نقاط پرنفوذ داعش در جهان/ دلیل اهمیت افغانستان برای این گروه تروریستی چیست؟

رسول سلیمی: از زمان از سقوط آخرین پایگاه داعش در سوریه در سال ۲۰۱۹، داعش بر ایجاد شاخه‌های افریقایی و آسیای مرکزی خود تمرکز کرده است. این گروه همچنان بر شبکه‌های اسیا، افریقا و خاورمیانه نظارت دارد، اما کاهش قابل توجهی در فعالیت‌های انها مشاهده شده است. به طور مشخص اولین عملیات موفق این گروه تروریستی در سال جدید میلادی۲۰۲۴ در کرمان بود که با بهره گیری از اتباع تاجیکستانی به انجام رسید.

چه آنکه داعش در بیش از یک سال سه رهبر مختلف داشته که همه اینها بین فوریه ۲۰۲۲ و اوریل ۲۰۲۳ در سوریه کشته شدند. حملات شاخه به اصطلاح ولایت خراسان داعش (ISKP) در افغانستان که امریکا مدعی هدایت عملیات کرمان از سوی این گروه است نیز در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است. بررسی رسانه‌های غربی حاکی از آن است که داعش در عراق، در مجموع ۱۴۱ حمله در سال ۲۰۲۳ را در مقایسه با ۴۰۱ حمله در مدت مشابه سال گذشته انجام داده که نشان دهنده کاهش ۶۵ درصدی حملات بود. در سوریه، جایی که داعش در سال ۲۰۲۳ میلادی، ۱۱۲ حمله انجام داده،این رقم در سال گذشته ۲۹۲ حمله بوده است.

در چنین شرایطی داعش تبلیغات خود را به تمرکز بر “گسترش” و “پیروزی” خود در جنوب صحرای افریقا تغییر داده است، جایی که داعش پنج شعبه دارد: غرب افریقا (ISWAP)، افریقا مرکزی با تمرکز بر کنگو، شاخه ساحل عاج، شعبه موزامبیک و شعبه سومالی.

فعال‌ترین شعبه داعش عمدتاً در شمال شرقی نیجریه و مناطق اطراف چاد فعالیت می‌کنند، اما در سال ۲۰۲۳ فعالیت‌های انها نیز کاهش یافته است. شاخه‌های این گروه در استان افریقای مرکزی و موزامبیک نیز حملات کمتری را انجام دادند، اگرچه انها همچنان یک تهدید کلیدی هستند. هر دو همچنان ادعای حمله به نیروهای محلی و منطقه ای یعنی روستاییان مسیحی را دارند. از سوی دیگر داعش امسال در افریقای مرکزی چهار حمله در اوگاندا انجام داد.

ناظران سیاسی می‌گویند در سال ۲۰۲۳ شاخه‌های داعش در منطقه ساحل و فیلیپین فعال‌تر بودند. گزارش رسانه‌های غربی حاکی از آن است که داعش از ماه اوریل در شرق کشور مالی در نزدیکی مرز با نیجر گسترش یافته است تا در تلاشی اشکار برای بهره برداری از تحولات سیاسی و امنیتی که بر منطقه ساحل عاج تاثیر می‌گذارد، اقدام کند. پس از کودتای ماه ژوئیه در نیجر، داعش مسئولیت یک سری حملات گسترده علیه ارتش این کشور را بر عهده گرفت. در یک حمله در اوایل ماه اکتبر حدود ۶۰ سرباز کشته شدند و دولت نیجر سه روز عزاداری اعلام کرد.

از سال ۲۰۱۴، داعش از گروه‌های شبه نظامی در جنوب شرقی اسیا نیز تعهد وفاداری دریافت کرده است. وابستگان این گروه در این منطقه عمدتاً در جنوب فیلیپین فعال هستند. داعش همچنین مسئولیت حمله به یک کلیسای کاتولیک در جنوب فیلیپین در ۳ دسامبر را بر عهده گرفت.

اعتقاد بر این است که عملیات نظامی علیه داعش و رقابت با گروه‌های رقیب از جمله عوامل مؤثر در کاهش فعالیت‌های این گروه است. ازدست‌دادن رهبری و همچنین ناشناس بودن رهبری نیز به‌عنوان یک عامل مهم در بقا و فعالیت این گروه محسوب می‌شود.

جنگ در غزه دیگر فرصتی بود که داعش به دنبال ترسیم راه‌هایی برای استفاده از جنگ حماس و اسرائیل برای هدایت خشم علیه دشمنان خود بود. درحالی‌که القاعده از مسلمانان خواسته بود تا در کنار شبه‌نظامیان فلسطینی در این نبرد شرکت کنند، داعش از مسلمانان خواست تا از حماس حمایت کنند. در همین راستا داعش بر تحریک حملات انتقام‌جویانه در سراسر جهان، از جمله علیه دولت‌های عربی که آنها را به “حفاظت” از اسرائیل متهم کرد، متمرکز شد. اگرچه تغییر اساسی داعش متأثر از وضعیت افغانستان و با بازگشت طالبان به قدرت در اوت ۲۰۲۱ به وجود آمد. وضعیتی که داعش را در برابر دولت طالبان قرارداد تا وضعیت سیاسی پیچیده افغانستان، بیش‌ازپیش ضرورت تقویت دولت در این کشور را مطرح ساخته تا از ظهور گروه‌های افراطی در این کشور جلوگیری کند. موضوعی که نگرانی همسایگان آن از جمله ایران را بیش‌ازپیش افزایش داده است.

۳۱۱۲۱۳