نیمه‌ی تاریک پیشرفت افسارگسیخته‌ی فناوری در سینما

روزنامه خراسان – الهام حبشی: در دهه اخیر، سرعت پیشرفت فناوری باورنکردنی شده و هوش‌مصنوعی پا را فراتر از حدود تصورات گذاشته است. در این بین، گروهی تنها به وجه مثبت پیشرفت فناوری توجه داشتند: علومی که زندگی مردمان آینده را در رفاه و شیرینی وصف‌ناپذیری شناور خواهد کرد، دانش پزشکی بیماری‌های صعب العلاج را به سهولت درمان می‌کند و روبات‌ها در اغلب امور، کار‌ها را به دست خواهند گرفت.

اما گروه دیگری هم هستند که زاویه نگاه‌شان به سمت و سوی تاریک پیشرفت افسارگسیخته علم متمایل است؛ آن‌ها معتقدند پیشرفت غیر اصولی فناوری نه تنها مایه آرامش خیال و راحتی زندگی انسان‌ها نیست که این انسان‌ها هستند که مجبورند خودشان را در مقابل خسارت و خطرات این پیشرفت محفوظ نگاه دارند. به بهانه اکران ششمین فیلم از سری «ترمیناتور» که به بحث جنگ بین روبات‌ها و انسان‌ها می‌پردازد، به هشدار‌هایی می‌پردازیم که فیلم و سریال‌ها به ما داده اند.

تصویری غم‌انگیز از وابستگی به دنیای‌مجازی

نام فیلم: او (her)

سال ساخت: ۲۰۱۳

IMDB:

۰/۸

این روز‌ها با انتشار فیلم «جوکر»، کمتر کسی است که «واکین فینیکس»، برنده احتمالی بهترین بازیگر سال را نشناسد. با این حال، «فینیکس» سال ۲۰۱۴ به خاطر بازی در فیلم «او» برای سومین بار نامزد جایزه اسکار شد. «او» یک فیلم متفاوت علمی، تخیلی است. «او» یک تصویر غم‌انگیز از وابستگی بیمارگونه و غیرمنطقی انسان آینده به دنیای مجازی است.

دنیایی که به ظاهر قصد پر کردن خلأ‌های زندگی افراد را دارد، اما در واقع به تنهاتر شدن و جامعه گریزی آن‌ها دامن خواهد زد. فیلم نامه «او» از یک درام قوی و تاثیرگذار برخوردار است. فیلم نامه‌ای که آدم‌های غرق شده در فناوری را به قابل لمس‌ترین شکل ممکن به نمایش درآورده و صاحب جایزه اسکار سال شده است. «او»، فیلمی تحسین شده است که دیدنش را به همه جوانان امروزی که انگار زندگی‌شان بدون حضور در فضای مجازی، یک چیز مهمی را کم دارد، توصیه می‌کنیم.

جهان در زندان هوش مصنوعی

نام فیلم: ماتریکس

سال ساخت: ۱۹۹۹

IMDB:

۷/۸

سری فیلم‌های «ماتریکس» دنیای آینده را خیلی وحشتناک‌تر از نمونه‌های مشابه توصیف کردند. اولین فیلم در سال ۱۹۹۹ اکران شد و توجه منتقدان و مخاطبان را همزمان جلب و زمینه تجاری ساخت دو فیلم دیگر را فراهم کرد. فیلم در لایه‌های مختلفش حرف‌ها و ادعا‌های عجیبی داشت که مجال نقد و بررسی همه آن‌ها نیست. اما آن چه از فیلم به پرونده امروز مربوط می‌شود، تصویری است که از تسلط الگوریتم بزرگی بر کل بشر حکایت می‌کند.

آدم‌ها زندگی می‌کنند، اما تمام آن چه به عنوان روزمرگی‌های ساده شان می‌بینند درحقیقت چیزی است که هوش مصنوعی به آن‌ها القا می‌کند. برخلاف ترمیناتور که در آن ماشین‌ها بر دنیا حکومت می‌کنند در ماتریکس هوش مصنوعی بر ذهن آدم‌ها حکومت می‌کند و در حقیقت آدم‌ها نمی‌دانند در یک الگوریتم عجیب و چند لایه گیر کرده اند و چیزی که می‌بینند جز وهم و خیال نیست.

