نقد سریال آنها – دیگران می‌آیند

سریال آنها با تبلیغات شهری گسترده و بنرهای گوناگون در فضای مجازی از پلتفرم فیلمنت پخش شد و اولین چیزی که پیش از ژانر ناب آن در سینمای ایران (یعنی وحشت) به چشم تماشاگر می‌آید، نام تهیه کننده اثر است: «پرویز پرستویی». مرد بزرگ سینمای ایران با تیمی تقریبا تازه‌کار وارد عرصه سینمای وحشت شده؛ آیا سریال آنها می‌تواند طلسم سینمای نسبتا ضعیف ترسناک ایرانی را بشکند؟

فیلم ترسناک ساختن برخلاف آنچه تصور می‌شود نیازمند به بودجه‌های کلان و جلوه‌های ویژه آنچنانی ندارد. فیلمسازان زیادی در دنیا بودند که با ساخت آثاری مستقل و با بودجه بسیار پایین توانسته‌اند آثاری در ژانر وحشت بسازند که نامشان در تاریخ سینما ماندگار شود. Paranormal Activity و یا پروژه جادوگر بلر از هالیوود برخاستند و آثاری همچون «تیمارستان» از سینمای کره جنوبی نیز با همین هزینه‌های اندک ساخته شده است. حتی در دوران کرونا و در طول قرنطینه اثر درخشانی چون Host تنها با دوربین‌های ثابت ساخته شد و توانست تاثیر مثبت خودش را روی تماشاگران و دیدگاه منتقدان باقی بگذارد.

این صحبت‌ها از آن جهت بیان می‌شود که بدانیم لزوما نیازی نیست تا سینمای ایران که در زمینه جلوه‌های ویژه پرزرق و برق نسبت به سینمای روز دنیا عقب ماندگی بسیاری دارد حتما یک «کانجورینگ» یا یک فیلم زامبی محور بسازد تا بتواند یک اثر وحشتناک اصیل درست کند. فیلم‌هایی چون «خوابگاه دختران» و یا «آل» و «پوست» (که هنوز به اکران عمومی در نیامده است) و… توانستند تا حد زیادی این ژانر تقریبا مرده را در سینمای ایران زنده نگه دارند. اما این موضوع در بحث سریال سازی متفاوت است.

واقعیت اینست که تا امروز سریال ترسناک ایرانی که ارزش تماشا کردن داشته باشد ساخته نشده است. صدا و سیما چند باری تلاش مذبوحانه‌ای کرده تا در ماه مبارک رمضان با سرک کشیدن به آثار ماورایی طعم وحشت را به خانه‌ها بیاورد که نمونه بارز شکست خورده آن سریال بی‌نهایت ضعیف «احضار» در ماه رمضان امسال بود. در بین VODهای ایرانی نیز تنها شاهد یک سریال شکست خورده به اسم «احضار» هستیم که در سالهای گذشته پخش شد و نصفه و نیمه رها شد و ناتمام بودن سریال برای هیچکس هم مهم نبود!

فیلمنت که مدتی است سعی کرده برند خودش را احیا کند، با سریال «آنها» ریسک بزرگی را محتمل شده است. این VOD که با تاک‌شوی شب‌آهنگی توانست ثابت کند بهتر از بازیگران قدرتمند حوزه می‌تواند یک تاک‌‌شوی بامزه و جذاب بسازد، حالا در اولین سریال اختصاصی خود به سراغ ژانر وحشت رفته است.

میلاد جرموز کارش را در سینما با قرار گرفتن در سمت‌های مختلفی شروع کرده و ذره ذره پیشرفت کرده است. شاید فیلم‌های اولیه‌ای که او در دهه هشتاد ساخته چندان چنگی به دل نزند اما واقعیت اینجاست که چندی پیش و با اکران فیلم «شب» او ثابت کرد ذهن خلاقی دارد که در این سالها پتانسیل آن شکوفا نشده است. او با ژانر وحشت غریبه نیست و توانسته در کنار کوروش آهاری یکی از بهترین آثار وحشت سینمای ایران یعنی فیلم «شب» را با بازی شهاب حسینی خلق کند (جرموز در نقش فیلمنامه‌نویس در کنار آهاری حضور دارد.)

سریال آنها که اثر جدید او و تیمش حساب می‌شود پس از موفقیت فیلم شب ساخته شده و حالا او این بار نقش اصلی را در مراحل ساخت این سریال آنتولوژی دارد. تیتراژ جذاب و تبلیغات جذاب‌تری که تماشاگر را به سمت این سریال ترسناک سوق می‌دهد همگی با مهارت کامل ساخته شدند اما آیا خود سریال نیز توانسته مانند این تبلیغات پر سر و صدا، به خوبی ظاهر شود؟

سریال آنها از آن دسته سریال‌هایی است که هر قسمتش داستان مجزا و بازیگران متفاوتی دارد و این انتخاب بهترین گزینه برای ساخت یک سریال وحشت بوده است. شاید در نگاه اول به نظر برسد که فیلمساز این راه را از این جهت انتخاب کرده که از نوشتن یک فیلمنامه طولانی و دنباله‌دار قرص و محکم فرار کند اما شخصا تصور می‌کنم که آنتولوژی بودن سریال آنها به بهتر شدن آن کمک کرده است.

