ویترین کتابخانه‌های عمومی می‌تواند به بازار ناشران و نویسندگان کمک کند

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از نهاد کتابخانه های عمومی کشور، نشست دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور با ناشران و نویسندگان ادبیات دینی کودک و نوجوان دوشنبه ۱۸ مهر ماه به مناسبت هفته ملی کودک در سالن جلسات کتابخانه مرکزی قم برگزار شد.

مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور در این نشست با اشاره به ظرفیت گسترده کتابخانه های عمومی در کشور گفت: کتابخانه های عمومی کشور بزرگترین شبکه فرهنگی پس از مساجد و مدارس هستند. البته باید توجه داشته باشیم که ما اساسا رقیب مساجد نیستیم، اما کتابخانه های عمومی خصوصیاتی دارند که آن‌ها را از مدارس و مساجد متمایز می کند از آن جمله می‌توان به ارائه خدمت به عموم مردم جامعه از هر سن، جنس، قشر، دین، مذهب و… اشاره کرد.

وی افزود: امروز بیش از ۲۷۰۰ کتابخانه عمومی در کشور وجود دارد که به صورت مستقیم زیر نظر نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اداره می شود؛ از این تعداد حدود ۸۰۰ کتابخانه به کتابخانه روستایی و بیش از ۳۰ کتابخانه به کتابخانه های سیار اختصاص دارد. همچنین هزار کتابخانه مشارکتی و سالن مطالعه نیز وجود دارد که با مجوز نهاد فعالیت می‌کنند. بطور کلی و بر اساس قانون، به جز ۷ کتابخانه مستثنی شده(کتابخانه ملی، کتابخانه‌های آستان قدس رضوی (ع)، حضرت معصومه سلام‌الله علیها، حضرت عبدالعظیم (ع)، احمد بن موسی (ع)، کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی و کتابخانه مجلس شورای اسلامی) هر کتابخانه ای که قصد فعالیت عمومی داشته باشد باید از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور مجوز فعالیت دریافت کند.

لزوم تمرکز بر کارکردهای فرهنگی و اجتماعی کتابخانه های عمومی

رمضانی با اشاره به تعاریف و سنتی از کتابخانه های عمومی و لزوم گسترش ارائه خدمات فرهنگی و اجتماعی در کتابخانه‌های عمومی کشور گفت: امروز کتابخانه های عمومی در دنیا به معنای واقعی مرکز فرهنگی و اجتماعی منطقه خود هستند. با این نگاه کتابخانه های ما به خصوص کتابخانه های روستایی خدمات بی‌نظیری به جامعه مخاطب خود ارائه می‌دهند؛ به عنوان مثال کاری که در کتابخانه های عمومی منطقه بشاگرد مانند روستای ملکن انجام می شود بسیار ارزشمند است و بسیاری از کتابخانه های روستایی دیگر که از نزدیک فعالیت های آنها را به عنوان تنها مرکز فرهنگی و اجتماعی آن روستا مشاهده کرده ام.

دبیرکل نهاد ادامه داد: همچنین در ادامه این رویکرد ما ۶ کتابخانه عمومی را در نقاط مختلف کشور تجهیز و راه اندازی کرده‌ایم که به عنوان مثال در کتابخانه مرکزی سنندج بیش از ۶۰ خدمت در حال ارائه است. ما تنها مرکز فرهنگی هستیم که در این کتابخانه ها بخش ناشنوایان داریم. ناشنوایان به مراتب مظلوم تر از نابینایان هستند؛ چراکه سن آموزش در میان این عزیزان بالا است و منابع بسیار کمی در این حوزه وجود دارد و هیچ سازمان و ارگانی در این حوزه فعالیت موثر انجام نمی‌دهد. همچنین ما در حال برنامه‌ریزی برای سالمندان هستیم؛ چراکه بر اساس بررسی‌ها تا سال ۱۴۲۰ بیش از یک چهارم جمعیت یعنی حدود ۲۰ میلیون نفر را سالمندان تشکیل می‌دهند.

ضرورت همکاری و هم افزایی آموزش و پرورش با کتابخانه ها

مهدی رمضانی با اشاره به اهمیت فعالیت کتابخانه ها در حوزه کودک و نوجوان گفت: اگر می‌خواهیم در حوزه کتاب و کتابخوانی به توسعه دست پیدا کنیم هیچ گریزی جز تمرکز بر حوزه کودک و نوجوان نداریم؛ بر این اساس ما همه کتابخانه های عمومی که زیر نظر نهاد اداره می شوند را به بخش کودک مجهز کرده ایم و فضای مناسب و قابل توجهی از فضای هر کتابخانه را به بخش کودک اختصاص داده‌ایم.

وی با بیان اینکه بازار کتابخوانی در کشور به خصوص در حوزه کودک و نوجوان وضعیت بدی ندارد، گفت: کتب های حوزه کودک و نوجوان همواره از پر امانت ترین رده‌های کتاب در کتابخانه ها هستند. از طرف دیگر آمار و ارقام نشان میدهد که بچه ها زمانی که زیر نظر والدین هستند، بیشتر کتابخوان هستند تا زمانی که به مدرسه می‌روند. معتقدم که باید برای کتابخوان کردن مردم و برای تعمیق و گسترش مطالعه کارهای موثری کرد. بر این اساس همکاری و هم افزایی با مدارس می‌تواند راهگشا باشد.

