پیشرفت تکنولوژی کدام شغل‌ها را تهدید می‌کند؟ راهکار چیست؟

این روزها بحث هوش مصنوعی با معرفی چت جی‌پی‌تی سر زبان‌ها افتاده است. فعالان حوزه برنامه‌نویسی، معماری و طراحی گرافیک از قابلیت‌های این برنامه برای کدنویسی و طراحی شگفت‌زده‌اند. سال‌هاست که محققان حوزه هوش مصنوعی درباره ظرفیت آن برای به‌دست‌گرفتن وظایف و مشاغل مختلف صحبت می‌کنند. رمان‌نویسان ژانر علمی‌تخیلی نیز از سده‌ها قبل درباره دنیایی داستان‌‌سرایی کرده‌اند که در آن هوش مصنوعی پا جای پای انسان گذاشته است. آیا اکنون با ورود به دهه سوم قرن ۲۱، ربات‌ها و برنامه‌های هوش مصنوعی قرار است شغلمان را به خطر بیندازند؟ برای پاسخ به این پرسش با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.

آیا ربات‌ها جای ما را در مشاغل مختلف می‌گیرند؟

پاسخ به این پرسش یک بله یا نه ساده نیست. از چند سال قبل، محققان دنبال پاسخ به این پرسش بوده‌اند و تحقیقات آنها نتایج متفاوتی داشته است. نمونه‌ای مشهور از این تحقیقات، پژوهش دانشگاه آکسفورد در سال ۲۰۱۳ است بر اساس آن، انسان‌ها ۴۷درصد از ۷۰۲ شغل بررسی‌شده در پژوهش را به‌خاطر ظهور برنامه‌های اتوماسیون و ربات‌ها از دست خواهند داد. عدد نگران‌کننده‌ای به نظر می‌رسد، نه؟

هرچند پژوهش آکسفورد در این زمینه پیشرو بود، ضعف‌هایی جدی داشت. مثلا فرض شده بود هر شغلی که ربات‌ها بتوانند روزی آن را انجام دهند، حتما باعث بیکارشدن انسان‌ها خواهد شد؛ این در حالی است که در دنیای واقعی لزوما چنین اتفاقی نمی‌افتد. شاید همین حالا هم هوش مصنوعی بتواند از پس کارهای زیادی برآید، اما این به‌معنای آن نیست که کارفرمایان و سازمان‌ها فورا و کاملا آن را جایگزین انسان‌ها کنند.

تحقیقات دیگری در سال‌های بعدی نتایج تحقیق آکسفورد را به چالش کشیدند. پژوهشگران مؤسسه تحقیقاتی ZEW در مانهایم آلمان اعلام کردند که تنها ۹درصد مشاغل کاملا با هوش مصنوعی جایگزین می‌شوند و بسیاری از مشاغل دیگر هرچند مقداری از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند، به‌معنای حذف انسان‌ها نخواهد بود. محققان این مؤسسه علاوه بر تخمین توانایی‌های آینده هوش مصنوعی، عواملی مانند سن، تجربه کاری، جنسیت و میزان درآمد و تحصیلات دانشگاهی شاغلان را نیز در پژوهش خود ارزیابی کردند.

حال از بین این دو تحقیق بدبینانه و خوشبینانه کدام‌یک به واقعیت نزدیک‌ترند؟

نتایج تحقیق سازمان همکاری و توسعه اقتصادی

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) پس از پژوهشی جامع، اعلام کرد که ربات‌ها فقط ۱۴درصد از مشاغل را از انسان‌ها می‌ربایند. این عددی امیدوارکننده برای ما انسان‌هاست. البته پژوهش آنها جنبه‌های جالب‌توجه دیگری هم دارد. ۳۲درصد مشاغل با ورود هوش مصنوعی به‌کلی متحول می‌شوند، به‌گونه‌ای که بسیاری از وظایف شغلی در آن حرفه تغییر خواهد کرد. به بیان ساده‌تر، ما مجبور خواهیم شد برای حفظ شغل خود، مهارت‌های لازم برای همکاری با هوش مصنوعی را بیاموزیم.

کدام شغل‌ها بیشتر در معرض خطرند؟

به‌رغم تفاوت‌های سه پژوهش گفته‌شده، هر سه در یک نقطه اشتراک‌نظر دارند: میزان تهدید اتوماسیون و هوش مصنوعی را باید بر اساس ماهیت شغل سنجید. هرچه وظایف شغلی در یک حرفه تکرارپذیرتر و ساده‌تر باشند، احتمال جایگزینی آن با هوش مصنوعی بیشتر است. مثلا طبق پژوهش دانشگاه آکسفورد، این شغل‌ها بیشتر در معرض خطرند:

• بازاریابان تلفنی؛
• نظافتچی‌ها؛
• کارشناسان بیمه؛
• تعمیرکاران ساعت؛
• نمایندگی‌های باربری و رانندگان؛
• کارکنان اداره مالیات؛
• کاربران ماشین‌های مختلف مانند تراشکاری؛
• کارمندان حسابداری؛
• کارگران و کارکنان کارخانه‌های تولیدی.

کدام شغل‌ها کمتر در معرض خطرند؟

هر سه تحقیق تأکید دارند مشاغلی که در آنها خلاقیت و مهارت‌های انسانی (مهارت‌های نرم) بیشتر دیده می‌شوند، کمتر احتمال دارد با پیشرفت هوش مصنوعی در معرض خطر قرار بگیرند. این مشاغل عبارت‌اند از:

• پزشکی و دندان‌پزشکی و پیراپزشکی؛
• تدریس؛
• وکالت و قضاوت؛
• مددکاری اجتماعی و بهزیستی؛
• آتش‌نشانی و تکنسین‌های اورژانس؛
• انواع مشاغل مدیریتی.

