«همایون شهنواز» چطور سریالی ساخت که از قبل انقلاب تا امروز پخش می شود؟

فاطمه پاقلعه‌نژاد: مردی که در ابتدای دهه پنجاه درحالی که پس از تحصیل در دانشگاه تهران، در لندن تحصیلات سینمایی را دنبال کرده بود، برای دو سال تمام وقتش را گذاشت و بر پایه رمان «دلیران تنگستانی» حسین رکن‌زاده آدمیت و یازده رمان دیگر که هفت‌تای‌شان منتشر نشده بودند، از منابع داخلی و خارجی، فیلمنامه سریال «دلیران تنگستان» را نوشت. قصه‌ای که از زندگی احمد تنگستانی و ۳۰۰ سلحشور همراهش در ایستادن برابر نیروهای اشغالگر انگلیسی آغاز می‌شد و به داستان مقاومت مردم تنگستان به رهبری رئیسعلی می‌رسید.
شهنواز برای واقعی‌تر بودن همه چیز با تک تک شاهدان عینی به گفت‌وگو نشست و حتی برایش مسجل بود که چه کسی گلوله شهادت را به سمت رییسعلی شلیک کرده است. این بخش اما مثل دو قسمت دیگر از سریال هیچ‌گاه پخش نشد.
بر پایه همین تحقیقات مفصل همایون شهنواز در آن سال‌ها سریالی را ساخت که یک بار در دوره پهلوی روی آنتن رفت و ده‌ها بار در سال‌های پس از انقلاب.
یک اثر ملی‌گرا درباره قهرمانانی که با دست خالی جلوی قشون ملکه ایستادند و تا پای جان جنگیدند تا استقلال کشور را حفظ کنند. سریالی با بازی محمود جوهری، افرندنیا، منوچهر فرید، نعمت گرجی، ولی شیراندامی و… که جوهری هنرپیشه نقش اولش درست در اوج شهرت پس از پخش سریال، در تصادف تلخ رانندگی در یک سفر نوروزی در عید سال۵۵ درگذشت.
همایون شهنواز سال‌های سال از عمرش را دور از ایران و در انگلستان سپری کرد. او در اواسط دهه هشتاد به ایران برگشت و نقشی کلیدی در فیلمنامه «روز واقعه» شهرام اسدی ایفاء کرد؛ بهترین اثر عاشورایی تصویری همه سال‎های اخیر ایران.
شهنواز در سال۱۳۹۶ در حادثه تلخ انفجار گاز در منزل مسکونی در پارک وی تهران بر اثر جراحات ناشی از سوختگی درگذشت.

پیکر سوخته او را به پاس تلاشش در زنده نگه داشتن یاد «دلیران تنگستان» در گوشه‎ای از موزه خانه رییسعلی دلواری در دلوار تنگستان به خاک سپردند. همان جایی که امسال بخشی از بزرگان فرهنگ و ادب تنگستان بر مزارش جمع شدند تا یادش را گرامی بدارند.
آنجا در آن خانه موزه سفید که پر است از درخت‌های خرما و یادواره‌هایی از رئیسعلی. همان‌جا که در اندرونی‌اش صدای خنده بچه‌های سبزه‌روی دلواری که خرامان مشغول بازی هستند می‌پیچد.
در همین فضا مراسمی به همت اردشیر ترک‌زاده و ناخدا رسول غریبی از بزرگان شهر دلوار برگزار شد که در آن حسین فیروزی شاعر ترانه تیتراژ «دلیران تنگستان»، حماسه حق‌پرست مسوول موسیقی استان بوشهر، سیدرضا صافی کارگردان، شاهین بهرام‌نژاد و محمدرضا زمانی از خوانندگان جوان شهر دلوار حضور داشتند.
در ابتدای این مراسم شاهین بهرام‌نژاد مجری با اشاره به این نکته اگر هنر همایون شهنواز نبود شخصیتی مانند رئیسعلی دلواری مثل خیلی از مبارزان دیگر ناشناخته باقی می‌ماند گفت: امروز در ششمین سالگشت ایشان به دعوت ناخدا رسول غریبی و آقای اردشیر ترک‌زاده عزیز از چهره های فرهنگی دلوار که شاگردی‌ را می‌کنیم گرد هم آمدیم تا فاتحه‌ای بخوانیم و بگوییم قدردان هستیم.»

ناخدا رسول غریبی یکی از بانیان مراسم بزرگداشت همایون شهنواز و از بزرگان دریایی استان بوشهر برای شروع این مراسم شعری در وصف همایون شهنواز خواند:
سال‌ها پیش آمد اینجا اختری
شهنوازی با هنر چون گوهری
باز چرخ روزگار از نو جهید
تا بجوید رزم سردار شهید
شهنوازی آمد از تهران ناز
پرده بردارد شکافد رمز و راز
رمز و راز یک نبردی بی نظیر
از جهاد و جنگ با روباه پیر
آن همایونفر قلم بگرفت دست
کوچه‌ها را گشت و با پیران نشست
آنچه را از رئیسعلی برداشت کرد
می‌نوشت و دفتری انباشت کرد.

