نقد فیلم Space Sweepers – اپرای فضایی کره جنوبی

آیا شما به عنوان یک انسان فکر می‌کنید فقر ما را بد و ناجور می‌کند، یا اینکه بد و ضعیف بودن است که ما را فقیر کرده؟! وقتی به این سوالات فکر می‌کنید، متوجه خواهید شد که چه پرسش‌های حیرت انگیزی است، بنابراین در مطلق بودن جواب سوالت تشکیک وجود دارد و از منظر معنایی نیز چنین سوالاتی غم انگیز است.

دنیای فیلم رفتگرهای فضایی یا «Space Sweepers» جدیدترین ساخته کره‌ای نتفلیکس، دارای جهانی است که طبقه کارگر برای زنده ماندن به تهمت و ریختن اخلاق و خون سوق داده می‌شوند، در حالی که تریلیونرهای خوش ظاهر به سطوح بالایی می‌روند که به خداباوری مصنوعی می‌رسند. بنابراین سوالات ابتدایی نیز از پس پرده همین جهان‌سازی به وجود می‌آیند. این حماسه علمی تخیلی کره‌ای ثابت می‌کند که شرط بندی بزرگ نتفلیکس در مخاطبان بین المللی در حال نتیجه دادن است. برای درک این موضوع بررسی ما در ویجیاتو را بخوانید.

در سال 2092، هنگامی که محیط زمین به یک زباله سمی تبدیل شده است، نخبگان ممتاز بشریت به آغوش شرکتی به نام UTS هجوم می‌آورند، شرکتی رهبری شده توسط شخصی به ظاهر ناجی، اما شرور تحت عنوان جیمز سالیوان (ریچارد آرمیتاژ)، یک شرکت بشردوستانه که ممکن است برچسب نامی با عنوان ایلان ماسک امروزی را نیز داشته باشد. اساساً UTS به ثروتمندان یک مدینه فاضله در ستارگان وعده می‌دهد با کلنی‌های فضایی ایده آلیست در مدار زمین، در حالی که فقیرترین طبقات در زمین زندگی خود را از دست می‌دهند، و برای گذراندن عمر باید به دنبال پسماند‌های باقی مانده در جو زمین باشند.

داستان از زاویه دید تیمی از جمع کننده‌های ناخواسته زباله در فضا شکل می‌گیرد که ناخودآگاه درگیر جنجالی می‌شوند که شامل یک مسیح فناوری، کودکی با قدرت‌های فوق بشری و بله، نابودی زمین است. این فیلم ساختار داستان را بسیار ساده نگه می‌دارد و یک اکوسیستم متنوع و پر جنب و جوش را در اطراف خود ایجاد می‌کند که با تولید بی عیب و نقص و کار VFX آن تکمیل می‌شود، در نتیجه فیلم توانایی‌های خود را به عنوان بزرگترین اثر علمی‌تخیلی سینمای کره جنوبی تقویت می‌کند.

در مقابل این پس زمینه است که Space Sweepers در ابتدا خود را به عنوان یک بخش تفسیری تاریک از کلاس طبقاتی در زمین معرفی می‌کند. و اینجا است که فیلم با یک سوال جذاب بیننده را جذب ماجرا می‌کند: در جامعه‌ای که دارا و ندار فاصله عجیبی باهم دارند، پول چه قدرت تاریکی به یک شخص می‌دهد؟ و البته چه تأثیر بدی بر وجدان او می‌گذارد؟! این سوالی است که در بین انواع شخصیت‌هایی که در دنیای رفتگران فضایی با آنها روبرو می‌شویم وجود دارد، از نگاه ناامیدکننده و کارتونی سالیوان به اخلاق انسانی گرفته تا سرخوردگی خدمه قهرمان فیلم از شعار سرمایه داری که خود مدیون آن هستند و حرص و آز نهفته در انسان‌های ضعیف داستان.

هرچند در دنیای رفتگران فضایی پتانسیل زیادی وجود دارد اما در نگاه کلی فیلم دچار کلیشه‌های رایج و البته تیپ سازی‌های شخصیتی شبهِ کارتونی است. اما اولین و مهم‌ترین فاکتور کار این است که یک فیلم با احساس است. هر یک از شخصیت‌های اصلی برای ما تقریباً بلافاصله دوست داشتنی می‌شوند و این ناشی از سادگی و البته کلیشه‌ای بودن پرداخت آنها است. اما در این میان یک ربات شخصیت ترین عضو این فیلم فضایی است. این موجود دوست داشتنی بدون تردید یکی از بهترین ربات‌های سینمایی در سال‌های اخیر است.

رفتگران فضایی، در یک سطح ابتدایی، ما را به گروهی از کابوی‌های فضایی گره می‌زند که بیننده را مجذوب خود می‌کنند. این فیلم، همچنین در حالی که بسیاری از قسمت‌های داستان خود را از آثار شناخته شده ژانر علمی تخیلی مانند جنگ ستارگان، 2001: یک ادیسه فضایی، بیگانه و هر فیلمی که تاکنون در این شمایل ساخته شده است جمع می‌کند، اما به خودی خود نیز دارای تصاویر بصری خلاقانه و یک داستان جمع و جور مستقل است که در نهایت قانع‌کننده می‌شود. این فیلم در هنگام به تصویر کشیدن نشانه‌های فرعی یک اثر فضایی می‌تواند خلاقیت ایجاد کند و همچنین برخی مکان‌های زیبا مانند یک کلوپ شبانه فضایی را به خوبی تصویرسازی می‌کند و البته از سکانس‌های اکشن خوبی نیز برخوردار است.

