وداع با ملکه افسانه‌ای آسمان/ پایان نیم قرن قدرت‌نمایی بویینگ ۷۴۷ / عکس

با تولید آخرین بوئینک ۷۴۷ ملکه آسمان‌ها به پایان راه خود رسید. شرکت بوئینگ بیش از پنج دهه به تولید این هواپیمای چهار موتوره پرداخته بود و حالا با چرخش دنیای هواپیماسازی به سوی غول‌های دو موتوره، این پروژه محبوب کنار گذاشته شده است.

پایان بوئینگ ۷۴۷

با احتساب نمونه آخر، مهندسان بوئینگ ۱۵۴۷ فروند از این هواپیما را روانه آسمان‌ها کرده‌اند. نمونه آخر نیز در مرکز Everett این شرکت در واشینگتن ساخته شده است و پیش از رنگ و تحویل به سفارش دهنده (Atlas Air) پروازهای آزمایشی را طی خواهد کرد. کارمندان و مدیران بوئینگ نیز بسیار احساساتی شده‌اند؛ زیرا پس از این همه سال دیگر خبری از بوئینگ ۷۴۷ در کارخانه‌های آنها نخواهد بود.

پروژه ۷۴۷ در اواخر دهه ۱۹۶۰ تحت مدیریت تیمی از مهندسان بوئینگ به نام the Incredibles آغاز شد. آنها موفق شده بودند در تنها ۱۶ ماه بزرگترین هواپیمای مسافربری دنیا را بسازند. بوئینگ پیشتر در رقابت با لاکهید برای ارائه یک هواپیمای باربری سنگین برای نیروی هوایی آمریکا شکست خورده بود و به همین خاطر می‌خواست روی بازار تجاری تمرکز کند.

با توجه به پیش‌بینی‌ها در زمینه افزایش مسافران سفرهای هوایی، کاهش هزینه‌های مربوطه و فشار رو به افزایش روی هاب‌های پروازی، بوئینگ تصمیم گرفت از فناوری موتور توربوفنی که برای نیروی هوایی آمریکا آماده کرده بود در پروژه ۷۴۷ استفاده کند. اگرچه این روزها بوئینگ ۷۴۷ در بسیاری از ایرلاین‌های سرتاسر جهان حضور دارد، اما وقتی برای اولین بار در سال ۱۹۶۸ به پرواز درآمد، همگان را شوکه کرد.

ساختن چنین هواپیمای غول‌پیکری به یک سالن مونتاژ بزرگ نیز احتیاج داشت. برای همین بوئینگ مجبور شد مکانی به وسعت ۵ میلیون متر مکعب را برای این کار آماده کند. بوئینگ ادعا می‌کند که این سالن از نظر حجم بزرگترین ساختمان جهان است.

بوئینگ ۷۴۷ که حالا به پایان کار خود رسیده است ۶۸.۵ طول داشت و ارتفاع باله پشتی آن نیز به یک ساختمان شش طبقه می‌رسید. فضای بال شاهکار بوئینگ بزرگتر از یک زمین بسکتبال بود و برای پرواز به یک تن هوا نیاز داشت. این هواپیما می‌توانست علاوه بر خدمه پرواز، بین ۳۷۴ تا ۴۹۰ مسافر را نیز در خود جا دهد.

بوئینگ ۷۴۷ از فناوری‌هایی همچون سیستم‌های مکانیابی پیشرفته استفاده می‌کرد که برای آن زمان بسیار قابل توجه بود. البته یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های این هواپیما داشتن طبقه دوم بود که پیشتر در هواپیماهای مسافربری ندیده بودیم. این قسمت به وسیله پلکان از بقیه هواپیما جدا می‌شد و مسافران تلاش زیادی می‌کردند تا یک صندلی در آن قسمت محدود رزرو کنند.

البته بوئینگ در سال‌های مختلف صرفا منتظر پایان عمر ۷۴۷ نبود و هرچند وقت یکبار نسخه جدیدتر و بهتری از این هواپیما را ارائه کرد. به عنوان مثال در سال ۱۹۸۸ مدل Boeing ۷۴۷-۴۰۰ معرفی شد که دو بالک به طول ۱.۸ متر را در انتهای بال‌های خود می‌دید. با این تغییر که نشان‌دهنده انعطاف‌پذیر بودن فریم بوئینگ بود، ۷۴۷ می‌توانست هم به عنوان یک هواپیمای مسافربری و هم به عنوان یک هواپیمای باری ایفای نقش کند.

در سال ۲۰۰۰ نیز شاهد معرفی مدل Boeing ۷۴۷-۴۰۰R بودیم که برد پرواز هواپیما را از ۱۳۴۴۵ کیلومتر به ۱۴۲۰۴ کیلومتر افزایش می‌داد. آخرین تغییر مهم این هواپیما نیز در سال ۲۰۰۵ و با مدل بوئینگ ۸-۷۴۷ رخ داد. این مدل در دو نسخه Intercontinental و Freighter ساخته شده بود و شرکت سازنده از فناوری‌های مدل ۷۸۷ Dreamliner در آن بهره برده بود.