گرچه بعید است در آینده نزدیک این مشاغل و مانند اینها با ربات‌ها جایگزین شوند، هوش مصنوعی همین حالا نیز در حال تغییردادن بسیاری از وظایف شغلی در این حرفه‌هاست. حال این پرسش مطرح می‌شود که ما انسان‌ها به چه مهارت‌هایی برای کارکردن در دنیای آینده نیاز داریم؟ چگونه می‌توانیم مهارت‌های لازم برای کارکردن کنار ربات‌ها را یاد بگیریم؟

اگر نگران ازدست‌دادن شغل خود هستیم، چه کنیم؟

اول آنکه نگران نباشید، مطالعه این مقاله نباید باعث شود که با خود فکر کنید قرار است شغل خود را حتما از دست بدهید. همان طور که در پژوهش سازمان همکاری‌ و توسعه اقتصادی نیز تأکید شده است، بیشتر مشاغل با ورود هوش مصنوعی به درجات مختلف تغییر می‌کنند. ما انسان‌ها نیز موجودات سازگاری هستیم و می‌توانیم با این تغییرات همراه شویم. برای افزایش امنیت شغلی در جهانی که هوش مصنوعی در آن ظهور می‌کند، به پیشنهادهای این بخش توجه کنید.

۱. مهارت‌های جدید بیاموزید

از فرصتی که دارید برای افزایش مهارت‌های شغلی خود، به‌خصوص مهارت‌های نرم مانند کار تیمی، حل مسئله و مهارت‌های مدیریتی، استفاده کنید. این مهارت‌ها شانس شما را برای حفظ شغلتان زمانی که سروکله هوش مصنوعی پیدا شد، افزایش می‌دهد.

جایگزین‌کردن هوش مصنوعی در برخی مشاغل کار دشواری است، چراکه باید حجم زیادی از داده‌ها را به آن یاد داد. اگر در یک حوزه تخصص کافی داشته باشید، می‌توانید خود را نیرویی جاافتاده و متخصص نشان دهید. در این صورت تمایل کمتری برای کنارگذاشتن شما وجود خواهد داشت. بنابراین از گذراندن دوره‌های کوتاه‌مدت تخصصی در حوزه کاری خود غافل نباشید.

۲. سازگاری را تمرین کنید

چه دوست داشته باشید و چه دوست نداشته باشید، هوش مصنوعی کارهای روزانه‌ای را که در شغلتان انجام می‌دادید تغییر می‌دهد. در این فرایند برخی از وظایف شما حذف و وظایف جدیدی به شما محول خواهد شد. پس لازم است که به سازمان و کارفرمای خود نشان دهید که توانایی سازگاری با شرایط جدید را دارید. مثلا فرض کنید چند سالی انباردار یک شرکت هستید و حال شرکت قصد دارد یک نرم‌افزار جدید انبارداری را به خدمت بگیرد که با الگوریتم‌های هوش مصنوعی کار می‌کند. بدیهی است که اگر مهارت کار با رایانه و برنامه جدید را نداشته باشید و نیز تمایلی به یادگیری نشان ندهید، امنیت شغلی شما به خطر می‌افتد.

۳. همکار یا ناظر هوش مصنوعی شوید

با ورود هوش مصنوعی و ربات‌ها، نیاز به کسانی که بتوانند بر آنها نظارت کنند نیز افزایش می‌یابد. به‌هرحال ربات‌ها نیز ممکن است خراب شوند یا در برنامه‌ آنها اشکالی به وجود آید. اگر توانایی و علاقه کافی را دارید، می‌توانید مشاغل جدیدی را بر عهده بگیرید که به‌واسطه حضور این ماشین‌ها ایجاد می‌شوند.

آیا هوش مصنوعی مشاغل جدیدی به وجود می‌آورد؟

طبق پژوهشی متمایز از سوی مؤسسه مشاوره جهانی مک‌کنزی، ممکن است هوش مصنوعی مشاغل جدیدی نیز ایجاد کند. این شغل‌ها بیشتر در حوزه‌هایی مانند فناوری ارتباطات، سلامت و درمان، مدیریت، آموزش و بخش تولیدی خواهد بود. افزایش مصرف و درآمد، افزایش سن جمعیت کره زمین، به‌کارگیری فناوری‌های جدید و سرمایه‌گذاری در حوزه‌های روبه‌رشدی مانند تولید انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله دلایلی است که این مؤسسه برای نقش مثبت هوش مصنوعی در ایجاد فرصت‌های شغلی جدید نام می‌برد.

جمع‌بندی

پیشرفت هوش مصنوعی مانند هر پدیده دیگری به‌خودی‌خود نه خوب است و نه بد. مانند هر پدیده دیگری، در این حوزه نیز فرصت‌ها و چالش‌های جدیدی خلق می‌شوند. مهم است که بتوانیم از فرصت‌ها بیشترین بهره را ببریم و چالش‌ها را با کمترین هزینه پشت‌سر بگذاریم. بخشی از این مسئله به دولت‌ها بازمی‌گردد که سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی و بازار کار در اختیار آنهاست. آنچه از دست ما برمی‌آید، افزایش سازگاری شغلی و مهارت‌های خود برای همگام‌شدن با تغییرات است.

شما بنویسید

شما درباره فرصت‌ها و چالش‌های پیشرفت هوش مصنوعی و تأثیر آن بر بازار کار چه تحلیلی دارید؟ آینده شغلی خود را با توجه به پیشرفت‌های سریع فناوری چگونه ارزیابی می‌کنید؟ برای ما در بخش نظرات بنویسید.

شبکه‌سازی هوشمندانه و تأثیرگذار در محیط کار را از اساتید هاروارد بیاموزید
و مسیر شغلی خود را هموار کنید.