نوروز؛ آیینی ماندگار – ایسنا

صدرالدین طاهری در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه در گذشته جشن‌های بسیاری ازجمله جشن‌های ماهانه و فصلی، جشن سده، یلدا و …وجود داشته است که برخی مانده و برخی فراموش شده‌اند، اظهار کرد: نوروز چون یک سال را تمام و سال دیگر را آغاز می‌کرده و برای سال‌شماری ایرانی اهمیت داشته، به‌عنوان مهم‌ترین آیین سال شناخته می‌شد، به‌ویژه اینکه برای تقویم نوشتن تقویم جلالی، خیام و گروه او تلاش زیادی کرد و گردش زمین را در چند رصدخانه بررسی کردند؛ بنابراین آغاز سال در این تقویم آن‌قدر دقیق و درست تخمین زده شد که میلیون‌ها سال دیگر هم  خدشه‌ای به آن وارد نمی‌شود.

طاهری افزود: از سوی دیگر ما ملتی بودیم که اخترشناسی و تقویم برای ما اهمیت داشت، همچنین بعد از پاره‌پاره شدن ایرانِ فرهنگی و جدا شدن کشورهای مختلف از ایران که امروز همسایه ما هستند، نوروز پیوندی میان کشورها برقرار و کمک کرد تا آن‌ها اتصال خود را با فرهنگی مادری حفظ کنند. همه این عوامل باعث حفظ نوروز به‌عنوان یک آیین فرهنگیِ ایرانی شد که نسبت به هر جشن دیگری در جهان ماندگاری بیشتری دارد.

عضو هیئت‌علمی گروه پژوهش هنر دانشگاه هنر اصفهان بیان کرد: در گذشته، سال، ترکیبی مثل زمان فعلی نداشته است درواقع فرم امروزیِ زمان از دوره پهلوی اول ایجاد می‌شود. تقویم قدیم ۳۶۰ روز و شامل ۱۲ ماهِ سی‌روزه بوده است. برای اینکه سال، کامل و شامل ۳۶۵ روز  شود، بعد از ۳۰ اسفند جشن ۵ روزه‌ای برای نوروز به نام «پنجه» یا «خمسه مسترقه» می‌گرفتند و آن را از سال جدا می‌کردند. این پنجه، جشن بزرگی برای سال نو بود که در آن هرروز یکی از اصناف جامعه بار عام داده و برای مردم خوراک تهیه می‌کرد. در سال ۱۳۰۰ این پنج روز به سال اضافه شد و الآن ۶ ماه اول سال ۳۱ روزه است.

جشن از ریشه «یسن» به معنای ستایش و نیایش خدا

او گفت: جشن از ریشه «یسن» در اندیشه ما به معنای ستایش و پرستیدن خدا بود و چیدن این اجزا کنار هم در سفره نیز نوعی از پرستش خدا و نیایش در کنار شادی بود و چون در این سفره نمادهایی با حرف اول شین، مثل شهد، شیرینی و شکر زیاد بود کم‌کم به سفره هفت شین معروف شد. بعد از اسلام این سفره با تغییراتی ،حفظ و کم‌کم تبدیل به سفره هفت‌سین شد.

طاهری با بیان اینکه نوروز منطقه بزرگی را پوشش می‌دهد و بحثی در یونسکو به‌عنوان اقلیم نوروز مطرح است، اضافه کرد: این آیین مجموعه بزرگی از کشورها را از شمال شرقی چین تا شرق اروپا در برمی‌گیرد و برای بسیاری از این کشورها آغاز سال نو محسوب می‌شود، حتی اگر به‌طور رسمی نباشد در اندیشه مردم و اقوام آن سرزمین این‌گونه است و برای برخی دیگر نیز به‌عنوان یک آیین‌ سنتی در نظر گرفته می‌شود. نکته مهمی که در اینجا باید به آن اشاره کرد این است که نوروز یکی از معدود جشن‌های دنیا است که در اعتدال بهاری برگزار می‌شود، یعنی آغاز سال نو با توجه به تقویم جلالی که خیام و گروه او آن را طراحی کرده‌اند، درست در اعتدال بهاری قرار می‌گیرد و چون سال عرفی و تقویمی را با سال مالی و اقتصادی هم‌زمان می‌کند، برای آغاز سال اقتصادی و محاسبات مالی بسیار مناسب است.