در نتیجه شاهد کاهش صدای هواپیما، کاهش آلودگی، سبک‌تر شدن، مصرف سوخت کمتر و تعمیر و نگهداری آسان‌تر بودیم. البته در این بین نمونه‌هایی نیز بودند که نتوانستند موفقیت چشمگیری پیدا کنند. یکی از آنها بوئینگ ۷۴۷SP بود که در سال ۱۹۷۵ به پرواز درآمد. این هواپیما بدنه بسیار کوتاه‌تری نسبت به نسخه اصلی داشت و تنها ۴۵ فروند از آن ساخته شد.

ویژگی‌های خاص مدل ۷۴۷SP باعث شد که حتی تا به امروز به عنوان به هواپیمای لوکس VIP شناخته شود. همچنین تا همین چند وخت‌ اخیر ناسا از این هواپیما برای میزبانی رصدخانه استراتوسفری اخترشناسی فروسرخ (یک نوع تلسکوپ پروازی) استفاده می‌کرد. اگرچه بوئینگ ۷۴۷ تا پیش از پایان کار خود همیشه به عنوان یکی از گزینه‌های اصلی شرکت‌های هواپیمایی مطرح بود، اما توانست در بخش نظامی و دولتی نیز نقش‌های مهمی را ایفا کند.

حتی ناسا دو فروند از مدل بوئینگ ۱۰۰s-۷۴۷ را تغییر داد تا از آنها برای بردن شاتل به ارتفاع بالا استفاده کند. در این حالت شاتل روی بدنه اصلی هواپیما قرار می‌گرفت.

شاید معروف‌تر از اینها نیز دو فروند از مدل ۷۴۷-۲۰۰B باشند که برای حضور به عنوان هواپیمای رئیس‌جمهور آمریکا انتخاب شدند. این دو فروند قرار بود جایگزین مدل‌های قدیمی VC-۱۳۷ شوند و به‌خاطر هزینه بالای هر ساعت پرواز (۲۰۰ هزار دلار) گران‌ترین هواپیماهای جهان لقب گرفتند.

یکی دیگر از پروژه‌های ناموفق مربوط به بوئینگ ۷۴۷ که خیلی زود به پایان رسید، YAL-۱ Air Force Airborne Laser نام داشت. در این پروژه روی دماغه یک مدل باری ۷۴۷-۴۰۰ یک سلاح لیزری نصب شده بود تا بتواند موشک‌های بالستیک را نابود کند. اگرچه تست نابودی موشک که در سال ۲۰۱۰ در ساحل جنوی کالیفرنیا انجام شد، موفقیت‌آمیز بود؛ اما نیروی هوایی آمریکا به خاطر هزینه بالا این پروژه را ادامه نداد.

هرچند با معرفی مدل‌های ۷۷۷ و Dreamliner و تغییر در اولویت‌های پروازی کم‌کم بوئینگ ۷۴۷ به پایان خود نزدیک شد. برای سال‌های زیادی بوئینگ روی شعار «هرچه بزرگتر بهتر» تمرکز کرده بود؛ اما با آغاز قرن ۲۱ اپراتورها بیشتر به دنبال مصرف سوخت کمتر و صرفه اقتصادی بودند. آنها دیگر نمی‌خواستند صرفا بیشترین تعداد مسافر را برای مسافت‌های بسیار طولانی جابه‌جا کنند و فقط به هاب‌های بزرگ محدود باشند.

از طرفی مسافران بیشتری می‌خواستند مسیرهای کوتاه را با پروازهای بدون توقف طی کنند. همین نیز باعث شد که ایرلاین‌ها دیگر چندان علاقه‌ای به هواپیماهای بزرگ چهار موتوره همچون Boeing ۷۴۷ و Airbus A۳۸۰ نداشته باشند. بدین ترتیب دوران هواپیماهای دو موتوره فرا رسید.

بوئینگ ۷۴۷ برای مدت‌ها در فرودگاه‌های مختلف دیده خواهد شد؛ اما به‌ مرور زمان تعداد آنها کاهش خواهد یافت. آخرین فروند از بوئینگ تولید شده نیز می‌تواند تا هزاران ساعت پرواز کند. هرچند که شرکت‌های بزرگ هواپیمایی همچون Delta، British Airways و Qantas حتی پیش از همه‌گیری کرونا این هواپیما را کنار گذاشته بودند.

اگرچه هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ به صورت رسمی به پایان کار خود رسیده، اما هنوز ممکن است نیروی هوایی آمریکا از آن برای برنامه‌ها و اهداف مختلف خود استفاده کند.

۵۸۵۸