هزینه تحصیل در آلمان چقدر است؟

_{این مقاله در تاریخ ۱۳۹۹/۰۱/۲۶ با همکاری سعیده خلیلی‌صفا به‌روزرسانی شده است.}

آلمان یکی از بهترین کشورها برای ادامه تحصیل در خارج محسوب می‌شود. این کشور ترکیب باکیفیتی از دانشگاه‌های معتبر در کنار استاندارهای بالای زندگی را به دانشجویان ارائه می‌کند و ازاین‌رو، رقابتی تنگاتنگ با کشورهای انگلیس و هلند در زمینه جذب دانشجو دارد.

علاوه بر بهترین سطح بالای تحصیل و آموزش در آلمان، امکان تحصیل رایگان برای همگان، اعم از شهروندان عضو اتحادیه اروپا یا سایر کشورها، در دانشگاه‌‌های آلمان وجود دارد. این قانون مشمول کلیه دانشگاه‌های دولتی آلمان می‌شود و تنها شرط برخورداری از آن دریافت اجازه اقامت آلمان قبل از ورود به این کشور و نیز اتمام تحصیلات دانشگاهی است. در این کشور بالغ بر ۳۰۰ دانشگاه دولتی و هزار موقعیت تحصیلی وجود دارد؛ بنابراین شانس پذیرش برای متقاضیان نیز بالا است.

نکته قابل‌توجه اینکه در اغلب کشورها و البته اروپا، دانشگاه‌ها به‌ویژه از دانشجویان خارجی شهریه دریافت می‌کنند. ولی آلمان یکی از معدود کشورهایی است که تحصیلات دانشگاهی در آن حتی برای دانشجویان آسیایی، آفریقایی و… رایگان است؛ زیرا آلمانی‌ها بر این عقیده‌اند که تحصیل کالای تجاری نیست و دسترسی رایگان به آن باعث رشد اقتصادی و رفاه عمومی می‌شود. در گذشته‌ای نه چندان دور دانشگاه‌های عمومی مجاز به دریافت شهریه‌ای در حدود ۱۰۰۰ یورو در سال بودند. ولی پس از اعتراض‌های عمومی در سال ۲۰۱۴، ۱۶ ایالت آلمان شهریه دانشجویان مقطع کارشناسی در همه دانشگاه‌های دولتی آلمان را لغو کردند. امروزه فقط تعداد محدودی از دانشگاه‌های دولتی شهریه دریافت می‌کنند.

همچنین، دولت آلمان در سال‌های گذشته به منافع اقتصادی و اجتماعی مهاجرت پی برده است. آلمان بسیار مشتاق به جذب دانشجویان مستعد و باهوش برای تحصیل در دانشگاه‌های این کشور و بالطبع اقامت و اشتغال آن‌ها پس از پایان تحصیل است. این مساله مهم‌ترین دلیل برای رایگان بودن تحصیل در آلمان محسوب می‌شود.

البته رایگان بودن تحصیل در آلمان به‌معنی بی‌کیفیت بودن سطح آموزشی دانشگاه‌ها نیست و به‌عنوان یک دانشجو از آموزشی باکیفیت و جهانی برخوردار خواهید شد. بسیاری از دانشگاه‌های آلمان از نظر کیفیت آموزشی از رتبه بسیار خوبی در فهرست برترین دانشگاه‌های جهان برخوردار هستند. علاوه بر رتبه علمی دانشگاه، سطح تدریس در این دانشگاه‌ها نیز بسیار باکیفیت است. نکته قابل‌توجه اینکه آلمان دارای قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای ارتقای کیفیت سیستم آموزشی است.

درمجموع، آموزش رایگان دانشگاهی در آلمان تصمیمی است که از جانب دولت این کشور اخد شده و مدرک دانشگاه‌های این کشور در سراسر جهان مورد پذیرش است.

هزینه‌های زندگی در آلمان

اگرچه تحصیلات دانشگاهی در آلمان رایگان محسوب می‌شود، ولی دانشجویان باید هزینه‌های زندگی را شخصا تقبل کنند. برای نمونه، هزینه ثبت‌نام و کارهای اداری (Semesterbeitrag) در حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ یورو به‌ازای هر ترم تحصیلی است. همچنین مبلغی در این حدود نیز باید برای استفاده از وسائط حمل‌ونقل عمومی برای رفت‌وآمد در داخل و نیز اطراف شهر در نظر داشت. البته نسب به سایر کشورهای اروپایی هزینه‌های زندگی در آلمان مقرون‌به‌صرفه‌تر است.

اجاره مسکن بزرگ‌ترین هزینه ماهانه یک دانشجو خواهد بود. هر چند اگر در یک آپارتمان اشتراکی زندگی کنید، هزینه‌ها پایین‌تر خواهد آمد. در این صورت اجاره در هر ماه به‌طور متوسط ​​بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ یورو  و اقامت در یک پانسیون دانشجویی ۲۴۰ یورو در هر ماه است.

