همه‌گیر شدن کودتا در آفریقا/ ریشه ناآرامی‌های سیاسی در گابن چیست؟

به گزارش هوشمند نیوز، سباستین لکورنو وزیر دفاع فرانسه گفت که مربیان نظامی این کشور آموزش‌ها و کمک‌ها به ارتش گابن را متوقف کرده‌اند. لکورنو در مصاحبه‌ای با روزنامه فیگارو اظهار کرد: « افسران ارتش ما در گابن هستند تا نیروهای این کشور را آموزش دهند. فعالیت آنها تا آرام شدن اوضاع و تعیین وضعیت سیاسی این کشور، تعلیق شده است».

روز شنبه، ۲۶ اوت، مردم گابن برای انتخابات ریاست جمهوری این کشور پای صندوق های رای رفتند. در اوایل روز چهارشنبه، ۳۰ اوت، مرجع ملی انتخابات کشور اعلام کرد که بونگو، که ۱۴ سال است که درگابن قدرت را در دست دارد، با ۶۴.۲۷ درصد آرا برای سومین بار ریاست جمهوری این کشور را به عهده خواهد گرفت. به گفته مقامات، آلبرت اوندو اوسا، رقیب اصلی بونگو در این انتخابات توانست ۳۰.۷۷ درصد آرا را به دست آورد.

بیشتر بخوانید:

کودتا در گابن : پایان حکومت 55 ساله پدر و پسر

راهپیمایی های خودجوش مردمی در حمایت از کودتای گابن

بلافاصله پس از این خبر، گروهی از سربازان شورشی به رهبری بریس اولیگوی نگوما در تلویزیون دولتی ظاهر شدند و گفتند که در حال به دست گرفتن قدرت، لغو نتایج انتخابات و پایان دادن به رژیم فعلی هستند. سربازان اعلام کردند که از طرف «کمیته انتقال و احیای نهادها» صحبت می‌کنند و خبر از لغو انتخابات و بسته شدن همه مرزها دادند. آنها همچنین انحلال نهادهای دولتی از جمله دولت، سنا، مجلس ملی، دادگاه قانون اساسی، شورای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی و مرکز انتخابات گابن را اعلام کردند.

در همین حین یکی از افسران بیانیه مشترکی را در کانال تلویزیونی گابن ۲۴ خواند، در بخشی از این بیانیه که به زبان فرانسوی خوانده شد، آمده است: «کشور زیبای ما، گابن، همیشه پناهگاه صلح بوده است. امروز کشور در حال گذر از یک بحران جدی نهادی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است. بنابراین ما مجبوریم بپذیریم که سازماندهی انتخابات عمومی ۲۶ اوت ۲۰۲۳ شرایط رای گیری شفاف، معتبر و فراگیر را که مردم گابن به آن امیدوار بودند، برآورده نکرد.»

رهبران کودتای گابن گفته اند که بونگو در حصر خانگی است و یکی از پسرانش به اتهام خیانت دستگیر شده است. در همین حین ویدئوئی هم از علی بونگو در حالی که در اقامتگاهش در حصر است منتشر شد که از مردم می خواست تا برای حمایت از او به پا خیزند؛ اما بر خلاف تصور بونگو جمعیت به خیابان های پایتخت ریختند و سرود ملی خواندند و پایکوبی کردند.

بونگوها کیستند؟

علی بونگو، ۶۴ ساله، پس از مرگ پدرش عمر بونگو که نزدیک به ۴۲ سال ریاست جمهوری گابن را در دست داشت، در سال ۲۰۰۹ به قدرت رسید. عمر بونگو در سال ۱۹۶۷، هفت سال پس از استقلال گابن از فرانسه، سکان هدایت گابن را به دست گرفت. او با مشت آهنین بر این کشور کوچک حکومت کرد و سال ها سیستم تک حزبی را به جامعه تحمیل کرد و تنها در سال ۱۹۹۱ به حکومت چند حزبی فرمایشی رضایت داد.

پسر او علی بونگو فعالیت سیاسی خود را در سال ۱۹۸۱ آغاز کرد و قبل از اینکه در سال ۲۰۰۹ رئیس جمهور شود، به عنوان وزیر امور خارجه، نماینده کنگره و وزیر دفاع خدمت کرد.

بونگوها به دلیل فساد اقتصادی به شدت مورد انتقاد جامعه گابن هستند. تحقیقات پلیس مالی فرانسه در سال ۲۰۰۷ نشان داد که خانواده بونگو دارای ۳۹ ملک در فرانسه، ۷۰ حساب بانکی و ۹ خودروی لوکس به ارزش کل ۱.۵ میلیون یورو هستند. این ثروت خانواده بونگو در حالی است که طبق گزارش بانک جهانی، یک سوم جمعیت این کشور هنوز زیر خط فقر ۵.۵۰ دلار در روز زندگی می کنند.