ایجاد آگاهی از مهارت های کتابخوانی در دانش آموزان

دبیرکل نهاد درباره چالش‌های پیش روی همکاری نهاد و آموزش و پرورش گفت: اگرچه رابطه مسئولان و روسای شهرستان و مدیران کل استانی ما با مدارس و ادارات کل آموزش و پرورش استان‌ها بسیار خوب و سازنده بوده است، اما زمانی که موضوع همکاری و هم افزایی در سطوح کلان مدیریتی و سیاستگذاری مطرح می‌شود، به نتیجه نمی‌رسیم؛ چراکه اساس نگاه آموزش و پرورش به ورود دستگاه‌های فرهنگی، نگاه بسیار بسته ای است که اگر این نگاه تغییر نکند به نتیجه نخواهیم رسید.

وی پیگیری ایجاد رابطه سازنده با آموزش و پرورش را از سیاست های جدی نهاد در دوره جدید مدیریتی دانست و گفت: این موضوع مطالبه بدنه فرهنگی جامعه ما است و ما نیز این موضوع را در ارتباط با با وزیر محترم آموزش و پرورش و معاونین ایشان در شورای فرهنگ عمومی به صورت مفصل پیگیری و پیشنهادات مختلفی در این زمینه ارائه خواهیم کرده. حتی راحت ترین و ساده ترین کار قرار دادن زنگ مطالعه یا زنگ کتابخوانی در مدارس است که طی آن می‌توان بچه ها را با روش های انتخاب کتاب خوب، شیوه های مطالعه و دور خوانی، مهارتهای مطالعه و موضوعاتی که حول بحث کتاب خوانی وجود دارد آشنا کرد.

شفافیت در فرایند انتخاب و خرید کتاب در نهاد

مهدی رمضانی در پاسخ به سوال یکی از ناشران حاضر درباره فرایند خرید کتاب در نهاد توضیح داد: فرایند انتخاب ما فرایند پیچیده ای نیست و فرایند مشخصی است و اطلاعات همه کتاب های خریداری شده و ارائه شده در کتابخانه ها در سامانه سامان قابل مشاهده و دسترسی است. ما ممیزی کتاب انجام نمی‌دهیم، بلکه ما تنها انتخاب میکنیم. ما در انتخاب کتاب ها حتی جبهه بندی خاصی در حوزه سیاسی نداریم. باید توجه داشت که موضوع حمایت از ناشر و نویسنده، وظیفه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و در واقع ما تهیه کننده یعنی خریدار کتاب هستیم و مردم و اعضای کتابخانه های عمومی را در خرید کتاب نمایندگی می کنیم، که البته در پی این نمایندگی کردن موضوع حمایت از ناشر و نویسنده نیز اتفاق می افتد.

وی ادامه داد: مبنای خرید برای کتاب ها، ما کودک و نوجوان، رمان و داستان یعنی رده‌های پر امانت کتابخانه های عمومی است. در واقع وظیفه ما ترویج کار خوب نویسندگان و ناشران است؛ ما حتماً از مبانی دینی و مبانی انقلاب حمایت می کنیم، اما این به آن معنی نیست که هر کتابی در حوزه دفاع مقدس با هر محتوا و با هر کیفیتی منتشر شد، نهاد ملزم به خرید و حمایت از آن است! گاهی اوقات توقعاتی در این حوزه شکل می‌گیرد مبنی بر اینکه هر شخص و فردی که صرفا اقدام به انتشار کار ارزشی کرده ما ملزم به حمایت از آن هستیم، در حالی که موضوع مهم این است که کار ارزشی باید با کیفیت و در سطح عالی و یا قابلیت خوانده شدن و امانت گرفته بردن را داشته باشد.

توسعه بازار نویسندگان و ناشران از طریق ویترین کتابخانه های عمومی

دبیرکل نهاد با اشاره به ظرفیت‌های موجود برای همکاری ناشران و کتابخانه های عمومی گفت: نویسندگان و ناشران باید توجه داشته باشند که فرصت ویترین کتابخانه های عمومی می تواند به توسعه فعالیت آنها نیز کمک کند. البته ما در تهیه کتاب محدودیت هایی داریم که یکی از آنها محدودیت فضا در کتابخانه های عمومی است. نکته بعدی محدودیت مالی نهاد است؛ به طوری که اگر ما تنها بخواهیم در هر سال تنها ۳۰ هزار عنوان کتاب برای کتابخانه های عمومی تامین کنیم، عدد و رقم بسیار بزرگی می شود که از عهده ما خارج است.