واقعیت در دنیای ماتریکس مفهوم عجیبی دارد. در دنیای ماتریکس آدم‌ها به ظاهر، زندگی خوب و معمولی دارند در حالی که هیچ اراده‌ای برای تغییر آن ندارند و خارج از سرنوشت و برنامه‌ای که برای شان مقدر شده هیچ کاری نمی‌توانند انجام دهند. بدتر این که فعالیت ذهنی آدم‌ها منبع انرژی حکومت ماشین‌ها هم هست.

نسل کشی بشر توسط روبات‌ها

نام فیلم: نابودگر، سرنوشت تاریک

سال ساخت: ۲۰۱۹

IMDB:

۴/۶

سری فیلم‌های نابودگر که چهار دهه است در سینمای اکشن دنیا با فروش سرسام آوری خودنمایی می‌کند، اولین بار ۳۶ سال قبل توسط جیمز کامرون تولید شد و یک هشدار مهم برای دنیا داشت. فیلم اول، داستان روباتی بود که از آینده به زمان حال آمده باهدف این که مادر فرمانده جنگ انسان‌ها با روبات‌ها در سال ۲۰۲۹ را به‌قتل برساند تا آن فرمانده به دنیا نیاید و روبات‌ها بر بشریت پیروز شوند.

این سری از فیلم‌های علمی تخیلی که با چهره سرد و خشن آرنولد شوارتزنگر بازیگر نقش اصلی‌اش شناخته می‌شود به واسطه هزینه زیاد و به‌خصوص میزان بالای جلوه‌های ویژه، بیشتر از آن‌که یک فیلم تامل برانگیز باشد، به سینمای تجاری متصل است و برای همین آن چنان که باید جدی گرفته نمی‌شود. موفقیت‌های تجاری این سری باعث شد به تازگی ششمین نسخه آن تولید شود که همان قصه همیشگی را دارد.

نبرد انسان‌ها با روبات‌هایی که توقف‌ناپذیر هستند. در «نابودگر ۶، سرنوشت تاریک» با یک روبات عجیب طرفیم که به‌هیچ عنوان از بین نمی‌رود. فیلم در این قسمت کمی به دنیای هوش مصنوعی خوش بین شده، چون روباتی را هم می‌بینیم که حالا با احساساتی شبیه انسان‌ها درگیر است و طعم نهادی مثل خانواده را چشیده و برای همین می‌داند فقدان عزیزان تلخ است. با این‌حال هر قدر هم سری نابودگر را تجاری بدانیم، اما پرسش مهمی پیش پای ما می‌گذارد: اگر روبات‌هایی که ساخته ما هستند به آن درجه از هوش برسند که هوس برتری بر ما را داشته باشند، چه باید کرد؟

روبات‌هایی بدون کمترین تفاوت با انسان!

نام سریال: دنیای غرب (west world)

سال ساخت: ۲۰۱۶ تا فصل‌های بعد

IMDB:

۸/۸

در بین فیلم و سریال‌های علمی و تخیلی، دنیای غرب یا همان «وست ورلد» یکی از بهترین نمونه‌های این ژانر است. یک فیلم علمی تخیلی ویژه که از آثار پیشرفت فناوری بر زندگی و انسانیت انسان‌ها حرف می‌زند. ماجرای «وست ورلد» در آینده‌ای نامعلوم تعریف شده و داستان آن حول محور یک پارک معروف و متفاوت روایت می‌شود. پارکی که به مشتریان خود اجازه انجام هرگونه فعالیتی را می‌دهد. افراد مرفه با پرداخت روزانه ۴۰ هزار دلار وارد این سرزمین می‌شوند و دست به هرگونه عمل خارج از عرف و خشونت باری می‌زنند.

افراد حاضر در پارک به عنوان میزبان شناخته می‌شوند و با وجود شباهت بسیاری که با انسان‌های واقعی دارند، روبات هستند. روبات‌هایی که با یکدیگر گفتگو می‌کنند، می‌خندند، اشک می‌ریزند و در ظاهر کوچک‌ترین تفاوتی با آدمیزاد ندارند. حالا هر مشتری که با عنوان مهمان وارد پارک شده، می‌تواند با میزبان مثل یک اسباب بازی بی‌ارزش، به هر نحوی که خواست برخورد کند.

