پایان شکوه قیصریه! / راسته‌بازار در یک‌قدمی فاجعه

سقف این بخش از بازار قیصریه سوراخ شده و همچنان آوار در محل باقی است… ویترین یکی از مغازه‌داران به دلیل ریزش آوار روی آن تخریب‌شده و آثار رطوبت نیز در سقف آشکار است. داربست‌هایی در محل حادثه وجود دارد که بازاریان می‌گویند در روز جمعه نصب‌شده است، اما آنچه پیداست هنوز از عملیات مرمت و بازسازی خبری نیست!

یکی از بازاریان می‌گوید: اینجا ورودی سرای چیت‌سازها است که بعد از باران و برف اخیر، سقف بخشی از ورودی آن فرو ریخت، البته قبل از آن‌هم سقف بازار قیصریه آسیب‌دیده بود و متأسفانه از طرف میراث فرهنگی هم رسیدگی نمی‌شد.

او ادامه می‌دهد: احتمال این زیاد است که سقف سایر بخش‌های بازار هم ریزش کنند. ما انتظار رسیدگی داریم، هرچند که بارها و بارها تذکر داده‌ایم ولی تأثیری نداشته است. خدا رحم کرد که ریزش این بخش از سقف در شب رخ داد و بازار تعطیل بود، چون سقف روی ویترین یکی از مغازه‌دارن ریخت و اگر این حداثه در روز اتفاق می‌افتاد معلوم نبود جان آدم‌ها هم درخطر بود. البته هرلحظه این احتمال وجود دارد که جان مردم درخطر ریزش دوباره سقف بازار در قسمت‌های مختلف آن قرار بگیرد، علاوه بر اینکه میراث اصفهان هم درخطر جدی است.

یکی دیگر از مغازه‌دارانِ همان محدوده با ما همراه می‌شود. او درباره این حادثه توضیح می‌دهد: همین سقف حدود دو یا سه سال است که مدام نم می‌داد و امسال هم به دلیل باران و برفی که آمد بازهم بیشتر شد که بازاری‌ها آن را ایزوگام کردند، البته قبلاً هم ایزوگام کرده بودند ولی به دلیل بارندگی‌های اخیر دوباره روی آن تکرار کردند.

او می‌افزاید: قبل از این حادثه و به دلیل مشکلاتی که سقف داشت بارها به میراث فرهنگی گفته بودیم، که از میراث هم آمدند و گفتند «باشه بررسی می‌کنیم.» ولی به‌هیچ‌عنوان نیامدند؛ تا اینکه برف اخیر آمد و روی سقف نشست و کم‌کم داخل پی رفت. اتفاقاً مغازه‌دارانِ بنده خدا روی ویترین‌هایشان فیبر گذاشته بودند تا مشکلی ایجاد نشود اما باران و برفی که آمد باعث شد که سقف نصف شب بریزد و خدا خیلی رحم کرد که در روز نبود چون حتماً یکی دو نفر زیر آوار می‌رفتند.

این مغازه‌دار می‌گوید: روز جمعه که تعطیل بود از طرف آتش‌نشانی و میراث فرهنگی و شهرداری آمدند و سقف ریخته شده را دیدند و داربست زدند، تا ببینیم کی می‌آیند انجام‌وظیفه کنند! فعلاً فقط داربست زدند. الآن هم نمی‌دانم که می‌خواهند فقط ‌همین تکه را تعمیر کنند یا نه، چون مسئله اصلی این است که پشت این سقف تیمچه دال‌خدجه و یک کاروانسرا وجود دارد که چندین سال است مخروبه‌ شده‌اند و همین دو ساختمان روی سقف ورودی بازار چیت‌سازها اثر گذاشته است. البته ما درباره این تیمچه و کاروانسرا خیلی به میراث گزارش کردیم ولی توجهی نمی‌کردند و می‌گفتند که فعلاً بودجه کم است و انشا الله بودجه برسد می‌آییم و تعمیر می‌کنیم! که نیامدند.

او ادامه می‌دهد: الآن یک نفر داخل تیمچه دال‌خدجه کار می‌کند که اگر او هم نبود اینجا تا حالا هزارباره ریخته بود. بنده خدا دیروز که آمد تا سر کارش برود بازهم یک قسمت دیگر از این تیمچه ریخته بود و آوارش پشت در را بسته بود و این بنده خدا نمی‌توانست به داخل تیمچه وارد شود، برای همین از روی پشت‌بام کاروانسرای مخروبه سرای چیت‌سازها به تیمچه دال‌خدجه وارد شد و پشت درِ آن را خالی کرد.

