پیش دیابت؛ علائم، علت، درمان + رژیم مناسب

پیش دیابت یعنی قند خون فرد بالاست، اما نه آن‌قدر که دیابت نوع ۲ در نظر گرفته شود. البته اگر به این عارضه دچارید و قصد ندارید سبک زندگی خود را تغییر دهید، ممکن است به دیابت دچار شوید. همچنین احتمال دارد که در دوره پیش‌دیابت، آسیب‌های طولانی‌مدت دیابت شروع شده باشند مثل آسیب به قلب و عروق و کلیه. خوشبختانه می‌توانید با تغییر سبک زندگی خود از دیابت نوع ۲ پیشگیری کنید و قند خون خود را به حالت عادی بازگردانید. برای آشنایی بیشتر با پیش‌دیابت، علائم و روش‌های درمان آن با ما همراه باشید.

پیش دیابت چیست؟

پیش‌دیابت یعنی قند خون فرد بیشتر از حد عادی است، اما نه به‌اندازه‌ای که دیابت محسوب شود. طبق تحقیقاتی در سال ۲۰۱۴، تغییر سبک زندگی می‌تواند تبدیل پیش‌دیابت به دیابت را تا ۱۰ سال عقب بیندازد. البته طبق تحقیقات پیشین، سالانه پیش دیابت ۵ تا ۱۰درصد افراد به دیابت تبدیل می‌شود.

تقریبا تمام افرادی که به دیابت مبتلا هستند، پیش از آن به پیش‌دیابت دچار بوده‌اند. این عارضه معمولا علائم مشخصی ندارد و ۹۰درصد افراد مبتلا به آن از ابتلای خود بی‌خبرند. اگر پیش دیابت درمان نشود، به عارضه‌های دیگری مانند بیماری قلب، عروق، چشم و کلیه منجر می‌شود. پیش‌دیابت «اختلال تحمل گلوکز» و «اختلال گلوکز ناشتا» نیز نامیده می‌شود.

علائم پیش دیابت

پیش دیابت علائم مشخصی ندارد، اما بعضی افراد دچار آکانتوز نیگاریکنس (acanthosis nigricans) می‌شوند که نشانه مقاومت به انسولین است. این عارضه باعث ایجاد ضایعه‌های پوستی تیره، ضخیم و عموما مخملی می‌شود. همچنین با ابتلا به سندروم تخمدان پلی‌سیستیک نیز ارتباط دارد. لکه‌های تیره در این نقاط دیده می‌شوند:

• آرنج؛
• زانو؛
• گردن؛
• زیربغل؛
• بندانگشت‌ها.

اگر پزشک تشخیص داد که دچار پیش‌دیابت هستید، باید مراقب علائم دیابت نوع ۲ باشید و در صورت مشاهده آنها، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. این علائم عبارت‌اند از:

• تشنگی بیش از حد معمول؛
• تکرر ادرار (مخصوصا شب‌ها)؛
• خستگی؛
• تاری دید؛
• زخم‌ها یا بریدگی‌هایی که خوب نمی‌شوند؛
• افزایش اشتها؛
• بی‌حسی یا سوزن‌سوزن‌شدن دست‌ها یا پاها؛
• کاهش وزن بی‌دلیل.

علل ابتلا به پیش دیابت

پانکراس یا لوزالمعده پس از غذاخوردن هورمونی به‌نام انسولین ترشح می‌کند که باعث ورود قند خون به سلول‌های بدن و مصرف آن برای تولید انرژی می‌شود. انسولین قند خون را پایین می‌آورد. علل ابتلا به پیش‌دیابت مانند علل ابتلا به دیابت‌اند، از جمله:

• مقاومت به انسولین: مقاومت به انسولین هنگامی رخ می‌دهد که بدن به‌درستی به انسولین واکنش نشان نمی‌دهد.
• افزایش اختلال متابولیکی: این عارضه بر اثر ترکیب افزایش قند خون و مقاومت به انسولین ایجاد می‌شود.

قند خون ناشتای عادی ۷۰ تا ۹۹ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر است و کمتر از ۷۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر نیز قند خون کم یا هیپوگلیسمی در نظر گرفته می‌شود. اگر دچار پیش‌دیابت باشید، میزان قند خون شما ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر خواهد بود. اگر قند خونتان بیشتر از ۱۲۵ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، به دیابت مبتلا هستید.