عضو هیئت‌علمی گروه پژوهش هنر دانشگاه هنر اصفهان تصریح کرد: کشورهای حوزه مسیحیت که کریسمس و ژانویه را به‌عنوان آغاز سال می‌دانند در محاسبات مالی دچار مشکل می‌شوند، زیرا بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی در میانه زمستان تعطیل است؛ بنابراین بسیاری از کشورها از این زمان برای مالیات و خراج گرفتن و حساب‌وکتاب مالی استفاده می‌کردند.

سفره هفت‌سین با پیشینه سفره هفت امشاسپند

این استاد دانشگاه یادآوری کرد: قدیمی‌ترین بازتاب عدد ۷ در فرهنگ ما این بود که در باستان، ۷ نام یا صفت برای خدای واحد قائل بودند که به آن هفت امشاسپند (فزاینده بی‌مرگ) می‌گفتند، اظهار کرد: این اسامی بر ماه‌های سال نیز گذاشته می‌شد و در بخش‌های زیادی ازجمله سفره هفت‌سین  بازتاب داشته است؛ درواقع سفره هفت‌سین، سفره هفت امشاسپند بوده و برای ۷ نام خدا نمادی در سفره قرار داشته است.

او ادامه داد: ۳ صفتی که برای خدا در نظر داشتند زنانه و ۳ صفت دیگر مردانه بود، درواقع در فرهنگ ایرانی برخلاف سایر ادیان خداوند جنس زنانه یا مردانه نداشت و ۳ صفت مردانه شامل بهمن (اندیشه نیک)، شهریور (شهریاری) اردیبهشت (بهشت مقدس) و سه صفت زنانه شامل خدا سپندارمذ (عشق رو به فزونی و آتشین)، امرداد (بی‌مرگی و جاودانگی) و خرداد (کمال و رسائی) بوده است که در کنار اهورامزدا، ۷ امشاسپند را تشکیل می‌دادند.

طاهری گفت: سفره‌ای که برای این اسامی پهن می‌شد، شامل نوشیدنی «هوم» و کتاب مقدس به‌عنوان نمادهایی از خداوند (اهورامزدا) بود، همچنین برای سپندارمذ که نماد زمین هم بود سفره‌ای سپید به نشانه گستردگی و پاکی زمین پهن می‌شد تا زمین آلوده نشود و برای امرداد که نماد گیاهان بود و با هدف حفظ گیاهان، گیاهی سبز از جنس مورد، انار یا سرو گذاشته می‌شد، به نشانه بهمن که نمادی از جانوران بود و برای حفظ جانداران و عدم کشتار بیهوده آن‌ها یک کاسه شیر در سفره قرار داشت، به نشانه خرداد که نگهبان آب‌های روان بود کاسه‌ای آب روی سفره قرار داده می‌شد، به نشانه اردیبهشت که نگهبان آتش بود آتشدان و به نشانه شهریور که نگهبان و نماد فلزات بود جامی فلزی در سفره قرار می‌دادند و در کنار آن میوه و خوراکی نیز در سفره هفت‌سین می‌گذاشتند.

عضو هیئت‌علمی دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان خاطرنشان کرد: در گذشته تعداد جشن‌ها بسیار زیاد بوده است و در فروردین به‌جز نوروز، جشن فروردینگان و جشن زایش زرتشت و … نیز وجود داشته است. یکی از این جشن‌ها، روز طبیعت بود که مردم به دامان طبیعت می‌رفتند و آن را گرامی می‌داشتند، درواقع این روز برای این بود که مردم یک روز را به یاد گذشته، با مادر اصلی خود یعنی طبیعت بگذرانند. برخی دراین‌باره از نحسی و بدشگونی عدد ۱۳ سخن می‌گویند که این موضوع ارتباطی با فرهنگ ما ندارد و این عدد در فرهنگ به نحس نیست و این عقاید مربوط به فرهنگ مسیحیت است، چراکه در محفل شام آخر که حضرت مسیح پیش‌بینی مرگ خود را می‌کند ۱۳ نفر یعنی حضرت مسیح و دوازده حواری حضور داشتند.

انتهای پیام