«نقش تکنولوژی در موزه‌ها» بررسی شد

به گزارش ایسنا، کمیته ملی موزه‌ها در ایران (ایکوم ایران) چهارمین نشست دوشنبه‌های خود را به موضوع «لزوم استفاده از فناوری و نوآوری و تکنولوژی‌های روز در موزه‌ها» اختصاص داد که این نشست با حضور و سخنرانی بهزاد طباطبایی یزدی، مدرس و مؤسس موزه ورزش، محمودرضا گرجی، مرجان حاجی‌رحیمی و سالار بصیری، از مخترعان موزه‌ای در حوزه حفاظت از اشیاء تاریخی و برطرف کردن نواقص موجود در نگهداریِ آثار تاریخی در موزه‌های کشور و علیرضا قلی‌نژاد، عضو هیأت علمی و معاون فناوری و کاربردی‌سازی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، برگزار شد.  

در ابتدای نشست بهزاد طباطبایی یزدی در سخنانی اظهار کرد: با توجه به اینکه فناوری در تمام لایه‌های زندگی ما رسوخ کرده است، ایکوم نیز لزوم تشکیل کمیته فناوری را وظیفه خود قرار داد تا راه‌کارهای مختلفی در حوزه فناوری و نوآوری به موزه‌های کشور ارائه دهد و یا در صورت لزوم تأمین‌کنندگانی را که در این حوزه تجربه دارند و متناسب با هر موزه به آن‌ها معرفی کند. از منظر موزه‌شناسی و موزه‌نگاری، این فناوری‌ها در حوزه‌های علمی و پژوهشی، امنیت و حفاظت، ارتباطات با مخاطبان و مستندسازی و آموزش موزه‌ها نقش کاربردی دارند. همچنین با توجه به نیازهای جدیدی که پیش آمده، کمیته فناوری ایکوم به دنبال تدوین آیین‌نامه‌هایی در این زمینه از جمله آیین‌نامه موزه‌های مجازی است.  

محمودرضا گرجی نیز درباره لزوم استفاده فناوری و نوآوری در موزه‌ها و میراث فرهنگی گفت: تکنولوژی و نوآوری در دو بخش کشف آثار موزه‌ای و نحوه نگهداری آن‌ها بعد از کشف (مجموعه عملیات برای بررسی قدمت آن بعد از کشف و تحقیق درباره وضعیت آن در طول تاریخ و آگاهی دادن درباره آن) نقش مهمی دارند. از آثاری که در موزه‌ها نگهداری می‌شود تا چندین سال می‌توان به‌درستی محافظت و نگهداری کرد، اما بعد از چند سال ممکن است دچار آسیب و تجزیه  شوند و استفاده از تکنولوژی‌ها کمک می‌کند که روند تجزیه شدن این آثار کند شود.  

او ادامه داد: شرایط گنجینه‌ها و مخازن موزه‌ها ممکن است در ایران ایده‌آل نباشد و اصولاً به عنوان مخزن طراحی نشده‌اند و فقط به عنوان انباری برای نگهداری آثار استفاده می‌شوند، در حالی‌که شرایط این مخازن باید از نظر نور، دما، رطوبت و انتشار گازها و مواد شیمیایی سنجیده شود و فناوری می‌تواند به این موضوع کمک زیادی کند. افزون بر این‌ها، برخی از اشیاء و آثار موزه‌ای به ترمیم و مرمت نیاز دارند. این مرمت ممکن است به عناصر تشکیل‌دهنده اثر آسیب بیشتری بزند و استفاده از فناوری‌های جدید می‌تواند از این آسیب جلوگیری کند.  

عضو گروه مخترعان موزه‌ای افزود: از طرفی موزه‌های ایران بنای تاریخی محسوب می‌شوند و خود این بناها به حفاظت و نگهداری نیاز دارند. با استفاده از لرزه‌نگاری‌هایی که انجام می‌شود می‌توانیم شرایط ساختمان و اشیاء موزه را بسنجیم. موضوع مهم دیگر وجود آب‌های زیرزمینی است که نشت رطوبت حاصل از آن موجب تخریب و آسیب می‌شود اما می‌توان محل آن‌ها را شناسایی و از تخریب آن جلوگیری کرد. نورپردازی و سیستم‌های تهویه مطبوع ساختمان موزه نیز یکی دیگر از عواملی است که اگر به درستی اجرا نشود موجب آسیب و تجزیه آثار موزه می‌شود و این موارد با استفاده از تکنولوژی‌های جدید قابل کنترل هستند.

او همچنین بیان کرد: دستورالعملی برای تعداد بازدیدکننده از موزه‌ها نداریم. تعداد زیاد بازدیدکننده نیز به علت دم و بازدم‌هایی که انجام می‌شود ممکن است میزان رطوبت محیط را افزایش دهد و موجب آسیب به برخی از آثار و اشیاء موزه شود.  