چه عواملی احتمال ابتلا به پیش‌دیابت را افزایش می‌دهند؟

هر فردی ممکن است دچار پیش‌دیابت شود، اما بعضی عوامل احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهند. سبک زندگی و ژنتیک نقش مهمی در ابتلا به این عارضه دارند و بعضی از عوامل شایع ابتلا عبارت‌اند از:

• سن: افرادی که بیشتر از ۴۵ سال دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پیش‌دیابت هستند.
• وزن: اگر شاخص توده بدنی شما بیشتر از ۲۵ باشد، بهتر است برای پیش دیابت غربالگری شوید.
• اندازه دور کمر: داشتن چربی دور کمر زیاد باعث افزایش خطر پیش‌دیابت می‌شود. دور کمر بیش از ۱۰۰ سانتی‌متر در مردان و دور کمر بیش از ۸۹ در زنان باعث افزایش خطر بروز این عارضه می‌شود.
• رژیم غذایی: مصرف مکرر گوشت قرمز، گوشت فراوری‌شده و نوشیدنی‌های قندی و مصرف کم میوه‌ها، سبزیجات، مغزها، غلات سبوس‌دار و روغن زیتون احتمال بروز پیش‌دیابت را افزایش می‌دهد.
• بی‌تحرکی: ورزش منظم نه‌تنها باعث حفظ وزن مناسب می‌شود، بلکه احتمال بروز پیش‌دیابت را نیز کاهش می‌دهد.
• سابقه خانوادگی: اگر عضو نزدیکی از خانواده شما به دیابت نوع ۲ مبتلاست، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارید.
• مصرف تنباکو: سیگارکشیدن علاوه بر افزایش احتمال مقاومت به انسولین، با افزایش اندازه دور کمر نیز ارتباط دارد.
• بیماری‌ها: بعضی بیماری‌ها مانند وقفه تنفسی در خواب، دیابت بارداری، سندروم تخمدان پلی‌سیستیک، فشار خون بالا و چربی خون بالا با افزایش خطر مقاومت به انسولین و پیش دیابت در ارتباط‌اند.

سندروم متابولیک چیست و چه تأثیری بر پیش‌دیابت دارد؟

بعضی عارضه‌ها که به‌علت چاقی بروز می‌کنند، با مقاومت به انسولین نیز ارتباط دارند و می‌توانند خطر ابتلا به دیابت، بیماری قلبی و سکته مغزی را افزایش دهند. ترکیب ۳ مورد یا بیشتر از عارضه‌های زیر، سندروم متابولیک نام دارد:

• فشار خون بالا؛
• کاهش چربی‌های غیراشباع (مفید)؛
• تری‌گلیسرید بالای خون؛
• قند خون بالا؛
• دور کمر بزرگ.

پیش دیابت چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک برای تشخیص دقیق این عارضه آزمایش خون تجویز کند که باید در آزمایشگاه انجامش بدهید. دستگاه‌های خانگی که با سوراخ‌کردن انگشت میزان گلوکز خون را نشان می‌دهند برای این تشخیص بی‌فایده‌اند. در ادامه، آزمایش‌های تشخیصی را بررسی کرده‌ایم.

۱. آزمایش A1C هموگلوبین

در آزمایش A1C هموگلوبین که آزمایش گلیکوزیلات هموگلوبین نیز نامیده می‌شود، قند خون شما در ۲ یا ۳ ماه اخیر سنجیده می‌شود. برای این آزمایش لازم نیست ناشتا باشید و می‌توانید آن را هر زمان که می‌خواهید انجام دهید. هرچقدر میزان آن بالاتر باشد، احتمال تبدیل پیش‌دیابت به دیابت نوع ۲ بیشتر است. تفسیر آزمایش A1C هموگلوبین به این صورت است:

• ۵٫۶درصد یا کمتر: عادی
• ۵٫۷ تا ۶٫۴درصد: نشانه پیش دیابت
• ۶٫۵درصد: نشانه دیابت

۲. آزمایش گلوکز ناشتای پلاسما

برای انجام آزمایش گلوکز ناشتای پلاسما، پزشک از شما می‌خواهد ۸ ساعت ناشتا باشید. اگر میزان قند خون ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، نشانه پیش‌دیابت است.

۳. آزمایش تحمل گلوکز خوراکی

برای این آزمایش نیز باید ناشتا باشید. پزشک گلوکز خونتان را ۲ بار اندازه می‌گیرد، بار اول ناشتا و سپس ۲ ساعت پس از نوشیدن یک نوشیدنی قندی. تفسیر آن به این صورت است:

• اگر گلوکز خون پس از آزمایش دوم کمتر از ۱۴۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، عادی است.
• اگر گلوکز خون پس از آزمایش دوم ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، نشانه پیش‌دیابت است.
• اگر گلوکز خون پس از آزمایش بیشتر از ۲۰۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، نشانه دیابت است.

آیا پیش دیابت قابل درمان است؟

خوشبختانه می‌شود پیش‌دیابت را درمان کرد و درمانش یکی از روش‌های پیشگیری از دیابت نوع ۲ است. اگر پزشک تشخیص داد دچار پیش دیابت شده‌اید، باید سبک زندگی خود را تغییر دهید. تحقیقی به‌نام «برنامه پیشگیری از دیابت» نشان داد افرادی که این تغییر سبک زندگی را در طولانی‌مدت حفظ کردند، ۵۸درصد احتمال ابتلای خود به دیابت را کاهش دادند. همچنین کاهش ۵ تا ۷درصد از وزن بدن در افرادی که دچار اضافه‌وزن هستند، می‌تواند تأثیر چشمگیری بر کاهش ابتلا به دیابت داشته باشد.

