وضعیت مدیریت پسماندهای پزشکی در بیمارستان‌ها / تولید روزانه بیش از ۴۴۴هزار کیلو زباله پزشکی

دکتر جعفر جندقی در گفت‌وگو با هوشمند نیوز، با اشاره به رشد فزاینده جمعیت در دنیا و بر هم خوردن تعادل و نظم اجزای طبیعت، گفت: نتیجه این موضوع حضور آلاینده‌های مختلف در آب، خاک و هوا است. در این میان تاثیرات نامطلوب پسماندها از زوایای مختلف بهداشتی، زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، ایمنی و … مورد توجه قرار گرفته است. برخی از اجزای پسماندهای شهری جزء پسماندهای خاص طبقه‌بندی می‌شوند و به لحاظ تفاوت در ویژگی‌های این پسماندها، مدیریت آنها نیازمند نگاه و روشی متفاوت است. پسماندهای خدمات بهداشتی و درمانی از این گروه بوده و تحت عنوان پسماندهای ویژه تلقی می‌شوند.

او با تاکید بر اینکه مدیریت نامناسب این گروه می‌تواند علاوه بر آلودگی محیط زیست، به دلیل ماهیت‌شان باعث بروز پیامدهای جدی بهداشتی نظیر انتقال بیماری‌های مختلف نیز شوند، اظهار کرد: شکی نیست که مدیریت کارآمد این دسته‌ مهم از پسماندها نیازمند همکاری‌های بین بخشی در تمامی سطوح، تدوین سیاست‌ها و چارچوب‌های قانونی، آموزش کارکنان و ارتقای آگاهی‌های عمومی در سطوح عالی است.

وی افزود: بر اساس مصوبات قانون مدیریت پسماندها که مصوب سال ۱۳۸۳ است و آیین نامه اجرایی تصویبی هیئت وزیران در سال ۱۳۸۴ به استناد ماده (۲۲) قانون مدیریت پسماندها مصوب ۱۳۸۳، مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی به وزارت بهداشت واگذار شده است. در همین راستا کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط زیست در سال ۱۳۸۶ به استناد ماده (۱۱) قانون مدیریت پسماندها مصوب ۱۳۸۳ ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته را در جهت دستیابی به اهدافی نظیر حفظ سلامت عمومی و محیط زیست در مقابل اثرات نامطلوب پسماندهای پزشکی، اطمینان از مدیریت اجرایی مناسب و ضابطه‌مند پسماندهای پزشکی، ایجاد رویه‌ای مناسب و ضابطه‌مند برای تولید، حمل، نگهداری، تصفیه، امحا و دفع پسماندهای پزشکی، بی‌خطرسازی و اقداماتی که ویژگی خطرناک بودن پسماند پزشکی را رفع کند.

او با اشاره به اینکه بر اساس ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته، وزارت بهداشت مسئول نظارت بر اجرای ضوابط و روش‌های مصوب در این زمینه است، ‌ تصریح کرد: همچنین بر اساس ماده ۴ ضوابط فوق، اجرای ضوابط و روش‌های مصوب برای کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که پسماندهای پزشکی را در هر شکلی تولید، تفکیک، جداسازی، جمع‌آوری، دریافت، ذخیره، حمل، تصفیه، دفع و یا مدیریت می‌کنند، الزامی است. درضمن بر اساس  ماده ۶۲ ” هر تولیدکننده پسماند پزشکی ویژه می‌بایست یکی یا تلفیقی از روش‌های بی‌خطرسازی، تصفیه و امحا را انتخاب و پس از تأیید وزارت به اجرا گذارد. “

وی افزود: همچنین طبق ماده ۶۴ بی‌خطرسازی پسماندهای عفونی و تیز و برنده توسط مراکز عمده تولیدکننده پسماند پزشکی ویژه (مانند بیمارستان‌ها) و در شهرهای متوسط و بزرگ باید در محل تولید انجام شود تا مخاطرات ناشی از حمل و نقل و هزینه‌های مربوطه به حداقل برسد. در شهرهای کوچک و روستاها و مراکز کوچک، پسماندها می‌توانند در سایت مرکزی بی‌خطر شوند.

او پسماندهای پزشکی در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی درمانی را در چهار گروه طبقه بندی کرد و گفت: مدیریت پسماند عادی، مدیریت پسماند عفونی، مدیریت پسماند تیز و برنده و مدیریت پسماند شیمیایی و دارویی در این طبقه‌بندی قرار می‌گیرد.

