مجید بنی‌فاطمه، عبدالرضا هلالی و میثم مطیعی مداحان و کارشناسان این فصل از برنامه را تشکیل دادند و با محور مداحی‌ها و نوحه‌خوانی از ایران و حتی دیگر کشورها روی آنتن رفت.

در عین حال بیشترین حملات و هجمه‌ها هم از سمت شبکه‌های فارسی‌زبان رهسپار این برنامه تلویزیونی شد؛ شبکه‌هایی که خودشان متهم به پوشش و حمایت از راهپیمایی همجنس‌بازان‌اند، هتک حرمت به مقدسات را با عنوان آزادی بیان حلال می‌دانند.

اما چرا «حسینیه معلی» مهم شد؟ اصولاً در سال‌های گذشته چشم مخاطب تلویزیون به برنامه‌سازی کلیشه‌ای و از روی قواعد از پیش تعیین‌شده در ایام مناسبت‌های آئینی عادت کرده بود، اما «حسینیه معلی» به‌عنوان رویکردی جدید در برنامه‌سازی آئینی، حواس مخاطبان رسانه ملی را متوجه خود ساخت. خلاقیت، تسلط بر قواعد تکنیکی برنامه‌سازی و سرِ نترس عوامل سازنده آن، دست به دست هم داد تا نوآوری فرمی جدید را میان برنامه‌های مناسبتی رسانه ملی پدید آورد.

برنامه‌ای که قرار نیست تابع فرم‌های قالبی برنامه‌های مناسبتی تلویزیون در دهه‌های گذشته باشد و با کشاندن پای مخاطب معمولی تلویزیون در متن برنامه‌های آن، سهم برابری را در اختیار عموم مردم برای شناخت استعدادهای حوزه مداحی کشور قرار داده است؛ همچنان که در آمارهای مخاطب هم این‌گونه نشان می‌دهد.

یکی از نکات مهم در آمار مخاطبان «حسینیه معلی» و حتی بعدها «محفل» نشان می‌دهد مردم از برنامه خلاقانه و نوآورانه مذهبی و دینی استقبال می‌کنند، همان اتفاقی که برای برنامه «از سرگذشت» به‌ تهیه‌کنندگی محسن نجفی سولاری و کارگردانی محمد پیوندی افتاد؛ علی‌اکبر قلیچ خواننده جوان آن را اجرا می‌کند و قرار است تا پایان ماه صفر روی آنتن باشد.

شبکه نسیم امسال چند ویژه‌برنامه محرمی را تدارک دید که مهم‌ترین آنها «از سرگذشت» است. قلیچ اگرچه خواننده نماهنگ‌ها و قطعات مذهبی است اما کمتر در اجرا کنش‌ها و واکنش‌های مذهبی دارد و شاید بیشتر تلاش دارد مشابه یک مجری برنامه اجتماعی عمل کند، در بعضی لحظات هم به‌دور از کلیشه‌های مجریان مذهبی رفتار کرده باشد.

چشمان مخاطبان با تماشای «از سرگذشت» به کلاه‌خودی می‌افتد که برای آنها یادآور سفر به کربلا و تماشای حرم حضرت عباس(ع) است. عوامل و دست‌اندرکاران برنامه آن را «کلاه‌خود» حضرت عباس(ع) می‌دانند و کسانی هم که به‌عنوان راوی و میهمان در برنامه حضور پیدا می‌کنند بعضاً به این دکور خلاقانه اشاره کرده‌اند.

بنابراین می‌توان عنوان برترین محتوا، فرم و دکور را به برنامه «از سرگذشت» اختصاص داد؛ برنامه‌ای که در چند قسمت توانسته توجه مخاطبین را به خودش جلب کند؛ در حالی که بعضاً بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی از «آن» با اجرای امیرحسین سمیعی و برنامه «علامت» که در شبکه دو روی آنتن می‌رفت تا «با حسین حرف بزن» چندساله شبکه نسیم و «حسینیه معلی» چند صباحی روی آنتن بودند و چشمان مخاطبان به آن برنامه‌ها آشنا می‌آید.

شاید اینجا بتوان این نکته را مطرح کرد اگر برنامه‌ساز خصوصاً در عرصه‌های دینی و مذهبی به‌سمت خلاقیت، نوآوری و قصه‌پردازی درست برود اتفاق خوبی که در این حوزه خواهد افتاد تأثیرگذاری است. «از سرگذشت» سراغ موضوع مهمی رفته و آن دوراهی‌هایی است که بارها در طول تاریخ تکرار شده‌اند و انتخاب‌هایشان بر این اساس تعیین شده است.

همان اتفاقی که در واقعه عاشورا می‌توان به واقعیت آن پی برد، چه کسانی که مدعی همراهی با امام حسین(ع) بودند و سرانجام با یزید و یارانش همراه شدند.

اما چرا برنامه‌سازی در ایام محرم و مناسبت‌های اخیر پیشروتر است؛ چون سعی کرده از کلیشه‌سازی فاصله بگیرد و به سمت کار نوآورانه برود. نکته‌ای که بعضاً در عرصه سریال‌سازی کمتر دیده می‌شود، یا سریال مناسبتی ساخته نمی‌شود و یا همچون امسال فارغ از «عشق کوفی» سازمان اوج، تله‌تئاتر روی آنتن رفت.

بنابراین تلویزیون در دهه اول محرم بیشتر توانست مخاطب را به تماشای برنامه‌های گفت‌وگومحور، مداحی‌ها و تعزیه‌ها بنشاند و برنامه‌هایی از جنس «از سرگذشت» و «حسینیه معلی» و استقبالی که از آنها شد این حقیقت را نشان می‌دهد برنامه خلاقانۀ نوآورانه که عواملش برای عبور از کلیشه‌ها سرِ نترس داشته باشند، می‌تواند گاهی از سریال‌ها پربیننده‌تر باشد و مخاطب را راضی کند؛ کما اینکه مخاطب آنتن محرمی تلویزیون بیشتر از برنامه‌ها استقبال کرد.

البته تلویزیون برنامه‌های دیگری همچون «کلمه»، «باب القبله» و «سدره» را هم روی آنتن داشت که نتوانستند همچون دیگر برنامه‌هایی که مصادیقش در گزارش مطرح شد، بیننده جذب کنند.

۵۷۵۷