تیم سازنده سریال آنها وارد میدان جدیدی شدند که تقریبا تا پیش از این هرکس به آن وارد شده شکست خورده است. آنها با گزینه «آنتولوژی» بودن سریال‌شان در حال محک زدن ژانر وحشت و بازخورد مخاطب هستند تا بدانند باید دست روی چه موردی بگذارند. سینمای وحشت بومی تاریخچه خاصی ندارد که بتوان بر اساس مطالعات و بررسی آثار گذشته پی به نبض سلیقه مخاطب برد و آنها می‌تواند شروعی جدی برای کارگردانان و نویسندگان آینده سینمای ایران در این ژانر باشد.

از سریال آنها تاکنون دو قسمت پخش شده است. قسمت اول نسبت به قسمت دوم ضعیف‌تر عمل می‌کند و ای‌کاش به عنوان پایلوت سریال انتخاب نمی‌شد. بازی بازیگران در قسمت اول به شدت مصنوعی است و داستان آن با اینکه پتانسیل جذابی دارد اما به درستی روایت نمی‌‌شود و کارگردان بیم این را دارد که شعله گاز وحشت فیلمنامه خود را زیاد کند. کاراکترها که کلا یک مادر و پسر هستند باورپذیر نیستند و لوکیشن فیلم اگزجره طراحی شده است و به زور می‌خواهد یک فضای ترسناک را برای ذهن مخاطب تداعی کند. استفاده از عناصر شرقی در این قسمت موضوع جالب توجهی است اما تقریبا هدر رفته است.

قسمت اول سریال آنها با نام «بت چین» آزمایش تقریبا ناموفقی برای سریال به شمار می‌رود. این قسمت برای کسانی که از عشاق سینمای وحشت باشند آنها را یاد سینمای ترسناک آسیایی (ژاپن و کره و…) می‌اندازد و قیاسی که ناخوآگاه در ذهن صورت می‌گیرد سبب این می‌شود که «بت چین» چندان به چشم نیاید. ادای دینی که این قسمت به سینمای وحشت آسیایی می‌کند ستودنیست اما در حد و اندازه‌ای نیست که در ذهن ماندگار بماند.

با وجود تمام این نواقص در قسمت اول، آنها در قسمت دوم تازه ورق خود را رو می‌کند. این اپیزود ثابت می‌کند که سریال آنها می‌داند در چه مسیری پا پیش گذاشته و نباید آن را دست کم گرفت. ما با بازیگران به مراتب بهتری روبرو هستیم و فضایی که در این قسمت ساخته می‌شود وهم و وحشت بیشتر و البته باورپذیرتری دارد. شاید بتوان گفت آشنا بودن حس وحشت و «بومی» بودن آن باعث جذابیت بیشتر و همذات پنداری مضاعف تماشاگر با این قسمت و شخصیت‌های آن می‌شود.

قسمت دوم سریال آنها با نام «نون و پنیر آوردیم» برخلاف اپیزود اولیه این سریال به خوبی با تماشاگر ایرانی ارتباط برقرار می‌کند. ما یک زوج تازه عروس داماد را داریم که بچه‌دار شدند و به نظر می‌رسد افرادی از عالم دیگر قصد دارند که این بچه را با خود ببرند. حضور تدریجی این «دیگران» و وحشتی که مانند یک شعله گاز آرام ولی پرحرارت در اپیزود پخش می‌شود، خوب از آب در آمده و هیچ نکته مبالغه آمیز و برچسب ناجوری که شبیه به وصله پینه باشد و به فیلمنامه بچسبد وجود ندارد. همه چیز درست سرجای خودش است و طبق نقشه کارگردان پیش می‌رود. جرموز می‌تواند دقیقا آنچه در ذهنش بوده را بازتاب دهد و ثابت می‌کند که اگر کمی دست و بالش بازتر باشد می‌تواند چقدر موفق آمیز ظاهر شود.

آنها بر بستر فیلم‌نت پخش می‌شود و با همین موضوع توانسته سخت‌گیری‌ها و ممیزهای صدا و سیما را از خودش دور نگه دارد. بی‌شک پخش آنها در تلویزیون ملی چالش‌های زیادی داشت و تیغ سانسور به آن امان نمی‌داد. آنها نمی‌خواهد وارد مسائل ماورایی و پیچیده‌ای بشود که شاید با باورها چندان قرابت معنایی نداشته باشد (لااقل در این دو اپیزود نخواسته که این اتفاق بیفتد، شاید در قسمت‌های آتی شاهد اپیزودی برگرفته از باورهای مذهبی هم باشیم) بلکه دقیقا به هدف می‌زند و بدون آنکه خودش را درگیر این حواشی کند یک اثر وحشتناک خلق می‌کند. در واقع وحشتی که آنها خلق می‌کند بیشتر از جنس فولکوریک بوده و برخلاف سریال‌هایی که شبکه یک سیما در طول این سالها پخش کرده به موضوع ماورایی و مذهبی نمی‌پردازد و از این جهت توانسته بسیار متفاوت ظاهر شود. هرچند همانطور که گفتم بعید نیست به این مضامین نیز سرک بکشد چرا که در هر حال در باورهای مذهبی نیز المان‌های خوبی برای وحشت انسان وجود دارد که می‌توان از آنها استفاده کرد.

سریال آنها بهترین سریال ترسناکی است که تاکنون در ایران ساخته شده اما این بهترین بودن به معنی بی‌نقص بودن نیست و باید دید قسمت‌های آتی چطور پیش خواهند رفت. از ظواهر امر به نظر می‌آید که آنها می‌تواند طلسم سریال ترسناک ایرانی را بشکند و تاریخ‌سازی کند، اما برای صادر کردن قطعی این حکم و مهر زدن پای آن، به قسمت‌های آتی باید چشم دوخت.