جندقی درخصوص وظایف ساختاری نظارت بر کنترل پسماند پزشکی، بیان کرد: سیاست گذاری، برنامه ریزی، توسعه تحقیقات کاربردی و استفاده از فناوری‌های نوین، ارائه خدمات تخصصی جهت حفظ و ارتقای سلامت انسان و محیط زیست، تدوین استانداردها، دستورالعمل‌ها و ضوابط و راهنماهای علمی و بومی مطابق شرایط کشور و انجام بازرسی‌ها، نظارت، پایش و ارزشیابی فعالیت‌هایی که منجر به کنترل یا حذف عوامل تهدید کننده سلامت جامعه می‌شود در این زمینه حائز اهمیت است.

وی درباره اقدامات انجام شده در مدیریت پسماندهای پزشکی، ادامه داد: نظارت بر اجرای قانون و ضوابط و تجهیز بیمارستان‌ها به سیستم غیرسوز بی‌خطر ساز پسماند از تاکیدات ما بود که در حال حاضر وضعیت تجهیز بیمارستان‌ها به دستگاه‌های فعال غیر سوز پسماند پزشکی از اقدامات مهم ما بود. به عنوان مثال در حال حاضر ۹۴.۸ درصد بیمارستان‌ها مجهز به دستگاه‌های بی‌خطرساز غیرسوز بوده و ۱.۷ درصد بیمارستان‌ها فاقد دستگاه هستند و در این بین ۳.۴ درصد بیمارستان‌ها دارای دستگاه غیرفعال هستند.

او تفکیک پسماندها و ارتقای وضعیت مدیریت پسماندهای شیمیایی و دارویی را اقدام دیگر در این زمینه برشمرد و اظهار کرد: تفکیک پسماندهای پزشکی مطابق فصل پنجم ” ضوابط و روش‌های اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته” انجام می‌شود.

رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با اشاره به اینکه وضعیت تفکیک پسماندهای پزشکی مطلوب است، ‌ اظهار کرد: وضعیت فعلی در ۸۹ درصد از بیمارستان‌های کشور خوب و متوسط ارزیابی می‌شود.

او با اشاره به حجم روزانه تولید پسماندهای شیمیایی و دارویی در کشور، گفت: خوشبختانه وضعیت تفکیک پسماندهای شیمیایی و دارویی در ۹۳ درصد بیمارستان‌های کشور مطلوب است. در این زمینه مدیریت این پسماندها در حال حاضر به دو صورت محفظه سازی و تحویل به شهرداری‌ها (در ۳۸.۹ درصد موارد) و تحویل به شرکت‌های دارای مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست (در ۵۷ درصد موارد) صورت می‌گیرد.

او درخصوص اقدامات وزارت بهداشت در زمینه ارتقای وضعیت مدیریت پسماندهای حاوی جیوه، اظهار کرد: اقداماتی نظیر اطلاع رسانی، آموزش و تدوین راهنماهای آموزشی، پیشنهاد پروژه حمایت مالی در قالب برنامه‌های بین المللی و کنوانسیون‌های مورد تعهد، تدوین دستورالعمل‌ها و بخش‌نامه‌های مرتبط با نحوه مدیریت پسماندهای حاوی جیوه و الزام جایگزینی لامپ‌ها و تجهیزات پزشکی دارای جیوه با انواع فاقد جیوه، تدوین راهنمای مدیریت پسماندهای حاوی جیوه به صورت فایل الکترونیکی و ابلاغ اجباری بودن جداکننده آمالگام در مراکز و مطب‌های دندانپزشکی از اقدامات ما در خصوص مدیریت پسماندهای حاوی جیوه بوده است.

وی به اقدامات اداره متبوع خود در زمینه ارزیابی واحدهای بهداشتی و درمانی در خصوص نحوه مدیریت پسماندهای پزشکی در قالب پروژه واش( wash in hcfs)، اشاره کرد و گفت: در مرحله اول اجرای این پروژه ۷۴۶ مورد از واحدهای بهداشتی و درمانی شامل بیمارستان‌ها و مرکز بهداشتی درمانی در ۲۰ دانشگاه علوم پزشکی منتخب را مورد ارزیابی قرار دادیم و گزارش بررسی‌های اولیه به سازمان بهداشت جهانی ارائه شده است. از سوی دیگر پایش و نظارت بر اجرای ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی از اقدامات صورت گرفته است.

