پای کدام نحسی بر گلوی اقتصاد ایران است؟

زهرا علی‌اکبری– اقتصاد ایران سال‌های طولانی است با تورم دو رقمی روبروست تا جایی که برخی برآوردها نشان از آن دارد که ایران دیرپاترین تورم در جهان را داراست.

ایران از اوایل دهه پنجاه شمسی با تورم روبرو شده است و این تورم همواره بالا گزارش شده است.

بر اساس این گزارش در همه‌ی این سال‌ها تنها در معدود سال‌هایی نرخ تورم ایران تک رقمی شده است و در سایر سال‌ها همواره نرخ تورم دو رقمی بوده است. نکته مهم اینجاست که در سال‌های اخیر ماهیت تورم تغییری چشمگیر را تجربه کرده است. نرخ تورم حالا وارد کانال چهل درصد شده است. این بالا بودن نرخ تورم تضعیف وضعیت زندگی طبقه متوسط را در پی داشته است.

دلیل مهم تورم در ایران چیست؟

دلیل مهم تورم در ایران چیست؟ این سئوالی است که بسیاری از کارشناسان در طول سال‌های پیشین بدان پاسخ داده‌اند. نرخ تورم در ایران به واسطه بی‌انضباطی مالی و پولی که نمود آن در کسری بودجه دیده می‌شود بالاست. کسری بودجه جزئی لاینفک از بودجه‌های سنواتی در ایران است.

بر اساس این گزارش اولین لایحه بودجه تدوینی در ایران در اواخر دوره سلطنت قاجار نیز با کسری بودجه روبرو بوده است.

اولین بودجه رسمی تاریخ ایران که مربوط به وزارت صنیع‌الدوله هدایت در سال ۱۲۹۹ شمسی بود. درآمدهای آن ۱۴ میلیون و ۱۱۶ هزار و ۶۰۰ تومان و هزینه‌های آن ۱۴ میلیون و ۶۱۸ هزار تومان برآورد شده بود و نکته جالب توجه اینکه نخستین بودجه ایران نیز کسری داشته که میزان آن ۵۰۰ هزار تومان بوده‌است. عمده‌ترین بخش درآمد آن را هم مالیات بخش کشاورزی تشکیل می‌داد.

آخرین بودجه تدوینی در ایران یعنی بودجه سال 1403 نیز همچنان با کسری بودجه روبروست. هر چند دولت معتقد است تغییراتی رخ داده در مجلس در لایحه بودجه را عامل کسری چهارصد هزار میلیارد تومانی بوجه می‌دانند اما لایحه بودجه 1403 یک بار با استناد به کسری بودجه مستتر در آن از سوی مجلس شورای اسلامی رد شد.

راهکارهایی که دولت باید برای غلبه بر کسری بودجه در دستور کار خود قرار می‌دهد غالبا نتیجه‌ای جز ایجاد تورم ندارد. هر چند در سال‌های اخیر دولت استقراض از بانک مرکزی را به دلیل منع قانونی اجرایی نمی‌کند اما مسیر این استقراض غیرمستقیم شده و نتیجه این اقدام به صورت غیرمستقیم در اقتصاد نمود پیدا می‌کند.

انتشار پول، انتشار اوراق قرضه، تکلیف به بانک‌ها برای تامین مخارج دولت ، تامین کسری از محل فروش سهام و … همگی نتیجه‌ای جز تورم برای اقتصاد در برندارد.

وقتی دولت بزرگ است

مهدی پازوکی کسری بودجه را نتیجه بزرگی کشور می‌داند. وی در گفتگو با خبرگزاری هوشمند نیوز تاکید کرد: ما کشور را گران اداره می‌کنیم . این اداره گران سبب می‌شود اقتصاد ایران با بحران جدی روبرو باشد. ما می‌توانیم با انضباط مالی و پولی، ماشین تولید تورم را در ایران خاموش کنیم اما تا زمانی که برآورد ما با عملکرد ما فاصله داشته باشد، با این وضعیت مواجه هستیم .

وی گفت: متاسفانه با وجود تنگناهای موجود همچنان با این مساله روبرو هستیم که پول‌های کشور در جایی که نباید هزینه می‌شود. در حالی که انضباط مالی ، در کنار برآورد دقیق از توان اقتصاد ایران می‌تواند مشکل را برطرف کند.

اشاره پازوکی به نوع عجیبی از آرمان خوهی است که دولت ایران با آن روبروست. این بلندپروازی و آرزوهای دور و دراز البته در برنامه‌های توسعه‌ای نیز قابل رصد و ردگیری است. انبوهی هدف در برنامه‌های توسعه‌ای تدوین می‌شود اما در عمل هیچ کدام به منصه ظهور نمی‌رسد. مهار تورم و ورود به تورم تک رقمی نیز از جمله همین اهداف است که با وجود آغاز هفتمین برنامه توسعه‌ای در ایران هنوز به نتیجه نرسیده است.

مرتضی افقه، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران نیز در گفتگو با خبرگزاری خبرانلاین این نظریه را تایید کرده و می‌گوید دولت ایران بیش از اندازه بزرگ است و انبوه شرکت‌های زیان ده در کنار اداره غیراقتصادی شرکت‌ها و بی‌توجهی به ساختارهای اقتصادی زمینه را برای بروز تورم فراهم کرده است.

کامران ندری، استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق نیز معتقد است از بین بردن تورم سازوکاری می‌خواهد که هنوز چنین سازوکاری در اقتصاد ایران به چشم نمی‌خورد .

وی بر این عقیده است که باید سیگنال‌های اقتصادی نشان از برنامه دلت برای مهار تورم داشته باشد. این سیگنال‌ها مهار کسری بودجه، بازگرداندن انضباط مالی و پولی و همچنین تنظیم بودجه بر اساس توان اقتصادی است.

به نظر می‌رسد تا زمانی که پای نحسی کسری بودجه بر گلوی اقتصاد ایران است، تورم در ایران همچنان بالا خواهد بود.

223223