پرسیدن درآمد دیگران؛ چرا و چگونه؟

یکی از دلایل شکاف درآمدی میان شاغلان هم‌سن و هم‌رده یا شکاف جنسیتی دستمزد این است که درباره دستمزد یکدیگر حرف نمی‌زنیم؛ انگار پرسش درباره درآمد دیگران امری نکوهیده و ناپسند است. اگر هم رودربایستی را کنار بگذاریم و درباره درآمد کسی بپرسیم، بعید است که جواب درستی به ما بدهد. همین اطلاع‌نداشتن از درآمد دیگران یکی از دلایل بروز شکاف‌های دستمزدی است، زیرا وقتی نمی‌دانیم همکارمان چقدر حقوق می‌گیرد، زمان چانه‌زنی با کارفرما معیاری برای تعیین حقوق دلخواه نداریم. در این مقاله توضیح می‌دهیم که چه زمانی و چگونه از دیگران بپرسیم چقدر درآمد دارند.

کنجکاوی درباره درآمد؛ ناپسند اما قانونی

وقتی در گپ‌وگفت‌های دو یا چندنفره صحبت دستمزد و درآمد به میان می‌آید، همه یا دست‌کم آنهایی که بیشتر مبادی آداب‌اند، لب می‌گزند و می‌کوشند بحث را عوض کنند. بنابراین صحبت‌کردن راجع‌ به درآمد در جامعه نوعی تابو یا به‌قول اهالی فرهنگستان زبان فارسی «پرهیزه» است.

این مسئله وقتی پای شکاف جنسیتی و اختلاف درآمد زنان و مردان به میان می‌آید، بغرنج‌تر می‌شود. هرچند نپرسیدن درآمد دیگران جزو آداب اجتماعی و رفتاری قلمداد می‌شود، بند و تبصره‌ای دال بر غیرقانونی‌بودن این سؤال وجود ندارد. بنابراین اگر در بخش خصوصی کار می‌کنید، می‌توانید آزادانه و بدون تعارف راجع به حقوق و دستمزد خود حرف بزنید و بحث کنید. اگر هم در بخش دولتی مشغولید، طبق قانون حقوق شما نه‌تنها محرمانه نیست، بلکه عموم مردم باید از آن مطلع باشند.

مقدمه‌چینی برای پرسش درباره درآمد دیگران

آیا می‌توان بدون رودربایستی از دیگران پرسید که چقدر درآمد دارند؟ بله می‌توان پرسید، اما نه بدون مقدمه‌چینی. یکی از کارشناسان حوزه روابط فردی در این باره می‌گوید: «برای پرسیدن درآمد دیگران بیش از آنکه موقعیت مکانی و زمانی تعیین‌کننده باشد، روش پرسیدن مهم است.»

در گفت‌وگو با دیگران، پیش از آنکه بحث به دستمزد و درآمد برسد، ابتدا کمی با هم معاشرت و با کنش‌هایی گرم و صمیمانه اعتماد دیگران را جلب کنید. اگر یک‌راست و بدون مقدمه سراغ پرسیدن درآمد فرد بروید، بدون تردید حس خوشایندی به او دست نمی‌دهد و ناکام می‌مانید. بنابراین بهتر است طرف مقابل شما در این دست گفت‌وگوها، دست‌کم در دفعات نخست، دوستان نزدیک یا همکاران شما باشند.

نکته مهم دیگری که در این میان نباید از آن غافل شوید این است که در این گفت‌وگوها خودتان پیش‌قدم شوید و با خودافشایی بگویید که چقدر درآمد دارید. این رفتار علاوه‌بر جلب اعتماد طرف مقابل، او را خلع سلاح می‌کند و مانع از پنهان‌کاری‌اش می‌شود.

در ضمن در هر مکان و هر زمانی هم نمی‌توان بحث دستمزد را پیش کشید. بنابراین اگر می‌خواهید از درآمد دوست یا همکارتان سر دربیاورید، باید زمانی خاص را برای این کار در نظر بگیرید. مثلا او را برای صرف شام یا قهوه به رستوران یا کافه‌ای دعوت کنید تا بتوانید سر صحبت را باز کنید و از چرایی این کنجکاوی و تأثیرش در زندگی اقتصادی‌تان برایش بگویید.

روش پرسیدن درآمد دیگران

در این بخش می‌گوییم که بعد از مقدمه‌چینی، چگونه و در چه قالبی باید از دیگران بپرسیم چقدر حقوق می‌گیرند.

