‌«پنجاه به‌در» قزوینی‌ها، آیینی که فراموش نمی‌شود

به گزارش ایسنا ۱۹ اردیبهشت همزمان با پنجاهمین روز بهار برای مردم قزوین روز خاصی است، در حالی که در سراسر کشور عید نوروز با برگزاری سیزده‌به‌در به پایان می‌رسد اما در قزوین عید دیدنی‌ها تا «پنجاه به‌در» کم و بیش وجود دارد. پنجاه به‌در روزی است که مردم قزوین حوالی عصر در مصلی جنوبی شهر دور هم جمع می‌شوند و به پاس آیین کهن خود نماز باران می‌خوانند و با خوراکی‌های مخصوص قزوین مانند «دیماج» این روز را کنار هم جشن می‌گیرند.

مراسم باران‌خواهی از سنت‌های کهن مردم، روزی است که با فرهنگ قزوینی‌ها عجین شده‌ و یادآور سنت دیرینه مردم این خطه برای طلب باران است که در سال ۱۳۸۹ در فهرست میراث فرهنگی ناملموس کشور به ثبت رسید.

«پنجاه به‌در» آیین تمنای باران است

محمدحسین سلیمانی، قزوین پژوه و محقق در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه ریشه آیین پنجاه‌به‌در به باورهای مردم قزوین به پیش از دوره اسلامی برمی‌گردد، تصریح می‌کند: قزوین در نیمه‌شمالی فلات مرکزی ایران واقع شده و دارای اقلیم نیمه‌خشک است، همچنین رودخانه دائمی چندانی در حوزه شهر قزوین وجود ندارد و آب در این سرزمین کم است چرا که استقرار قزوین به لحاظ نیاز جمعیتی نبوده بلکه ضرورت‌های استراتژیک نظامی باعث تأسیس شهر قزوین شده است.

وی افزود: شهر قزوین در دوره ساسانی با توسعه قلعه نظامی ایجاد شد بنابراین موضوع آب برای زندگی مردم در نظر گرفته نشده بود؛ به همین دلیل در سرزمین کم آب قزوین مردمی که عمده معیشت آن‌ها از باغ، باغستان و کشاورزی بود؛ همیشه درگیر موضوع آب بودند.

این قزوین‌شناس بیان می‌کند: آنچه می‌توانیم بگوییم این است که در دوره ساسانی و اشکانی هرگاه خشکسالی حاکم می‌شد برای گریز از اهریمن خشکسالی، مردم به خارج از شهر می‌رفتند و در دل باغستان به نیایش می‌پرداختند تا خداوند رحمت و برکت خودش را بر مردم نازل کند، آیین پنجاه به‌در نیز ناظر به تمنای باران است.

وی ادامه می‌دهد: حتی در سال‌هایی که باران به حد کفایت می‌بارید و زمین سیراب می‌شد مردم برای شکرگزای نعمت الهی در روز ۱۹ اردیبهشت در مصلی جمع می‌شدند. قزوین در گذشته ۲ مصلی داشت، مصلی جنوب بیرون دروازه‌ری بود که هم اکنون وجود دارد و دیگری مصلی شمالی بود که در دروازه درب کوشک در محدوده باغستان هزار جریب قرار داشت و هم اکنون از بین رفته است.

سلیمانی بیان می‌کند: به گفته برخی مصلی جنوبی قزوین که امروزه نیز آیین پنجاه به در آنجا برگزار می‌شود روزگاری معبد آناهیتا یا الهه آب بوده اما مستندات کافی در این حوزه وجود ندارد، درگذشته برخی از مردم نیز بر این باور بودند که امام رضا (ع) در سفر به قزوین در مسجدی در مصلی جنوبی نماز خواندند و این محل به نوعی عبادتگاه عارفان بوده است، صرف نظر از این که مستندات کافی برای این موضوع وجود ندارد اما مردم اعتقادات مذهبی بسیاری در این خصوص دارند.

وی یادآور می‌شود: علی‌رغم اینکه بسیاری از باورها در گذر زمان یا به لحاظ تغییر سبک زندگی از آداب و رسوم ما کنار گذاشته شده اما پنجاه به‌در آیینی است که مردم قزوین هنوز آن را برگزار می‌کنند و در دوره اسلامی همچنان این آیین حفظ شده است.

این قزوین ‌پژوه خاطرنشان می‌کند: بنابر این آیین در عصر روز  ۱۹ اردبیشهت، مردم قزوین به پاس آیین نیاکان به مصلی جنوبی شهر می‌روند و بساطی پهن می‌کنند؛ آش رشته، دیماج و هندوانه از غذاهای این حضور چندساعته در باغستان است؛ همچنین در این مراسم ۲  رکعت نماز در تمنای باران یا برای شکرگزاری نعمات الهی اقامه می‌کنند.

ادامه عید دیدنی قزوینی‌ها تا پنجاه به‌در

وی ادامه می‌دهد: باورهای دیگری نیز در این روز وجود دارد، مردم سنگ یا مهری را به دیوار آب‌انبار موجود در مصلی می‌چسبانند و نیت می‌کنند، مردم بر این باور هستند که اگر سنگ به دیوار آب‌انبار چسبید حاجت آن‌ها در همان سال اجابت می‌شود و اگر نچسبید سال بعد این کار را تکرار می‌کنند؛ این باور در دایره باورهای فرهنگ عامه قرار می‌گیرد.

سلیمانی یادآور می‌شود: در عید نوروز نیز عید دیدنی‌های مردم قزوین محدود به ابتدای سال تا عصر ۱۲ فروردین نیست، بلکه مردم قزوین از ظهر روز ۱۲‌ فروردین عیددیدنی را متوقف و از ۱۴ فروردین ماه آن را از سرگرفته و تا پنجاه به‌در همچنان به دید وبازدید می‌روند، که اغلب عیددیدنی‌ها در این ایام از آشنایان دور صورت می‌گیرد.

وی خاطرنشان می‌کند: اخیراً برخی مسئولان مطرح کرده‌اند که روز پنجاه به‌در را به روز باران تغییر نام دهند و در تقویم ثبت کنند، اما به اعتقاد بنده اگر توانستند نام روز سیزده به‌در را با نام روز طبیعت جایگزین کنند آن زمان می‌توانند نام «پنجاه به‌در» را به نام «روز باران» تغییر دهند، بنابراین بهتر است به جای تغییر نام‌های تاریخی برای توسعه فعالیت‌های فرهنگی و هنری در کهن شهر قزوین تلاش شود.

به گزارش ایسنا، «پنجاه به‌در» روزی برای طلب باران است و به همین مناسبت نماز طلب باران به امامت آیت‌الله عبدالکریم عابدینی، نماینده ولی‌فقیه در استان و امام‌جمعه قزوین عصر امروز دوشنبه ۱۹ اردیبهشت ساعت ۱۸:۳۰ در باغستان سنتی قزوین (مصلی) با حضور اقشار مختلف مردم برگزار خواهد شد.

انتهای پیام