نگاهی به ارجاعات سینمایی کارگردان «گناه فرشته» به برخی آثار کلاسیک سینمای جهان/ وکیل مدافع فرشته

سریال خانگی «گناه فرشته» یک درام جنایی-معمایی-دادگاهی ساخته حامد عنقا است که تاکنون دو قسمت آن منتشر شده. از جمله ویژگی‌های مشهود سریال، نگاه خاص سازنده به سینمای کلاسیک و آثار شاخص و خاطره ساز از یک سو و علائق سینمایی شخصیت اصلی آن (حامد تهرانی با بازی شهاب حسینی) از سوی دیگر است.

آناتومی یک قتل؛ همچنین برخی از صحنه‌های دادگاه «گناه فرشته» یادآور فیلم جنایی – معمایی «آناتومی یک قتل» ساخته اتو پرمینگر است. البته این را کسانی که حافظه‌ای قوی دارند، به یاد می‌آورند و تصویر پل بیگلر (جیمز استوارت) در ذهن‌شان نقس می‌بندد. آن فیلم، داستان وکیلی است که حرفه‌اش را رها کرده و به اصرار دوستی، یک پرونده جنجالی را دست می‌گیرد. آقای وکیل مثل حامد تهرانی به پیروزی خود اطمینان دارد اما هر چه جلو می‌رود، اتفاقاتی دیگر رخ می‌دهد. در قسمت‌های آینده، احتمالا مصادیق ارجاع «گناه فرشته» به «آناتومی یک قتل» بیشتر خواهد شد که با تمرکز بر رابطه کاراکتر مشفق جلوه بیشتری خواهد داشت. درباره همین کاراکتر هم استفاده از عینک، کلاه و موتورسواری او المان‌هایی است که یادآور برخی شخصیتهای ماندگار سینمایی است.

«مشفق» دوست خانوادگی حامد و مهتاب است که کاراکتر آن با نگاهی به کااکتر وکیل در فیلم «آناتومی یک قتل» طراحی شده است.

زمانی برای کشتن؛ فیلم ماندگار جوئل شوماخر بر اساس کتابی از جان گریشام که رابطه یک وکیل با قاتل سیاه پوستی است که متجاوزین به کودک خردسالی را کشته است ساخته شده. رابطه پدر فرزندی جیک بریگانس با دختر خردسالش و نیز شهرت آن وکیل در شهر بُعد دیگری از نوع ادای دین سریال «گناه فرشته» است.

ترس کهن‌؛ Primal Fear که اغلب در ایران با عنوان «ترس کهن» شناخته می‌شود، دیگر فیلم مهمی است که سازنده «گناه فرشته» به آن نظر داشته. این فیلم، اثر گرگوری هابلیت با بازی ریچارد گیر، ادوارد نورتون، فرانسیس مک‌دورمند و … داستان جوانی متهم به قتل است که یک وکیل، پرونده او را دست گرفته. شیوه پذیرش پرونده فرشته توسط حامد و پلان‌بندی اولین ملاقات آن‌ها، ادای دین به «ترس کهن» است.

دختر گمشده‌؛ نه فیلم «دختر گمشده» کلاسیک است و نه «گناه فرشته» از نظر مضمون به آن ارجاع دارد. جنس پلان‌بندی کارگردان در لحظاتی از این سریال اما به فیلم «دختر گمشده» ساخته دیوید فینچر پهلو می‎زند. وجه مشترک مضمونی دو اثر، قصه ملتهب و آشفتگی شخصیت‌ها است و از این رو کارگردان سریال، به ساختار فیلم نظر داشته.

سکانس جنجالی دفاع حامد از موکلش در دادگاه ادای احترامی بود به فیلم «وکیل مدافع شیطان»

وکیل مدافع شیطان؛ شاهد دادگاه جمیلی (مهرداد ضیایی) بودیم؛ جایی که حامد تهرانی در قامت یک وکیل سخنور و چرب‌زبان، برخلاف تصور حاضران، ابتدا موکل خود را با ویژگی‌های منفی زیرسوال می‌برد. این بخش از سریال برای علاقه‌مندان سینما یادآور سکانس مشهور «وکیل مدافع شیطان» ساخته تیلور هاکفورد است. این سکانس، در واقع ارجاعی است به سکانس محاکمه الکساندر کولین (با بازی کریگ نلسون) که وکیلش (کوین لومکس با بازی کیانو ریوز) او را فردی مغرور می داند و در نهایت نتیجه دلخواه در جهت حمایت موکل خود را می گیرد. در «گناه فرشته» حامد تهرانی شباهت بسیاری به کوین لومکس دارد و احتمالا در ادامه مانند لومکس او هم از این بابت ضربه خواهد خورد.