یک سری اسباب بازی که درست مشابه ما هستند و گویی درد، خشونت مفرط و بی‌اخلاقی را به وضوح درک می‌کنند. روبات‌ها کم کم به هوشیاری و خودباوری می‌رسند و علیه انسان‌ها شورش می‌کنند و جنگ خونینی به راه می‌افتد. با تماشای «وست ورلد» برای هر مخاطبی معما‌های اخلاقی بسیاری به وجود خواهد آمد. آیا واقعا میزبان‌ها احساس دارند یا تمارض یک ویژگی طراحی شده برای آن‌ها ست؟ آیا به واسطه پرداخت پول و ارائه آزادی، مجاز به بروز هرگونه فعل وحشیانه‌ای هستیم؟ آیا پیشرفت فناوری، انسان آینده را بی‌رحم و خشمگین‌تر از امروز خواهد کرد؟ و …. این فیلم از آن دسته مواردی است که ذهن‌تان را تا چند ساعت و حتی چند روز، درگیر خودش خواهد کرد!

انسان‌ها در خدمت فناوری!

نام سریال: آینه سیاه (black mirror)

سال ساخت: ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۹،

IMDB:

۸/۸

مجموعه تلویزیونی «آینه سیاه» روایت پادآرمانشهری است که در آن فناوری به صورتی زیرپوستی، کنترل زندگی انسان‌ها را به دست گرفته است. احتمالا در فیلم و سریال‌های رستاخیزی بسیاری دیده‌اید که ابر روبات‌ها زندگی نسل‌بشر را تحت تاثیر قرار داده و عرصه را برای آن‌ها تنگ کرده‌اند. آثاری که همگی پیامد‌های پیشرفت بی‌حساب و کتاب فناوری را در حالتی اغراق‌آمیز و بیش از حد متعارف به تصویر می‌کشند. اما آینه سیاه به شکلی خلاقانه و قابل لمس‌تر، آن روی شوم فناوری را به مخاطبانش نشان می‌دهد.

به عنوان مثال در قسمت‌های مختلف این سریال می‌بینیم که امور زندگی افراد با میزان لایکی که در اینستاگرام دریافت می‌کنند، سپری می‌شود؛ بازی‌های واقعیت مجازی، روابط اشخاص را پیچیده و هرز می‌کنند؛ کامنت‌های توهین‌آمیز جان آدم‌ها را می‌گیرند و ده‌ها حادثه هراس‌انگیز دیگر که به واسطه فناوری پدید می‌آیند. آینه سیاه یک مجموعه آنتولوژی استثنایی در گونه علمی و تخیلی است. مجموعه آنتولوژی به سریالی گفته می‌شود که هر یک از قسمت‌های آن داستان و بازیگرانی متفاوت دارد. به معنای دیگر هر قسمت از این سریال‌ها یک فیلم مجزا محسوب می‌شود.

آنتولوژی‌ها دست مخاطب را در انتخاب هر قسمتی که باب سلیقه‌شان است، باز می‌گذارند. آینه سیاه در پنج فصل که شامل ۲۲ قسمت می‌شود، از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۹ تولید شد. علاوه بر این ۲۲ قسمت، یک اپیزود ویژه کریسمس با عنوان «کریسمس سفید» و یک اپیزود تعاملی به نام «بندر اسنچ» ساخته شده است. این مجموعه علاوه بر دستمایه قرار دادن پیشرفت فناوری، پیام‌های اجتماعی و سیاسی بسیاری را به مخاطبانش انتقال می‌دهد.

آینه سیاه با افت و خیز‌های فراوانی در بخش داستانی رو‌به‌روست، به همین دلیل همان‌طور که در آن قسمت‌های شاهکاری مثل «نفرت میان ملت» را داریم، قسمت‌های کم مایه هم کم دیده نمی‌شوند، قسمت‌هایی مثل «ریچل، جک و همین‌طور اشلی» که اپیزود‌هایی کاملا تجاری هستند و قصد دارند با استفاده از چهره‌هایی مثل «مایلی سایرس» بیش از پیش مخاطب جذب کنند.

روبات‌های احساسی و آدم‌های بی‌احساس!