سیدرضا صافی کارگردان انیمیشن «پینوکیو، عامو سردار و رئیسعلی» از دیگر افراد حاضر در این مراسم در ادامه از همایون شهنواز گفت: «بزرگی شخصیت هر انسانی به آن چیزی است که به آن توجه می‌کند و همایون شهنواز تمام زندگی و توجهش را در به تصویر کشیدن اسطوره تاریخی این سرزمین یعنی شهید رئیسعلی دلواری قرار داد و خودش هم جزئی از آن اسطوره تاریخی شد.»
صافی ادامه داد: «این خیلی کار خوبی است که فارغ از اینکه مسوولان چه می‌کنند یا نمی‌کنند خودمان به فکر داشته‌های خودمان باشیم که یک شکلش همین بزرگداشت‌ها و گرامیداشت‌ها است. امیدوارم آنهایی که متولی این کار هستند، مسوولین فرهنگی استان توجه بیشتری کنند و مسوولیتی که بر گردنشان است را درست انجام بدهند. واقعا این شرایط خوبی نیست که حاکم بر موزه رئیسعلی دلواری است. اگر رئیسعلی دلواری در شهر دیگری هم بود همینقدر مهجور و مظلوم بود؟ که الان و در این آب و هوا که این همه مهمان از سراسر ایران و حتی جهان داریم باید در این موزه بسته باشد؟»

فیروزی شاعر بوشهری در وصف همایون شهنواز گفت:«شهنواز در ارائه جوانمردیها و دلیریهای این خطه تلاش زیادی کرد و برای اینکه این نهضت را خوب نشان بدهد مدتها در بوشهر زندگی کرد و تمام فرهنگها و رسومی که این منطقه داشت را بررسی کرد تلاش بی شائبه ای کرد . او اثری از خود به یادگار گذاشت که پس از ۵۰ سال همچنان گوهری درخشان است.»

او ادامه داد:«من شاعرم بگذارید برای چفت و بست کلامم از شعر کمک بگیرم
تو ای گنج خلیج فارس ایران
دیار شیرمردان و دلیران
تو را بوشهر همیشه می شناسند
به نام رئیسعلی و جمله شیران
خبر دادند به دریا لشکر اندن
هزارون اجنبی با منبر اندن» را او در وصف رییسعلی خواند و بعد در جمع بندی گفته هایش به چند بیتی برای همایون شهنواز رسید و خواند:«
گفتم تو بگو که شعر من کافی نیست
از حق تو بگو که قصد حرافی نیست
گفتم تو بگو که باعث قهر علی الحق نشود
گفت دیدار بماند که حق لاحق نشود»
این شاعر دلواری سخنانش را اینگونه به پایان برد:«واقعا آقای شهنواز حق عظیمی به گردن ما دلواری‌ها دارد. افتخار می‌کنیم که امروز در دیاری هستیم که از وجود خودمان است و افتخاری است برای ما که اینجا کنار سردار جنوب شهید رئیسعلی دلواری جمع شدیم. واقعا شهنواز زحمت‌های زیادی کشید برای این سریال تا توانست اصل و نصب رئیسعلی را به تصویر بکشد.»
آخرین سخنران مراسم حماسه حق‌پرست مسوول موسیقی استان بوشهربود که خاطراتی داشت از سریال دلیران تنگستان و موسیقی معروف فیلم که احمد پژمان ساخته است:« آقای احمد پژمان درباره خلق موسیقی سریال می‌گفت روی یک نوار سونی ۹۰دقیقه‌ای روزانه من سنج و دمام گوش می‌کردم. از این طریق با آقای کردی‌زاده آشنا می‌شوند و حاصل این ارتباط می‌شود ضبط موسیقی سریال «دلیران تنگستان» که با همراهی عده‌ای از اهالی بوشهر در رادیو و تلویزیون شیراز انجام شده است.»
حق‌پرست با اشاره به تیتراژ سریال گفت: «از آن تک یاخته‌ای که در تیتراژ شروع می‌کند به رشد و تبدیل می‌شود به آن اسب‌سوار تنگستانی، شما ببینید که به چه شکل از آن بوق ماندگار استفاده کرده و بعد چه استفاده به جایی در ارکستراسیون و سازبندی از سنج. استادانه‌ترین وجه ممکن برای به کارگیری بوق و سنج و تمپویی که رفته رفته دمام را زیاد می‌کند. همراه با شروع سریال این کار را انجام می‌دهد. به هر صورت یک سری عوامل دست به دست هم دادند تا توانستند یک موسیقی ماندگار بسازند. کما اینکه آقای شهنواز در موسیقی شاه خاموش هم به همین استقلال موسیقیایی می‌رسد. دکتر علی رهبری، دکتر احمد پژمان بزرگ و… کنار هم قرار گرفتند تا توانستند این موسیقی را خلق کردند.»
در پایان این مراسم هم محمدرضا زمانی خواننده جوان دلواری که این روزها با ترانه هایی چون پل و لحام به شهرت رسیده، در جمع حاضرین در این بزرگداشت، گفت: «در پایان این مراسم هم محمدرضا زمانی خواننده جوان دلواری که این روزها با ترانه هایی چون پل و لحام به شهرت رسیده، در جمع حاضرین در این بزرگداشت، گفت: «از من خواستند برای این فضا یک چیزی بخوانم ولی واقعیت این است که این هنرمندها زنده هستند همانطور که نامشان زنده است. آدم زنده هم روضه‎خوان نمی‌خواهد. باید برای آنهایی که زنده هستند و یادی از آنها نمی‌شود بخوانیم. افرادی که اینجا هستند و هنرمندان بزرگی هستند اما متاسفانه مسوولین به هنر آنها ارج نمی‌گذارند.»
زمانی در ادامه با خواندن یکی از قطعات جدیدش مراسم بزرگداشت همایون شهنواز را به پایان رساند.

۲۲۰57