فرض کنید در شرکتی مشغول به کارید که حس می‌کنید کمتر از همکاران هم‌رده خود حقوق می‌گیرید. برای سردرآوردن از دستمزد بقیه سراغ یکی از همکارانتان می‌روید و از او می‌پرسید:

«عذرخواهم دوست گرامی، مدت‌هاست می‌خواهم سؤالی از شما بپرسم که حسابی فکرم را مشغول کرده است. گمان می‌کنم که من در این شرکت از همکاران هم‌رده‌ام حقوق کمتری می‌گیرم و حالا آمده‌ام نزد شما تا ببینم آیا تصوراتم درست است یا نه. حقوق من در حال حاضر «آ» تومان است، آیا شما هم همین مقدار حقوق می‌گیرید؟»

به‌جای سؤال آخر بند بالا، می‌توانید بپرسید: «آیا این حقوق کمتر از دریافتی شماست؟» یا «آیا حقوق شما با من یکسان است؟» یا «شما هم همین‌قدر درآمد دارید؟»

اگر همکارتان به پرسش شما پاسخ داد و فهمیدید که دستمزدتان از او کمتر یا بیشتر است، هیچ‌گاه خودتان یا او را سرزنش نکنید.

همچنین اگر همکارتان از پاسخگویی امتناع کرد، پاپی‌اش نشوید و فقط بگویید:

بله، حق با شماست و کسی دوست ندارد دیگران از درآمدش خبردار شوند. فقط می‌خواستم مطمئن شوم که در این شرکت حقم ضایع نمی‌شود و متناسب با شایستگی‌هایم دستمزد می‌گیرم. حالا ناهار چه داری و برنامه‌ات برای آخر هفته چیست؟

اعداد گمراه‌کننده

هنگام ارزیابی حقوق و دستمزد، فریب اعداد را نخوردید. مؤلفه‌های بسیاری بر تعیین حقوق اثرگذارند؛ از تجربه و عملکرد گرفته تا مدارک دانشگاهی و گواهی‌نامه‌های حرفه‌ای. بنابراین وقتی حقوق کسی از شما بیشتر یا کمتر است،‌ به‌معنای این نیست که در حق شما جفا شده است.

اگر هم سازمانی که در آن مشغولید فرصت‌های برابری برای رشد و ارتقا در اختیار همه کارکنان گذاشته است، احتمال دارد خودتان بابت حقوق کمترتان مقصر باشید.

پیش از آنکه در گفت‌وگو با همکارانتان بحث را به میزان حقوق و دستمزد یکدیگر بکشید، مطمئن شوید که مشکل از جای دیگری آب نمی‌خورد. گاهی اوقات کارکنان بخش منابع انسانی گزارش‌هایی درباره شاخص‌های ارزیابی عملکرد کارکنان یا همان KPI منتشر می‌کنند که با نیم‌نگاهی به آنها متوجه خواهید شد در مقایسه با همکارانتان چه عملکردی داشته‌اید و حقوق و دستمزدتان با عملکردتان هم‌‌خوانی دارد یا نه.

اکتفا‌نکردن به صحبت‌های یک نفر

پای صحبت افراد بیشتری بنشینید و به ادعاهای یک نفر اکتفا کنید. اگر دیدید که همکارتان با روی گشاده درباره حقوقش صحبت می‌کند، شما هم دامنه بحث را به اوضاع دستمزد دیگر کارکنان بکشانید. اگر خانم هستید، از همکاران مردتان هم پرس‌وجو کنید که چقدر درآمد دارند. در این گیرودار اگر دیدید میان دستمزد شما و همکاران غیرهم‌جنستان تفاوت زیادی وجود دارد، مسئله را به بخش منابع انسانی گزارش دهید.

از مدیران امور منابع انسانی بخواهید که مجدانه مسئله شکاف جنسیتی دستمزد را در سازمان خود پیگیری و دلایل بروز آن را واکاوی کنند.

علاوه‌بر این، از آنها بخواهید که استانداردهای تعیین‌شده برای ارتقای رده سازمانی و افزایش حقوق را در اختیار شما بگذارند.

سخن پایانی

پرسیدن درآمد دیگران گرچه غیرقانونی نیست،‌ پسندیده و متعارف هم نیست. اما وقتی پای شکاف درآمدی و تبعیض‌های ناروا میان شاغلان فعال در رده‌های سازمانی هم‌سان به میان می‌آید، تعارف‌ها را کنار بگذارید و صریح و بی‌پرده و البته با زیرکی از حقوق همکارانتان سر دربیاورید.

اگر شما هم تجربه مشابهی در این زمینه دارید و توانسته‌اید ترفندی ویژه برای اطلاع از حقوق همکاران هم‌رده‌تان به‌ کار بگیرید، آن را با ما و مخاطبان چطور در میان بگذارید.