غرامت مضاعف و دیگران؛ علاوه بر موارد بالا، شاهد اشاره به فیلم‌های شاخص دیگر در «گناه فرشته» هستیم. فعلا سهم این آثار، پوسترهایی است که بر دیوار خانه و محل کار حامد نقش بسته؛ مثل «غرامت مضاعف»، «شاهین مالت»، «محله چینی‌ها»، «کازابلانکا» و … این اتفاق نشانه آشکار دیگری از ادای دین «گناه فرشته» به شاهکارهای سینمایی است و به‌نظر می‌رسد این فیلم‌ها در قسمت‌های بعدی مورد ارجاع سریال باشند. خاصه این که «گناه فرشته» از نظر تماتیک، با آن‌ها قرابت دارد. جالب آنکه سریال «گناه فرشته» تا مدتها به نام «غرامت مضاعف» نام داشت که در توئیت یکی از مدیران سابق پلتفرم به آن اشاره شده بود. به عنوان نمونه، می‌توان به «محله چینی‌ها» ساخته رومن پولانسکی و «شاهین مالت» به کارگردانی جان هیوستن اشاره کرد که هر دو روایت ماجراهای غیر مترقبه درباره دو کارآگاه هستند و از قضا در هر دو اثر پای زن در میان است. احتمالا پوستر این فیلم‌ها به طور اتفاقی در «گناه فرشته» استفاده نشده‌اند و برخی روابط کاراکترهای آن‌ها مورد ارجاع سریال خواهند بود. علی الخصوص که تا این جای کار و بر اساس تیزرها و ویدیوهای معرفی کاراکترها می توان حدس زد داستان که جلوتر برود حامد تهرانی بیش از پیش به جهت ارتباط حسی با موکل اش فرشته درگیر خواهد شد.

شعار تبلیغاتی «برای فرشته دعا کنید» از شعار تبلیغاتی « بچه رزماری» گرفته شده است.

مورد ویژه : بچه رزماری | و اما برسیم به یک ارجاع سینمایی شاخص دیگر از سوی «گناه فرشته». تبلیغات سریال با شعار «برای فرشته دعا کنید» کلید خورد و حالا تبدیل به موتیف آن شده است. مخاطب هم پی برده فرشته (پردیس پورعابدینی) همان دختری است که متهم به قتل شده؛ به زندان افتاده و حامد تهرانی با انگیزه‌های قوی، وکالتش را پذیرفته. این نکته کمتر گفته شده‌ای است که فیلم «بجه رزماری» ساخته پر سر و صدای رومن پولانسکی نیز از همین شعار بهره برده بود. البته به نظر نمی‌رسد قصه «گناه فرشته» ارتباطی با این فیلم داشته باشد یا اگر ارتباطی هم دارد نشانه هایی از آن تا اینجای داستان به دست نیامده است.

معامله برد برد؛ این اتفاق، سویه دیگر هم دارد و آن لذتی است که با یادآوری آثار درخشان، نصیب مخاطب می‌شود. همان‌طور که ارجاعات سینمایی «گناه فرشته»، نظر مثبت کاربران فضای مجازی و نیز فعالان یوتیوب را به دنبال داشته است و ویدئوهای جذابی در این باره تولید کرده اند. به شکلی مخاطب را درگیر فرا متنی می کند که علاوه بر لذت دیدن و پیگیری داستان درگیر کشف مواردی این چنینی می شود. ضمن اینکه از دیگر ابزار فرامتنی در «گناه فرشته» استفاده شده و حتی شاهد ضبط صوت در تیتراژ هستیم که کار را به المان های ژانر کارآگاهی و دادگاهی نزدیک می کند.

تلاش برای مکاشفه نسبت قصه و کاراکترهای سریال با فیلم‌های مورد اشاره، نتیجه دیگری است که به‌ واسطه ارجاعات سینمایی «گناه فرشته» حاصل شده. وانگهی، نقبی که این سریال و دیگر آثار ایرنی و خارجی به شاهکارهای سینمای دنیا می‌زنند، منجر به ترغیب مخاطب برای دیدن و یا تماشای دوباره آن‌ها می‌شود.

سریال «گناه فرشته» به نویسندگی و کارگردانی حامد عنقا جمعه‌ها به شکل اختصاصی از پلتفرم «فیلیمو» پخش می‌شود. تاکنون دو قسمت از این سریال منتشر شده است.

5757