رمضانی افزود: ناشران دوست دارند آثارشان خریداری شود، اما اغلب دیده می‌شود که ناشران پس از خرید کتاب، موضوع را رها می‌کنند؛ به نظر بنده کار ناشران بعد از تایید نهاد برای قرار گرفتن کتاب در قفسه کتابخانه‌های عمومی آغاز می شود. انجام تبلیغات لازم با انتشار پوستر، انیمیشن و غیره می تواند تبلیغ مناسبی از محتوای کتاب را به مخاطبان هدف ارائه دهد تا کتاب ترویج و دیده شود. ما نیز در زمینه توزیع محتوا همکاری لازم را خواهیم داشت.

وی تاکید کرد: از سوی دیگر ما نیز به همکاری و حمایت های تک تک شما ناشران عزیز احتیاج داریم و بسیار دلگرم می شویم وقتی نظرات شما را درباره کتابخانه ها و کتابداران و برنامه هایی که برگزار شده را در رسانه ها می خوانیم و البته از سوی دیگر افسوس می خورم که چه کارهایی موثری انجام شده و کمتر به آنها پرداخته شده است؛ به عنوان مثال ما طرح پیک کتاب را در ایام شیوع بیماری کرونا اجرایی کردیم و در ماجرای سیل سال ۹۸ به صورت مفصل وارد شدیم و خدمات فرهنگی ارائه کردیم که این فعالیت ها در قالب یک مقاله پژوهشی در کنفرانس بین المللی ایفلا ارائه شد.

دبیرکل نهاد درباره تامین نشریات کتابخانه ها نیز توضیح داد: تامین نشریات کار مشترک نهاد و وزارت ارشاد است که هم در دوره قبل هم در این دوره، معاونت مطبوعاتی وزارت خانه همکاری خوبی با ما داشتند. مبنای ما نیز برای تامین نشریات، ارائه نشریات پر مراجعه و پر مخاطب بوده است که بخشی از بار مالی این طرح را وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تقبل می کند، و در موضوع انتخاب و تامین منابع، نظر کارشناسی ما مد نظر قرار می‌گیرد.

وی در پاسخ به درخواست یکی از ناشران برای راه اندازی شبکه تلویزیونی کتاب گفت: بنده به عنوان فردی که سال‌ها در حوزه کتاب و فرهنگ فعالیت کرده با این موضوع موافق نیستم. چرا که معتقدم کتاب باید در تمام شئون رسانه تجلی داشته باشد نه فقط در یک شبکه؛ در واقع اختصاصی کردن ارائه یک خدمت یعنی محروم کردن بخش‌های دیگری از جامعه از آن خدمت.

رمضانی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به برگزاری جشنواره کتابخوانی رضوی توسط نهاد، به عنوان بزرگ ترین مسابقه کتابخوانی در کشور، گفت: برگزاری این جشنواره نشان داد که ما با کمبود کتاب‌های منتشر شده با موضوع اهل بیت(ع) مواجه هستیم که علاوه بر فراخوانی که در گذشته منتشر کردیم، در همین جلسه نیز از ناشران دعوت می‌کنم که به تولید آثار فاخر در این حوزه اقدام کنند.

دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور همچنین از برگزاری جشنواره «هدهد سفید» و انتشار «کتاب هدهد سفید» به عنوان دیگر فعالیت‌های مهم صورت گرفته در نهاد در حوزه کودک و نوجوان یاد کرد.

نهاد دغدغه اعضای کتابخانه ها را دارد

سید باقر میرعبداللهی معاون برنامه ریزی و پژوهش نهاد نیز در این نشست گفت: نهاد کتابخانه های عمومی که بیش از ۳۷۰۰ کتابخانه عمومی را در کشور تصدی می کند، می تواند یک طرف ماجرای گفتگو با نویسندگان و ناشران قرار بگیرد. همچنین به دلیل انباشت بعضی از امکانات در پایتخت به شکل کاذب، گاهی نهاد های فرهنگی احساس می کنند که حق ناشران و نویسندگان استانی، آن طور که باید، ادا نمی شود و پا پیش گذاشتن نهاد کتابخانه های عمومی برای این جلسه نیز به همین دلیل بوده است که این دو گروه به همدیگر معرفی شوند و امکانات یکدیگر را بشناسند و چه بسا نهاد بتواند پل ارتباط میان آنچه که آن را تولید محتوا می نامیم با مصرف کنندگانی که ما در کتابخانه های عمومی به عنوان عضو با آنها سروکار داریم، باشد.

وی افزود: در همین جلسه دوستانی هستند که اعم از اینکه ناشر باشند یا نویسنده، در مناسبت های مختلف با نهاد دراتباط بوده اند و در بحث خرید نشریات و کتاب نیز نهاد با آنها در ارتباط بوده است؛ اگرچه نهاد کتابخانه های عمومی کشور بر حسب رویه های موجود به شکل صحیح و فنی توجه و حمایت ویژه از ناشران را در حیطه وظیفه خود نمی داند، بلکه دغدغه اعضای کتابخانه ها را دارد.

همچنین در این نشست نویسندگان و ناشران فعال کودک و نوجوان به بیان دیدگاه ها و نظرات خود پرداختند.

۵۷۵۷