در ادامه، مرجان حاجی‌رحیمی، عضو گروه مخترعان موزه‌ای با نمایش تصاویری از خلاقیت موزه‌های آلمان برای کودکان اظهار کرد: مفهوم موزه‌داری امروز با گذشته متفاوت است و علاوه‌بر نمایش آثار، مفهوم آموزش هم به آن افزوده شده است. بیشتر موزه‌های جهان نیز متمرکز بر این بخش هستند، بویژه در حوزه آموزش به کودکان. این اتفاق به واسطه خلاقیت و نوآوری انجام می‌شود، در حالی‌که ما در ایران، محتوای فرهنگی قوی داریم، اما خلاقیتی برای عرضه آن در موزه‌ها استفاده نشده است و تنها به اتیکت معرفی اثر یا شیء بسنده کرده‌ایم که نه برای ناشنوایان، نابینایان و کودکان مناسب است و نه بزرگسالانی که از موزه بازدید می‌کنند.  

حاجی‌رحیمی سپس تصاویری از خلاقیت‌هایی را که در موزه‌های آلمان برای کودکان استفاده شده است، برای حاضران در این نشست به نمایش گذاشت.  

سالار بصیری، ‌ مخترع دیگر موزه‌ای با طرح این پرسش که چرا باید تکنولوژی حال را با تکنولوژی گذشته آشتی دهیم؟ گفت: اگر می‌خواهیم بحث پیشرفت فرهنگ را داشته باشیم باید بتوانیم این فرهنگ چندهزارساله را به نمایش بگذاریم. یکی از فناوری‌های امروز اسکن‌های سه‌بعدی است که کمک می‌کند الگوی دیجیتالیِ بسیاری از اشیاء موزه‌ای را داشته باشیم و همین موضوع به ما کمک می‌کند که یک اثر انگشت دیجیتالی از یکسری اشیاء موزه‌ای داشته باشیم که به نگهداری و بایگانی مخازن موزه‌ها به صورت خیلی دقیق کمک می‌کند. شاید یکی از دلایلی که باعث شده برخی موزه‌ها از این فناوری استفاده نکنند، کاهش بازدیدکننده‌هاست در حالی‌که با یک طرح سه‌بعدی از یک اثر می‌توان شخص را ترغیب کرد تا از اثر در موزه بازدید کند.  

او افزود: استفاده از QR کد نیز یکی دیگر از فناوری‌های روز دنیاست و می‌توان اطلاعات شیء و اثر را در دسترس بازدیدکننده قرار داد و در ذهن مخاطب آن را ماندگار کرد. نباید نگاه ما به موزه این باشد که این مکان گنجینه‌ای است برای حفاظت از یکسری آثار تاریخی که به چند نفر هم فرصت بازدید از این آثار داده می‌شود. مهم این است که تلاش فرهنگی که گذشتگان ما رقم زدند گره‌ ذهنی در مخاطب ایجاد کند.  

بصیری اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین دلایلی که موجب می‌شود افراد به هویت و فرهنگ خود علاقه‌مند شوند، بدون شک صنعت سینماست در حالی‌که در کشور ما جا نیفتاده است. شاید تنها با یک بازدید ساده نتوان تاریخ و فرهنگ را در ذهن مخاطب ماندگار کرد اما با یک سناریو جذاب و یک گروه فیلمسازی این پیام به مخاطب منتقل می‌شود.  

علیرضا قلی‌نژاد نیز در بخش دیگر این نشست با اشاره به این‌که مسئولیت موزه‌ها به عنوان معتبرترین نهاد فرهنگی در جامعه در سه حوزه اصلی تعریف می‌شود، گفت: اولین حوزه حفاظت از سرمایه‌های فرهنگی و تاریخی است که توسط حوزه دیگر یعنی پژوهش انجام می‌شود و بعد حوزه معرفی است تا از میراث فرهنگی یاد بگیریم و از تجربیات و مسیرهای گذشتگان میراث آینده را بسازیم. بخشی از این سه حوزه‌ توابع و مقدماتی دارد همچون اقتصاد، اما وقتی از اقتصاد موزه‌ای صحبت می‌کنیم، به هیچ عنوان منظور خرید و فروش اموال موزه‌ای نیست. بخش دیگر از این مقدمات سرمایه‌های اجتماعی، انسانی و تخصصی و پایداری است. بخش دیگر موضوع مجازی‌سازی است که در هر سه حوزه مسأله است؛ به طور مثال در حوزه حفاظت باید قبل از اینکه اقدامی روی آثار موزه انجام دهیم در فضای مجازی تحلیلی روی آن انجام دهیم و بعد اقدام عملی انجام دهیم. همچنین میراث ملموس و ناملموس را می‌تواند معرفی کند یا بحث آموزش که در فضای مجازی بحث مهمی است.  

قلی‌نژاد اضافه کرد: بخش دیگر موضوع فرابخشی است، یعنی نگاه و رفتار موزه‌ای به شیوه تاریخی و این‌که تمام مقتضیات و تجربه‌های تاریخی را در نظر بگیرد. اگر موزه‌ها در این فرآیند قرار گیرند، دیگر لازم نیست به دنبال مخاطب باشیم بلکه مخاطب به دنبال موزه‌ها می‌آید. شورای بین‌المللی موزه‌ها هر سال شعاری برای روز جهانی موزه‌ها در نظر می‌گیرد که یکی از ضلع‌های منشور چندوجهی موزه‌ها را بیان می‌کند. در ١٠ سال اخیر شورای بین‌المللی موزه‌ها بر نکته‌ای که تاکید داشته این بوده که موزه‌ها مکان‌هایی هستند که جوامع مسائل خود را در آنجا حل می‌کنند و این‌که امروز و فردای خود را چگونه بسازند.  

انتهای پیام