جندقی با اشاره به اینکه برنامه نظارتی وزارت بهداشت در خصوص اجرای ضوابط در سه سطح بیمارستان، دانشگاه علوم پزشکی و ستاد وزارت بهداشت اعمال می‌شود، در تشریح جزئیات این اقدام، ‌ گفت: در سطح بیمارستان اعمال نظارت توسط کارشناس بهداشت محیط مستقر در بیمارستان انجام می‌شود که درحال حاضر۹۶ درصد از بیمارستان‌های کشور دارای کارشناس بهداشت محیط تمام وقت مستقر در بیمارستان هستند که کنترل و بازدید روزانه مدیریت پسماند توسط این کارشناس بهداشت محیط مقیم بیمارستان صورت می‌گیرد. این فرد کنترل و نظارت بر عملکرد دستگاه‌های بی‌خطر ساز پسماند و ارزیابی عملکرد و پایش میکروبی، شیمیایی و مکانیکی دستگاه‌های غیر سوز بی‌خطرساز پسماند پزشکی را به شکل روزانه و هفتگی انجام می‌دهد. از طرفی ارائه اظهار نامه بی‌خطر سازی پسماند مبنی بر بی‌خطر شدن پسماندهای عفونی و تیز و برنده توسط این کارشناس مقیم صورت می‌گیرد.

وی افزود: در سطح دانشگاه‌های علوم پزشکی شامل مراکز بهداشتی درمانی، مرکز بهداشت شهرستان و مرکز بهداشت استان نیز نظارت و پایش شاخص‌های مرتبط با مدیریت پسماند اجرایی شده و نظارت بر اجرای کامل” ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته” صورت می‌گیرد. همچنین نظارت و پایش استانداردهای اعتبار بخشی بیمارستان‌ها و نظارت و پایش وضعیت بهداشت محیط بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی درمانی به دقت صورت می‌گیرد. سطح سوم ارائه خدمات نیز انجام پایش‌های موردی و یا تشکیل تیم‌های دانشگاهی برای انجام بازدیدهای ضربدری از دانشگاه‌ها است.  

جندقی گام مهم دیگر وزارت بهداشت در زمینه بی‌خطر سازی پسماندهای پزشکی را همکاری با سازمان ملی استاندارد به منظور تدوین استانداردها برشمرد و افزود: در این زمینه اقداماتی نظیر تدوین استاندارد تجهیزات بی‌خطرسازی پسماندهای پزشکی ویژه به روش حرارت مرطوب، استاندارد پسماند سوزها شامل ویژگی‌های تاسیسات پسماند سوز، استاندارد پسماند سوزها شامل راهبری تاسیسات پسماند سوز، استاندارد پسماند سوزها شامل خروجی‌های تاسیسات پسماند سوز، استاندارد پسماند سوزها شامل راه‌اندازی تاسیسات پسماند سوز، الزامات جمع آوری و تصفیه پسماندهای تجهیزات برقی و الکترونیکی و … انجام شده است.

وی بخش مهمی از اقدامات انجام شده را در خصوص مدیریت پسماندهای ناشی از همه‌گیری کووید۱۹ دانست و بیان کرد: در این زمینه با هماهنگی‌های درون بخشی و هماهنگی با دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور تشدید بازرسی‌ها و نظارت بر بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی درمانی و نظارت بر مدیریت پسماندهای ناشی از اجرای برنامه ملی واکسیناسیون کووید ۱۹ انجام شد. همچنین با هماهنگی با سازمان نظام پزشکی کشور در خصوص نظارت بر مطب‌ها نیز فعال بودیم.

رییس مرکز سلامت محیط وکار وزارت بهداشت در خاتمه، افزود: در همین زمینه از هماهنگی‌های برون بخشی غافل نشده و اقداماتی نظیر مکاتبه با وزارت کشور، شهرداری و سازمان مدیریت پسماند جهت جلوگیری از فعالیت زباله گردها، مکاتبه با سازمان حفاظت محیط زیست به منظور هماهنگی با شهرداری جهت همکاری با بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی درمانی برای حمل و نقل و دفع پسماندهای تولیدی، مکاتبه با شهرداری تهران در خصوص همکاری با بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی درمانی در زمینه حمل و نقل و دفع و دفن به موقع پسماندهای پزشکی، مکاتبات مختلف با سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص مدیریت پسماند و معیار جدید مدیریت پسماند و تدوین پروتکل الزامات سلامت محیط و کار در برنامه ملی واکسیناسیون کووید۱۹ و نظارت بر مدیریت پسماندهای ناشی از اجرای برنامه ملی واکسیناسیون انجام شد.

گفتنی است در هفته سلامت امسال، چهارشنبه ۲۱ اردیبهشت ماه با عنوان نقش مردم، مسئولین، سمن‌ها در تولید پاک و مدیریت پسماندها نامگذاری شده است.

انتهای پیام