متوسط هزینه‌های زندگی دانشجویی در ماه به شرح زیر است:

• مواد غذایی: ۲۰۰ تا ۲۵۰ یورو
• بیمه درمانی: ۱۰۰ یورو (بیمه درمانی یکی از پیش‌شرط‌های ثبت‌نام در دانشگاه‌های آلمان است.)
• تلفن و اینترنت: ۳۰ یورو
• تفریح و سرگرمی: ۵۰ تا ۱۰۰ یورو در ماه

درمجموع، می‌توان گفت که ماهانه ۹۰۰ یورو می‌تواند نیازهای زندگی دانشجویی را پوشش دهد. البته هزینه‌های زندگی در شهرهای بزرگ مانند مونیخ، فرانکفورت و هامبورگ بالاتر است. نکته قابل‌توجه اینکه هزینه‌های زندگی با توجه به سبک زندگی هر شخص متغیر است. برای آگاهی از هزینه‌های زندگی در سایر شهرهای مهم آلمان و مقایسه آن‌ها با هزینه‌های متوسط زندگی ​​در شهر محل زندگی خود وب‌سایت Numbeo می‌تواند کمک خوبی باشد.

هزینه تحصیل در مقطع کارشناسی در آلمان

علاوه بر هزینه‌های اداری، ممکن است مجبور به پرداخت هزینه‌های اضافی برای خرید یک سمستر کارت (Semesterticket) شوید که مربوط به هزینه‌های حمل‌ونقل عمومی با اعتبار ۶ ماه است؛ قیمت این کارت بسته به نوع آن متفاوت است. اگر دوره تحصیل شما بیش از حد استاندارد یعنی چهار ترم طول بکشد، ممکن است در هر ترم اضافه، ملزم به پرداخت شهریه‌ای معادل ۵۰۰  یورو شوید.

بیشتر دانشگاه‌ها در آلمان دولتی هستند. موسسه‌های خصوصی معمولا شهریه مربوط به تامین مالی و هزینه‌های خود را چیزی حدود ۲۰,۰۰۰ یورو برای یک سال دریافت می‌کنند.

کمک هزینه تحصیلی فدرال (BAföG: Bundesausbildungsförderungsgesetz) برای دانشجویان تبعه آلمان و دانشجویان اتحادیه اروپا و همچنین برخی از دانشجویان خارجی منتخب قابل استفاده است. به‌طور کلی، این کمک مالی برای افراد زیر ۳۰ سال سن (و کمتر از ۳۵ برای مدرک کارشناسی ارشد) است، اما در شرایط خاص استثنا قائل خواهند شد. این کمک هزینه معمولا در دو بخش ارائه می‌شود؛ ۵۰٪ آن کمک مالی دولتی است و ۵۰% دیگر به‌عنوان یک وام بدون بهره با اقساط پرداختی پس از اتمام حداکثر زمان کمک.

هزینه‌های تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و بالاتر در آلمان

اخذ مدرک کارشناسی ارشد در دانشگاه‌های آلمان معمولا رایگان است، اگر به‌طور مستقیم از کارشناسی وارد مقطع بالاتر شوید. در این مورد هم، هزینه‌های اندک ثبت‌نام و کارهای اداری به‌علاوه یک کارت (Semesterticket) وجود دارد. شهریه کارشناسی ارشد ناپیوسته، برای کسانی که مدرک کارشناسی خود را از سایر کشورها گرفته باشند در دانشگاه‌های مختلف متفاوت است و ممکن است از  ۵۰۰۰ یورو در هر سال در موسسه‌‌های دولتی تا ۳۰،۰۰۰ یورو در دانشگاه‌های خصوصی آلمان متغیر باشد.

در سطح دکتری هم تحصیل حداقل برای ۶ ترم اول در همه دانشگاه‌ها در آلمان رایگان است. مانند تمام سطوح تحصیلی، دانشجویان دکتری نیز برای هزینه‌های جانبی ثبت‌نام و کارهای اداری باید مبلغی در حدود ۳۰۰ یورو هزینه کنند.

بورس‌های تحصیلی در آلمان

موسسه تبادلات آکادمیک آلمان که به نام DAAD شناخته می‌شود برای دانشجویان آلمانی و بین‌المللی کمک‌های مالی زندگی و تحصیل رایگان یا با هزینه اندک فراهم می‌کند. بورسیه‌های این موسسه برای تمام سطوح تحصیلی و همچنین دانشگاهیان و پژوهشگران ارائه می‌شود. برای پیدا کردن بورسیه‌های تحصیلی در آلمان، می‌توانید کلمات کلیدی (سطوح تحصیلی و رشته مورد نظر) را در موتورهای جستجو وارد کنید.

یکی دیگر از سازمان‌های ارائه‌دهنده بورسیه، وزارت فدرال آموزش و پژوهش (یا BMBF) است که دارای یک سایت اختصاصی برای ارائه اطلاعات در مورد بورس تحصیلی در آلمان است.