واکنش های جهانی به کودتا

کودتا در گابن طیفی از واکنش های جهانی را به دنبال داشته است. اولیویه وران، سخنگوی دولت فرانسه گفت: «فرانسه کودتای نظامی را که در گابن در حال انجام است محکوم می‌کند و تحولات این کشور را از نزدیک زیر نظر دارد و فرانسه مجدداً بر آرزوی خود برای احترام به نتیجه انتخابات تأکید می‌کند.»

جان کربی سخنگوی امنیت ملی کاخ سفید در این مورد گفت :«این عمیقا نگران کننده است. ما این موضوع را از نزدیک تماشا خواهیم کرد و هرطور که بتوانیم به حمایت از آرمان های دموکراتیک که مردم آفریقا به دنبال آن هستند، ادامه خواهیم داد.»

جوزپ بورل، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا، گفت که وضعیت گابن در این هفته توسط وزرای اتحادیه مورد بحث قرار خواهد گرفت. او گفت: « کودتای نظامی گابن بی‌ثباتی را در کل منطقه افزایش می‌دهد».

موسی فکی ماهامات، رئیس کمیسیون اتحادیه آفریقا، کودتای گابن را محکوم کرد و از نیروهای امنیتی خواست که به طور مسالمت آمیز به نظم و قانون اساسی دموکراتیک بازگردند.

وانگ ونبین، سخنگوی وزارت خارجه چین گفت :«چین از نزدیک تحولات در گابن را دنبال می کند و از طرف های مربوطه در گابن می خواهد که نظم را در اسرع وقت برقرار و همچنین امنیت شخصی رئیس جمهور بونگو، حفظ صلح و ثبات را تضمین کنند».

ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه گفت : «مسکو با نگرانی گزارش هایی مبنی بر وخامت شدید اوضاع داخلی در این کشور دوست آفریقایی دریافت کرده است. ما به نظارت دقیق بر رصد اوضاع ادامه می‌دهیم و امیدواریم که سریع‌تر ثبات به گابن بازگردد.»

وزارت امور خارجه مصر در بیانیه‌ای از همه طرف‌ها خواسته است تا از منافع ملی برای حفظ ثبات و امنیت کشور دفاع کنند. در ادامه این بیانیه آمده است: «مصر آرزو دارد تا هر چه زودتر ثبات به گابن بازگرداند و امنیت مردم گابن حفظ شود.»

سخنگوی دبیر کل سازمان ملل متحد اعلام کرد که گوترش قاطعانه کودتا را به عنوان ابزاری برای حل بحران پس از انتخابات محکوم و مخالفت شدید خود با کودتاهای نظامی را اعلام کرده است.

وزارت خارجه بریتانیا نیز گفت که تسخیر نظامی غیرقانونی قدرت در گابن را محکوم کرده و خواستار احیای دولت قانون اساسی در این کشور است.

چه چیز باعث کودتا شد؟

در حالی که طی چند سال گذشته تسلط نظامی یا کودتا در آفریقا به طور فزاینده ای رایج شده است، کودتای ۳۰ اوت در گابن از چند جهت با کودتاهای اخیر در منطقه ساحل آفریقا متمایز است. در بورکینافاسو، مالی و نیجر، کودتاچیان نیاز به تامین امنیت در برابر تهدیدهای تروریستی را بهانه کودتا قرار دادند و خواستار استقلال در برابر قدرت استعماری سابق فرانسه شدند و با این شعارها دست به شورش علیه دولت های دموکراتیک مستقر در کشورهای خود زدند . در مقایسه با کشورهای ساحل، گابن در سال های اخیر از امنیت نسبی برخوردار بوده است و کودتاچیان به دنبال امنیت دست به کودتا نزدند. کودتا در گابن در میانه یک چرخه انتخاباتی و در اعتراض به دستکاری در نتایج انتخابات رخ داد. آنچه نظامیان گابن را به کودتا واداشت و مردم را با آنها همراه کرد نه عدم امنیت بلکه استبداد در این کشور بود. از این نظر، کودتای گابن بیشتر شبیه کودتای سال ۲۰۲۱ در گینه است که پس از انتخاب مجدد جنجالی رئیس جمهور آلفا کوند در سال ۲۰۲۱ رخ داد.

اما به هرحال نباید از نظر دور داشت که آنچه نظامیان گابن را به کودتا تشویق کرد و به آنها جسارت داد موج کودتاهای پی در پی در غرب آفریقا بود. در صورت موفقیت، این کودتا هشتمین کودتا در غرب و مرکز آفریقا از سال ۲۰۲۰ خواهد بود. تکیه بر روش های مبتنی بر زور برای حل مسائل به جای تکیه بر اراده مردم و قانون چیزی است که این روزها در غرب آفریقا اپیدمیک شده و کشورهای آفریقای ساحل را یکی پس از دیگری در می نوردد.

۳۱۱۳۱۱