اما مقایسه رفتگران فضایی با درام برنده اسکار یعنی Parasite (انگل) آسان است. چرا که هر دو فیلم کره‌ای هستند و برای مخاطبان بین المللی به بازار عرضه شده‌اند. هر دو فیلم حاوی قصه‌هایی از طبقات پایین که مورد سو استفاده قرار می‌گیرند هستند و هر دو شامل بینش جالب توجهی در مورد پویایی طبقاتی بین فقیر و ثروتمند هستند. در Parasite، شخصیت مادر طبقه پایین، چونگ سوک درباره رئیس جدید خود می‌گوید: او خوب است زیرا ثروتمند است. اگر من این همه پول را داشتم، من هم خوب می شدم! در رفتگران فضایی نیز، قهرمان داستان یعنی ته هو می‌گوید، آیا فکر می‌کنید فقر ما را بد می‌کند یا ما فقیر هستیم چون بد هستیم؟!

در حالی که هر دو فیلم دارای بیانیه و ماموریت‌های مضمونی مشابه هستند، اما این فیلم‌ها همزمان فوق‌العاده متفاوت نیز به نظر می‌رسند. برای مثال رفتگران فضایی در اجرای جاه طلبی‌های ژانر خود حماسی است و این در حالی است که به بسیاری از همان یادداشت‌های موجود در Parasite تکیه می‌زند، اما یک داستان گسترده از سفر به فضا نیز تعریف می‌کند. محدوده داستان رفتگرهای فضایی به همان اندازه گسترده است که طیف وسیعی از شخصیت‌های آن با زبان‌های متفاوت صحبت می‌کنند. اما Space Sweepers با داستانی از چهار نفر که برای نجات خودشان تلاش می‌کنند شروع می‌شود، سپس آنها برای نجات یک کودک با هم همکاری می‌کنند و در نهایت، آنها جهان را نجات می‌دهند. این رویه طولانی در لحظاتی بسیار خسته‌کننده به نظر می‌رسد.

اما به هر حال فیلمساز سعی کرده است با دستمایه قرار دادن یک ژانر مطرح چون علمی تخیلی و فضایی، یک روایت ملودرام به سبک و استایل سینمای کره جنوبی را روایت کند. بدون تردید بیننده هدف با لحن فیلم و البته لحظات و شوخی‌های کلامی و کارتونی آن کنار می‌آید و از دیدن چنین اثری سرگرم می‌شود. با این تفاسیر یک نکته در چنین کاری درشت جلوه می‌کند و آن گیر کردن فیلمسازان کره‌ای به مضمون فقر و فاصله طبقاتی است. این فرایند همانند اپیدمی سبک اصغر فرهادی در سینمای ایران است، که به مرور بیننده را نیز ناراضی می‌کند. این که سوالاتی از منظر اجتماعی با مضمون فقر و فحشا را به وسط بیاوریم و سپس خیلی ساده از آن بگذریم و با یک نتیجه گیری ساده‌تر بیننده را رها کنیم نکته جالبی نیست.

ولی در نتیجه می‌توان گفت: در نگاه کلی این فیلم علمی‌تخیلی و کره‌ای، ترکیبی از انیمیشن کارخانه هیولاها (دختری بسیار خطرناک اما شایان ستایش) با مخلوط Wall-E (کنار گذاشتن زمین به دلیل کمبود گیاهان) است. اگر Pixar یک حماسه علمی‌تخیلی لایو اکشن و زنده تولید می‌کرد، خیلی شبیه به این فیلم می‌شد. اکثر جنبه‌های این اثر سینمایی چیزی است که NETFLIX در رسانه اصلی خود به دنبال بیان آن است، از عواملی چون چند فرهنگی و چند زبان بودن بگیرید تا جلوه‌های ویژه عالی و پیام‌های زیست محیطی. حتی شخصیتی وجود دارد که یک داستان شبه تراجنسیتی را پشت سر می‌گذارد، هرچند که تحت کنترل دقیق نیست.

از طرفی باید به این نکته نیز توجه کرد که آینده ساختار و ژانر فضایی فقط به استودیوهای بزرگ هالیوود تعلق ندارد. در صورتی که اگر قبلاً متوجه نشده باشید، اما اکنون باید بدانید که هرکاری که هالیوود می‌تواند انجام دهد، صنعت فیلم کره جنوبی نیز می‌تواند انجام دهد، و گاهی اوقات بهتر از هالیوود هم می‌تواند. بدون شک Space Sweepers پاسخ معنوی صنعت فیلم آسیا به جنگ ستارگان لقب خواهد گرفت، بنابراین ممکن است Space Sweepers فیلمی بعدی جنگ ستارگان نباشند، اما این یک فیلم علمی‌تخیلی لذت بخش است که احتمالاً عاشق آن خواهید شد و آرزو می کنید که بیشتر ببینید.