نام فیلم: هوش مصنوعی (A.I. Artificial Intelligence)

سال ساخت: ۲۰۰۱

IMDB:

۲/۷

«هوش مصنوعی» یکی از فیلم‌های کهنه نشدنی و بی‌نظیر سینماست. فیلمی که تماشایش حال مخاطب را زیر و رو خواهد کرد، اما این بار قرار نیست دل‌تان به حال آدم‌های آینده کباب شود. فیلم «هوش‌مصنوعی» پیشرفت فناوری در آینده را به شیوه‌ای کاملا متفاوت روایت کرده است. این بار قرار است از بی‌مسئولیتی و قساوت قلب آدم‌ها خون‌تان به جوش بیاید. این فیلم داستان پسرک روباتی است که به فرزندی پذیرفته می‌شود.

زن و شوهری که پسرک را به فرزندی قبول کرده‌اند، پس از گذشت مدت کوتاهی از نگهداری‌اش و مسئولیتی که به دوش گرفته‌اند، سرباز می‌زنند. «هوش‌مصنوعی»، نمایش تلخ کوشش‌های بی‌دریغ یک روبات ساخت بشر است. روباتی که با وجود انجام وظیفه کردن تمام و کمال، باز هم مورد بی‌محبتی نسل بشر قرار می‌گیرد. «استیون اسپیلبرگ» در این فیلم پر احساس یک نگاه متفاوت به آینده دارد. پروژه‌ای که مفاهیم انسانی خود را در قلب یک داستان علمی، تخیلی گنجانده است. روبات‌هایی که احساس دارند و انسان‌هایی که انسانیت را فراموش کرده‌اند.

وقتی دروغ به واقعیت تبدیل می‌شود!

با بررسی جنبه‌های مختلف «دیپ فیک» به راحتی می‌توان به خطرات جبران ناپذیر آن پی برد. شاید تا یکی دو سال پیش، نهایت تلاش افراد سودجو برای تغییر دادن واقعیت به ویرایش یک عکس در فتوشاپ ختم می‌شد، اما امروز از فناوری‌هایی صحبت می‌شود که دیگر به یک عکس دو بعدی ثابت، محدود نمی‌شود، روی صحبت ما با فیلم‌های ویدئویی است، فناوری به نام دیپ فیک آمده تا مرز میان حقیقت و دروغ را از بین ببرد. بگذارید قدرت دیپ فیک را با مثالی توضیح دهیم.

فرض کنید ویدئویی به شما نشان داده شود که در آن خودتان با لباسی رسمی، در میان انبوهی از جمعیت در حال سخنرانی به عنوان مدیر یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های دنیا هستید، تمامی حرکات و رفتار‌های شما در فیلم واقعی است، دست‌تان را حرکت می‌دهید، بدن‌تان حرکت می‌کند، بر صورت‌تان گاهی لبخند و گاهی اخم نقش می‌بندد، حتی صدای آن شخص در ویدئو نیز دقیقا صدای خودتان است. در این لحظه شما گیج خواهید شد، چه اتفاقی افتاده؟ شما که برادر یا خواهر دوقلویی ندارید، پس آن فرد در ویدئو کیست؟ دیپ فیک می‌تواند به همین میزان، واقعیت و دروغ را تغییر دهد!

دیپ فیک به طور کلی یک تکنیک یا فناوری در تغییر ویدئو و حتی عکس است که می‌تواند به واقعی‌ترین شکل ممکن، چهره افراد، صدا، حرکات دست و بدن آن‌ها را تغییر دهد، با دیپ فیک می‌توان صحبت‌های جعلی به یک سخنرانی اضافه کرد آن‌هم در حالی که صدا و حرکت لب‌های شخص سخنران، نشان دهنده آن است که این حرف‌ها از زبان او گفته می‌شود، اما در حقیقت این یک دروغ است.

با دیپ فیک می‌توان چهره افراد حاضر در یک ویدئو را عوض کرد، به این ترتیب با تغییر صورت سخنران، می‌توان صبحت‌های زده شده در ویدئو را به یک نفر دیگر نسبت داد. با دیپ فیک حتی می‌توان یک نقاشی را به صحبت درآورد، فرض کنید ویدئویی از مونالیزا را می‌بینید که در حال صحبت درباره سیاست است! در خور ذکر است که دیپ فیک از یک الگوریتم پیچیده هوش مصنوعی استفاده می‌کند، این الگوریتم فعلا عمومی نشده و در اختیار برخی از گروه‌های مطالعاتی دانشگاهی و ظاهرا برخی از افراد سودجو قرار دارد.