این فرد تأکید کرد: مشکلات بازار قیصریه و تیمچه‌هایش زیاد است چون این طاق‌ها به هم وصل است. متأسفانه مسئولین می‌گویند بازاری‌ها توجه نکردند! اما بروند پشت‌بام را ببیند، طاق اینجا را ببیند، اینجا سه لایه ایزوگام شده که بازاری‌ها انجام داده‌اند و میراث هیچ کاری نکرده است.

با یکی از بازاریان به داخل تیمچه دال‌خدجه می‌رویم. او قسمت‌های مختلف این سرای مخروبه را به ما نشان داده و با اشاره به یکی از تیرک‌های چوبی که اتصال بین دیوار تیمچه و سقف ریزش شده‌ی اخیر را موجب شده است، توضیح می‌دهد: الآن اگر این چوب را قطع کنیم سقف کامل پایین می‌آید، تمام نیرویش بر روی همین تیرک چوبی است!

او سپس به سردر تیمچه اشاره‌کرده و ادامه می‌دهد: این سردر را می‌بینید، هفته قبل پایین آمد. این تیمچه طاق شیروانی داشت که چند سال پیش ریزش کرد و جای خالی تیرک‌های چوبی در دیوار آن مشخص است؛وقتی ریزش کرد همه‌اش ریخت.

این فرد گفت: طاق بازار قیصریه دست همین تیمچه بوده و به‌مرور روی سقف بازار هم اثر گذاشته و این ریزشی که شما دیدید روی پشت‌بام بود که ما چند سال آن را ایزوگام کردیم ولی تأثیری نداشت، چون داخل طاق ترک‌هایی خورده که این ترک‌ها موجب شده آب به داخل نفوذ کنده و خشت‌ها را از بین برد. درواقع همه این آسیب‌ها مربوط به تیمچه دال‌خدجه است و آب باران و برفِ اخیر، اینجا را شسته و طاقش پایین آمده و حتماً تا چند وقت دیگر همه این قسمت‌های تیمچه که در اتصال به سقف بازار است پایین می‌آید و به دنبالش طاق بازار هم ریخته می‌شود. ما با هزینه‌های خودمان پشت این دیوار را محکم کردیم که دیوار برنگردد، اما یک روز مثل همان طاق که پایین آمد اینجا هم برمی‌گردد.

او افزود: یک‌زمانی آدم‌های زیادی در تیمچه دال‌خدجه کار می‌کردند و کاسبی داشتند، اینجا تولیدی بود و هنوز دار قالی و نخ‌های آن‌ها دیده می‌شود اما همه‌اش ریزش کرده است. این چوب همین سقف را نگه‌داشته که اگر بشکند معلوم نیست چه اتفاقی برای آن سمت راسته‌بازار قیصریه خواهد افتاد! ما بارها این موضوع را با میراث فرهنگی و استانداری و شهرداری مطرح کرده و نامه‌نگاری کردیم که بیایید و فکری به حال اینجا بکنید اما نکردند تا اینکه دو سه روی قبل سقف بازار ریخت و فیلم آن در فضای مجازی منتشر شد و میراث و شهرداری مجبور شدند که بیایند و داربست بزنند و حتماً اگر فیلمی منتشر نمی‌شد آن‌ها هم نمی‌آمدند.

این فرد اشاره می‌کند: یک نکته دیگر این است که چند سال قبلاً از طرف شهرداری جلوی تیمچه دال‌خدجه پلاکارد زده بودند که شما باید ظرف ۱۵ روز بیایی و اینجا را دست کنی، ولی صاحب این تیمچه آدم کله‌گنده‌ای است و وقتی این پلاکارد را دید و فهمید شهرداری زده است به شاگردش گفت «اینو بِکَن بیار پایین» شهرداری هم کاری نداشت و دیگر پیگیری نکرد!

او می‌گوید: یکی از کارشناسان میراث به من گفت شانسی که بناهای تاریخی اصفهان آورده‌اند این بوده که در چند سال اخیر برف نیامده بود چون برف روی بنا می‌نشیند و ۹۰ درصد آن آرام‌آرام داخل آثار نفوذ می‌کند درحالی‌که باران می‌آید و عبور می‌کند.

