نگاهی به آمارهای عرضه خودرو در بورس کالا؛‌ شکست قیمت گذاری دستوری

به گزارش هوشمند نیوز؛ بالاخره پس از کش و قوس‌های فراوان،‌ دوباره پای خودرو به بورس کالا باز شد؛ اواخر خرداد ماه امسال بود که در یک تصمیم خلق الساعه عرضه خودرو در حالیکه همه منتظر عرضه خودروهای فیدلیتی و دیگنیتی در بورس کالا بودند،‌ ناگهان با تصمیم وزارت صمت،‌این عرضه لغو شد. در آن زمان منوچهر منطقی، معاون حمل و نقل و خودروی وزارت صمت در نامه ای به حامد سلطانی نژاد، مدیرعامل بورس کالا نوشت: مسئولیت تنظیم بازار خودرو از جمله تدوین و ابلاغ راهنماها و دستورالعمل‌های تنظیم قیمت برعهده وزارت صنعت، معدن و تجارت و با هماهنگی ستاد تنظیم بازار است. به موجب این مصوبه خودروهایی که بر مبنای مصوبه‌های شورای رقابت مستثنی از نظام قیمت‌گذاری بودند، هم شامل مصوبه فوق می‌شوند، لذا عرضه خودرو در بورس کالا مغایر این مصوبه است.

در‌ آن زمان استدلال مخالفان عرضه خودرو در بورس کالا این بود که با توجه به عرضه اندک خودروها،‌ رقابت در بورس کالا منجر به افزایش شدید قیمت ها خواهد شد و قیمت های بدست آمده قیمت واقعی خودروهای عرضه شده در بورس کالا نیستند. حالا ۲۶ مرداد ماه دوباره شاهد از سرگیری عرضه خودرو در بورس کالا بودیم و حدود ۶۰۰ خودرو از محصولات بهمن موتور در این مرحله عرضه شد.

در این گزارش به نقد جدی مخالفان عرضه خودرو در بورس کالا می پردازیم؛ آیا عرضه اندک خودرو در بورس کالا و رقابت به افزایش شدید قیمت خودروهای عرضه شده انجامید؟

ابتدا نگاهی به عرضه و تقاضا در بورس کالا می اندازیم؛ نمودار زیر تعداد خودروهای عرضه شده و تعداد تقاضا هر خودرو را نشان می دهد.

همانگونه که مشخص است تعداد تقاضا به طور مشخص بیش از تعداد خودروهای عرضه شده در بورس کالا بود. این موضوع با توجه به شرایط اقتصادی کشور و همچنین قیمت گذاری دستوری حاکم بر صنعت خودرو طبیعی است؛ تنها کافی است که آمار مرحله قبلی فروش خودرو در سامانه یکپارچه را مرور کنیم. در مرحله دوم فروش خودرو در سامانه یکپارچه  یا همان فروش به روش قرعه کشی که تیر ماه امسال برگزار شد، حدود ۱۰۴هزار دستگاه خودرو عرضه شده بود که بیش از ۶ میلیون نفر متقاضی برای آن وجود داشت. به بیان دیگر به ازای هر خودروی عرضه شده به طور میانگین ۵۸ نفر متقاضی وجود داشت؛ البته این تقاضا برای برخی خودروها بیش تر بوده است.

اگر تنها خودروهای عرضه شده گروه بهمن موتور را در نظر بگیریم،‌ اعداد بدست آمده نشان می دهد که تا چه اندازه بورس کالا در کاهش تقاضا سوداگرانه نقش داشته است؛ در مرحله دوم فروش در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو در مجموع 465 دستگاه خودروی فیدلیتی و دیگنیتی عرضه شده بود. این در حالی است که براساس آمارهای در دسترس، بیش از ۲۴۸ هزار نفر برای این دو خودرو ثبت نام کرده بودند. به بیان دیگر به ازای هر خودرو عرضه شده بیش از ۵۳۰ نفر متقاضی وجود داشت. این در حالی است که در بورس کالا ۶۰۰ خودرو عرضه شده بود که حدود ۳۵۰۰ نفر متقاضی در این مرحله شرکت کرده بودند.

بنابراین در گام اول به نظر می رسد که بورس کالا توانست بسیاری از تقاضای سوداگرانه خودرو را که به واسطه قیمت گذاری دستوری و اختلاف میان قیمت مصوب و بازار شکل گرفته بود را حذف کند. تقاضایی که یکی از عوامل اصلی در التهاب بازار خودرو محسوب می شود.

 اما برگردیم به مهم ترین نقد منتقدان عرضه خودرو در بورس کالا، آیا عرضه خودرو در بورس کالا منجر به رشد شدید قیمت خودروها شد. نمودار زیر قیمت پایه خودروهای عرضه در بورس کالا،‌میانگین قیمت معامله شده و قیمت بازار را نشان می دهد:

بر اساس آمارها خودروهای عرضه شده به طور میانگین با کم تر از ۳۰ درصد افزایش قیمت در رقابت همراه بودند. به عنوان مثال خودروی دیگنیتی با رنگ سفید در حالی با قیمت حدود ۸۲۱ میلیون عرضه شد که در نهایت با رقابت شکل گرفته در بورس کالا میانگین قیمت فروش این خودرو با افزایش حدود ۲۶ درصدی به یک میلیارد و ۳۳ میلیون تومان رسید. 

اما اگر نگاهی به قیمت این خودرو در بازار آزاد بیاندازیم متوجه خواهیم شد که میانگین قیمت فروش این خودرو در بورس کالا نسبت به بازار آزاد ۲۶ درصد کم تر است؛ این خودرو در بازار آزاد قیمتی حدود یک میلیارد و ۳۹۰ میلیون تومان دارد که ۷۰ درصد بالاتر از قیمت مصوب این خودرو است. به طور کلی خودروهای عرضه شده در بورس کالا حدود ۲۵ درصد پایین تر از قیمت بازار آزاد بفروش رسیدند.

بنابراین عرضه خودرو در بورس کالا دو نکته مهم داشت؛ اولاً با توجه به روند خرید خودرو در بورس کالا بسیاری از تقاضاهای سوداگرانه حذف شدند؛ نمود آن را می توان در آمار تقاضاهای ثبت شده در این مرحله از عرضه خودرو در بورس کالا مشاهده کرد؛‌ ثانیاً خودروهای فروش رفته به طور میانگین ۲۵ درصد کم تر از قیمت بازار قیمت خوردند. همچنین باید توجه داشت که افزایش قیمت خودروها در رقابت بورس کالا در صورت های مالی خودروسازان ثبت می شود؛ ‌به بیان دیگر به جای آنکه اختلاف قیمت به جیب دلالان واریز شود،‌ به حساب شرکت و سهامداران می رود و این یعنی افزایش تولید و عرضه و تعادل بخشی به بازار ملتهب خودرو.

در نهایت باید به این نکته توجه کرد که شاید عرضه خودرو در بورس کالا بهترین راهکار نباشد اما در شرایط کنونی تنها راهی است که پیش روی خودروسازان قرار دارد که بتوانند با عرضه خودروها در بورس کالا از قیمت گذاری دستوری رها شوند؛ سیاستی که نتیجه آن زیان ده شدن خودروسازان، کاهش تولید و عرضه و در نتیجه التهاب بیش تر بازار خودرو شده است.