«نظام سنتی تقسیم آب» سمنان در انتظار جهانی شدن

۱۹ مهر ۱۴۰۰ / ۱۲:۴۶

با توجه به منابع محدود آب در کشور، تقسیم آب و نقش آن همواره سهمی تعیین کننده داشته و از مسائل اقتصادی و اجتماعی – سیاسی بوده است. در چنین مواردی شیوه‌های سنتی ابداعی پیشینیان در مورد نحوه تقسیم آب و سهم حقابه بر آن منطبق بر مناسبات اجتماعی و اقتصادی طبیعی هر محل، کلید حل اینگونه معضلات بوده است و بسیاری از آنها سال‌ها و حتی در مواردی قرن‌ها دوام یافته‌اند.

نظام سنتی تقسیم آب در شهر سمنان قدمتی بیش از یک هزار سال دارد و از قرن‌ها پیش تاکنون رایج و مورد استفاده بوده است. تقسیم آب به صورت سنتی توسط آب پخش کن یا «برجُم کبیر» روی رودخانه گلرودبار انجام می شده است و نهایتا پس از تقسیم آب رودخانه در محل پارا (آب پخش کن) توسط شش نهر اصلی به سمت شش استخر به نام های شاهجوق، لتیبار، ناسار، اسفنجان، کدیور، کوشمغان و زاوقان که در حقیقت منابع اصلی آب کشاورزی در مناطق مختلف شهر بوده است، هدایت می‌شد و از آنجا با توجه به حقابه هر فرد میزان کل سهم افراد در هر روز تعیین و تخصیص داده می‌شد.

نظام سنتی تقسیم آب شهر سمنان در سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. پیش از آن نیز، مجموعه آب پخش کن سمنان «برجُم کبیر»  و نهرهای ۶ گانه این منطقه ثبت ملی شده است. از یک سال و نیم گذشته تلاش‌ها و پیگیری‌های زیادی برای ثبت جهانی این نظام سنتی تقسیم آب شهر سمنان آغاز شده است و مستندات آن در حال جمع آوری و مطالعات آن نیز در حال انجام است.