با او به روی پشت‌بام بازار قیصریه می‌رویم، درست در جایی که سقف ریزش پیداکرده است. وضعیت پشت‌بام بازار قیصریه نشان می‌دهد که سقف آن برخلاف مبانی مرمت، تماماً ایزوگام شده است! از پشت‌بام، وضعیت اسفناک تیمچه دال‌خدجه نیز پیداست… یک‌سو تیمچه و سوی دیگر کاروانسرا قرار دارند که هردو مخروبه‌اند و سازه سست آن‌ها راسته‌بازار قیصریه را با تهدید جدی مواجه کرده است!

او بخشی از سقف رانشانمان می‌دهد و می‌گوید: ما الآن روی سقف بازار قیصریه و محلی هستیم که سقفش پایین ریخته. اینجا تَرَک خیلی بزرگی داشت که آب به داخل گنبد بازار نفوذ می‌کرد. انبار من هم همین‌جا زیر این سقف بود اما چند سال پیش آن را خالی کردم چون تَرَک‌های خیلی بزرگی در آن به وجود آمد. مسئول میراث را به انبارم بردم تا ترک‌ها ببیند و او هم گفت که هرآن احتمال ریزش دارد و این‌طور نیست که تکه‌تکه جدا شود بلکه یک‌دفعه پایین می‌آید. متأسفانه ما چند سال است که درگیر این مسئله هستیم و خیال نکنید که موضوع به پایین آمدن این طاق در این چندروزه محدود می‌شود، من ۲۷ سال است که در این بازار کار می‌کنم و بالای ۱۵ سال است که درگیر ایجاد ترک و ریزش سقف هستیم. اینجا دیواربه‌دیوار میدان نقش‌جهان است و گردشگران فکر نمی‌کنند که چنین مسئله‌ای در بازار وجود داشته باشد!

این مغازه‌دار از روی پشت‌بام به تیمچه دال‌خدجه اشاره‌کرده و ادامه می‌دهد: دیوار تیمچه جداشده و اتصالش به بازار فقط از طریق آن چوب است که اگر بشکند، در آن صورت سقف بازار می‌ریزد. این تیمچه ۱۲ سال پیش مخروبه شد و بعد یک بنده خدایی امد تا آن را با قیمت ۵ میلیارد تومان بخرد روبه‌راهش کند، آن زمان این قیمت خیلی بالایی بود، اما صاحب این تیمچه که وضع مالی خیلی خوبی دارد ۵ میلیارد را قبول نکرد و با دست عدد ۷ را با خریدار نشان داد، یعنی ۷ میلیارد می‌فروشم که برای همین هم معامله سر نگرفت. جالب این است که مالکش خّیر مدرسه‌ساز هم هست ولی به میراث فرهنگی خود خیانت کرد و الآن دست وراث هم افتاده است.

او توضیح می‌دهد: این کاروانسرا هم در کنار تیمچه عامل دیگری برای ریزش سقف بازار است چون هردوی این ساختمان‌های مخروبه، سقف‌های بازار را به سمت خرابه‌ها می‌کشند، تَرَک‌های زیادی هم وجود دارد که امیدواریم آسیب به سایر بخش‌ها سرایت نکند.

این فرد با اشاره به بخشی که اخیراً ریزش پیداکرده است، می‌افزاید: میراث به ما گفت که آن را از پایین درستش می‌کند، اما مهم‌تر از همه این تیمچه است که دارد کم‌کم به راسته‌بازار قیصریه آسیب می‌رساند چون تیرک‌های چوبی روی دیواره‌ی قیصریه متصل شده و اگر تیمچه دال‌خدجه و کاروانسرا خراب شود به راسته‌بازار قیصریه هم آسیب جدی می‌رساند.

دراین‌باره همچنین، خبرنگار ایسنا قبل از بازدید از محل وقوع حادثه در بازار قیصریه و تیمچه دالخدجه، با علیرضا ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان تماس گرفت اما او تلفن خود را پاسخ نداد! بعد از بازدید خبرنگار و عکاس ایسنا از محل نیز، مجدداً خبرنگار ایسنا چندین بار برای دریافت پاسخ‌های لازم با ایزدی تماس گرفت که بازهم موفق به ارتباط با او نشد. البته این نخستین بار نیست که ایزدی از پاسخ به تلفن خبرنگار ایسنا خودداری می‌کند.

لازم به ذکر است که سید مهدی موسوی موحد، معاون میراث فرهنگی استان اصفهان نیز اگرچه پیش‌تر از همکاری با خبرنگار ایسنا در موضوعات مختلف دریغ نکرده‌بود، اما در این موضوع، او نیز پاسخگوی تلفن نبود!