بهترین روش‌ها برای مهار و درمان پیش دیابت عبارت‌اند از:

• مصرف ببیشتر غذاهای غنی از فیبر از جمله میوه‌ها، سبزیجات غیرنشاسته‌ای، مغزها، تخمه‌ها، غلات کامل و لوبیاها.
• محدودکردن مصرف شیرینی و نوشیدنی‌های قندی از جمله نوشابه، چای شیرین و نوشیدنی‌های انرژی‌زا.
• توجه به فشار خون و میزان کلسترول خون.
• حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته ورزش‌کردن، یعنی تقریبا روزی ۳۰ دقیقه و ۵ روز در هفته.
• ترک سیگار.
• مهار استرس با مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق و سایر روش‌ها.
• حفظ وزن مناسب.
• مصرف داروهای تجویزشده توسط پزشک.

بعضی افراد مبتلا به دیابت از روش‌های مکمل و سنتی برای درمان و مهار بیماری‌شان استفاده می‌کنند. این درمان‌ها ممکن است شامل مصرف مکمل‌ها، مدیتیشن یا طب سوزنی باشند. البته پیش از انجام این درمان‌ها حتما با پزشک خود صحبت کنید و مطمئن شوید تداخلی با داروهای شما ندارند.

رژیم غذایی مناسب برای پیش دیابت

طبق تحقیقات، رژیم کم کربوهیدرات می‌تواند باعث بهبود تنظیم قند خون، مقاومت به انسولین و کاهش وزن شود. رژیمی کم‌کربوهیدرات میزان مصرف کربوهیدرات شما را به ۲۶درصد از کل کالری روزانه یا حدود ۱۳۰ گرم در روز محدود می‌کند. البته خوب است پیش از تغییر رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنید.

مصرف بیشتر ماهی‌هایی با اسیدهای چرب امگا ۳ مانند ماهی آزاد و تن برای شما مفید خواهد بود. همچنین باید سبزیجات، میوه‌ها و غذاهای غنی از فیبر بیشتری را در رژیم غذایی خود بگنجانید. بهتر است مصرف سدیم خود را به کمتر از ۱۵۰۰ میلی‌گرم در روز برسانید و از مصرف الکل پرهیز کنید. همچنین از غذاهایی که شکر اضافه و چربی‌های ناسالم دارند استفاده نکنید.

عوارض پیش دیابت

پیش‌دیابت می‌تواند عوارضی طولانی‌مدت از جمله آسیب به قلب، رگ‌های خونی و کلیه ایجاد کند، حتی اگر هنوز به دیابت نوع ۲ تبدیل نشده باشد. همچنین پیش دیابت با سکته‌های قلبی خاموش نیز ارتباط دارد. اگر پیش‌دیابت را درمان نکنید، می‌تواند به دیابت نوع ۲ منجر شود که این عارضه‌ها را به همراه دارد:

• بیماری قلبی؛
• سکته مغزی؛
• آسیب اعصاب؛
• بیماری کلیوی؛
• کاهش جریان خون به پا که می‌تواند به قطع آن منجر شود؛
• آسیب به چشم؛
• عفونت پوستی؛
• مشکلات شنوایی؛
• کبد چرب؛
• بیماری آلزایمر.

پیش‌دیابت در کودکان

نتیجه آزمایش قند خون کودکان نیز طبق اعداد قند خون بزرگ‌سالان تفسیر می‌شود و ارتباطی با سن ندارد. هر کودک بالای ۱۰ سالی که به اضافه‌وزن و چاقی دچار است و این شرایط را دارد، باید از نظر ابتلا به پیش‌دیابت بررسی شود:

• عضوی از خانواده او به دیابت نوع ۲ مبتلاست؛
• مادرش به دیابت بارداری مبتلا بوده است؛
• نشانه‌هایی از مقاومت به انسولین یا عارضه‌های آن دارد. (مثل وزن کم هنگام تولد، فشار خون بالا، سندروم تخمدان پلی‌سیستیک)

اگر احتمال ابتلای کودکی به پیش دیابت وجود داشته باشد اما نتایج آزمایش او عادی باشند، بهتر است حداقل هر ۳ سال آزمایش‌ها را تکرار کند.

سخن پایانی

پیش‌دیابت هنگامی رخ می‌دهد که قند خون شما بالاست، اما هنوز به اندازه دیابت نرسیده است. این عارضه زنگ هشداری برای دیابت نوع ۲ است و اگر درمان نشود، به دیابت، بیماری قلبی یا حتی سکته مغزی منجر خواهد شد. البته پیش‌دیابت قابل‌درمان است و روندش با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی معکوس می‌شود. با داشتن رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و مصرف داروهای تجویزشده، می‌توانید جلوی پیشرفت دیابت را بگیرید.

گامی برای تسلط شما بر مهارت‌های برقراری ارتباط

هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید. اطلاعات بیشتر