ضمن اینکه فریبا خطابخش، مدیر پایگاه جهانی نقش‌جهان نیز مدتهاست که شماره‌ خبرنگار ایسنا را به دلیل پرداختن به موضوع مرمت دو گنبد مسجد شیخ لطف‌الله و مسجد جامع عباسی مسدود کرده است! اما بااین‌حال ایسنا تلاش کرد تا توسط سایر خبرنگاران این رسانه، دیدگاه فریبا خطابخش در خصوص ریزش بخشی از سقف ورودی بازار قیصریه را نیز جویا شود که او به این جمله اکتفا کرد که «با روابط عمومی صحبت کنید!»

اینکه بعد از ماجرای مرمت‌های غیراصولی دو گنبد مسجد شیخ لطف‌الله و مسجد جامع عباسی و پرداختن رسانه‌ها به آن‌ها ازجمله پیگیری ایسنا در این خصوص، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان تصمیم گرفته است تا برای کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین مباحثی که با این اداره ارتباط مستقیم دارد خبرنگاران را به روابط عمومی ارجاع می‌دهند رویه‌ای غیرحرفه‌ای است که قطعاً ایسنا در آینده به آن نیز خواهد پرداخت.

برف و تیمچه‌ی مخروبه/ اهمال بازاریان یا مسئولان؟

اما با توجه به همین موضوع، خبرنگار ایسنا قبل از بازدید از محل ریزش سقف بازار قیصریه در ورودی بازار چیت‌سازها، با شهرام امیری، مدیرکل روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان تماس گرفت که او در بخشی از پاسخ‌های خود به ایسنا اظهار کرد که ریزش این بخش از سقف بازار قیصریه بعد از بارندگی‌های اخیر(باران و برف) رخ داد؛ ضمن اینکه در پشت همین مکان تیمچه‌ای وجود دارد که صاحب آن عمداً در حال تخریب تیمچه است و باعث شده بازار چیت‌سازها تکیه‌گاه خود را از دست بدهد! ضمن اینکه بازار به همت بازاریان هم نیاز دارد و لازم است قبل از وقوع حادثه، مشکلات موجود را به ما اطلاع دهند تا اقدام کنیم.

او همچنین تأکید کرد که امکان پایش بازار قیصریه با توجه به ۸ کیلومتر طول و ۸۵۰۰ مغازه به‌تنهایی از عهده اداره میراث فرهنگی برنمی‌آید و ما خواهش کردیم که نهادهای مختلف ازجمله شهرداری، شورای بازار و شوراهای تیمچه‌ها نیز در این‌ زمینه کمک کنند که فعلاً سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان به مسئله ورودپیدا کرده است.

من پیمانکار خصوصی نیستم/نمی‌توانیم به موضوع تیمچه ورود کنیم

اما بعد از مشاهدات ایسنا از محل ریزش سقف در بازار قیصریه، خبرنگار این رسانه با مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان نیز تماس گرفت. محمدعلی ایزدخواستی دراین‌باره به ایسنا گفت: اگرچه متولی این حوزه اداره کل میراث فرهنگی استان است، اما ما در حال حاضر روی این قسمت از بازار ورود کرده و قبل از آن‌هم در بقیه قسمت‌های بازار کار کرده‌ایم.

او در خصوص ورود این سازمان به موضوع مرمت بخشی که در بازار قیصریه دچار ریزش شده است، توضیح داد: این مسئله در بودجه ما قرار نداشت و در برنامه امسال ما نبود اما آقای دکتر ایزدی گفتند کار کنید و کارگاه را تجهیز کنید. این نکته باید ذکر شود که متولی بازار قیصریه، سازمان نوسازی بهسازی نیست، با این وجود کارهای بازار را هم انجام می‌دهد و از همین رو وقتی از ریزش بخشی از سقف بازار قیصریه مطلع شدیم به آن ورود پیدا کردیم؛ ضمن اینکه قبل از این حادثه و در سال‌های قبل نیز بازار را آسیب سنجی کرده و هشدارهای اولیه را داده بودیم و حالا هم وظیفه‌مان پاسداری از میراث شهر است.

ایزدخواستی با بیان اینکه داربست‌هایی که در محل وقوع ریزش سقف ورودی بازار چیت‌سازها در قیصریه قرارگرفته از سوی سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان نصب‌شده‌اند، به این پرسش که عملیات مرمت و بازسازی این بخش از چه زمانی شروع می‌شود، تصریح کرد: داربست‌ها دیروز نصب شد و انشا الله از هفته آینده کار می‌کنیم.

مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در پاسخ به چراییِ آغاز عملیات مرمت و بازسازی از هفته آینده علی‌رغم شرایط اضطرار آن، گفت: من پیمانکار خصوصی نیستم که بگویم بچه‌ها بروید و شروع کنید! وقتی قرار است پروژه‌ای انجام شود من باید مصوبات قانونی خود را بگیرم، باید ردیف بودجه‌ام را شروع کنم، باید قراردهای قانونی خود را ببندم؛ این‌ها مسائلی است که قانون جلوی پای من گذاشته و باید تشریفات قانونی را رعایت کنم، اما به دلیل شرایط اضطرار در این قسمت از بازار که اعلام کردند احتمال خطر قابل‌ملاحظه‌ای وجود دارد به همین دلیل به بچه‌ها گفتم قبل از عقد قراردادها عملیات را کم‌کم شروع کنند چراکه به حفاظت اضطراری نیاز دارد. ازاین‌رو به آن ورود پیدا کنیم تا بعد هم تشریفات قانونی آن بیاید و رعایت شود.

ایزخواستی ادامه داد: اگر من تشریفات قانونی را رعایت نکنم در دفتر نظارتی به فساد محکوم می‌شود، مثلاً باید برای اینجا مناقصه‌ای برگزار شود و من نمی‌توانم پروژه را بدون تشریفات قانونیِ مناقصه به کسی بسپارم. شروع شدن پروژه منوط به همیین مسئله است تا پس‌فردا نگویند «این فامیلش بوده و خواسته پول تو جیب این کنه.» من باید تشریفات قانونی را رعایت کنم، باید اعلام رسمی بکنم تا بتوانم برای آن پیمانکار بگیرم، نیروی اجرایی بگیرم و مصالحش را قانوناً خریداری کنم؛ اما به خاطر شرایط اضطراری که این قضیه داشت فعلاً به بچه‌ها گفتم که از موجودیِ سازمان شروع کنند هرچند خیلی محدود است، تا خدای‌نکرده خطر گسترش پیدا نکند و حداقل مردم بفهمند اینجا فضای کارگاهی است و با مراقبت بیشتری حرکت کنند و هشدارهای اولیه داده شود.

او همچنین در پاسخ به اینکه آیا سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان به موضوع تیمچه دال‌خدجه ورود پیدا خواهد کرد یا خیر چراکه درست در پشت بخش تخریب‌شده‌ی بازار قیصریه قرار دارد و یکی از عوامل اصلی این ریزش و همچنین تهدیدکننده‌ی راسته‌بازار است، توضیح داد: دراین‌باره نیز با اداره میراث فرهنگی استان صحبت کردیم، اما این اداره باید در درجه اولیه تکلیف قانونی مالکیت این تیمچه را مشخص کند و وقتی مشخص شد آن‌وقت ما بررسی می‌کنیم که به‌صورت قانونی به حیطه آن ورود پیدا کنیم.

مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان افزود: قاعدتاً ما نمی‌توانیم به موضوع تیمچه‌ها ورود پیدا کنیم چراکه مالک خصوصی دارند و لذا تکلیف این تیمچه باید به‌صورت قانونی مشخص شود و مالک باید با فشار قانون در راستای حفاظت و مرمت آن اقدام کند چراکه اگر سازمان نوسازی و بهسازی فقط بخواهد به تیمچه‌ها ورود کند هیچ بودجه‌ای برای کارهای ضروری‌ترِ خود نخواهد داشت.

ایزدخواستی تأکید کرد: تیمچه‌ها مالکیت خصوصی دارند، من نمی‌توانم ملک خانه شما را مرمت کنم، اما اگر قانوناً ملک شما جزو نفایس شهری باشد باید تحت‌فشار قانونی قرار بگیرید و خودتان از آن حفاظت کنید و اگر نمی‌توانید حفاظت کنید به‌عنوان مشارکت به سمت ما بیایید که البته مالکان‌ حاضر به مشارکت نیستند، یعنی حاضر نیستند که قسمتی از ملک خود را به اسم سازمان نوسازی بهسازی بزنند و سازمان هزینه‌های آن را از شهرداری تأمین کرده و برای مرمت آن ورود پیدا کند؛ البته می‌تواند به‌جای سازمان نوسازی بهسازی، هر نهاد دیگری به موضوع مشارکت ورود کند. درمجموع، رعایت تشریفات قانونی بسیار حائز اهمیت است.

انتهای پیام