نرمش تدریجی در مواضع طالبان و نروژ خروجی مذاکرات بود

مهسا مژدهی: تصویری از یک جت اختصاصی که نمایندگانی از طالبان رو به روی آن ایستاده و منتظر سفر به نروژ بودند فضای مجازی را در خشم فرو برد. گروهی از اعضای عالی‌رتبه گروه طالبان به دعوت کشور نروژ با هواپیمایی که این کشور برای آنها اختصاص داده بود، به اسلو رفتند تا در مورد حقوق زنان با اروپایی ها به بحث بنشینند. این در حالی بود که تیمی از وزرای کشور نروژ به استقبال طالب‌ها در فرودگاه رفته بودند. در این سفر مقامات ارشد گروه طالبان با تام وست، نماینده ویژه آمریکا برای افغانستان، نمایندگان برخی کشورهای اروپایی و جامعه مدنی افغانستان در اسلو دیدار و گفت‌وگو کردند. رییس تیم طالبان امیرخان متقی بود. او پیش از اتفاقات اخیر، مذاکره کننده طالبان در قطر بود. امریکایی ها پیش از آنکه طالب‌ها به اسلو برسند گفته بودند که  تشکیل یک نظام سیاسی که نماینده همگان باشد، حل بحران‌های انسانی و اقتصادی، نگرانی‌های امنیتی و مبارزه با تروریسم و ​​حقوق بشر به‌ویژه درباره آموزش دختران و زنان در افغانستان از جمله مسائلی خواهد بود که در دیدار با نمایندگان گروه اسلام‌گرای طالبان مطرح خواهد شد. طالبان هم گفته بود که امیدوار است با این گفتگوها فضای جنگی به فضایی صلح آمیز مبدل شود.

همزمان با این سفر برخی از گزارش‌ها نشان می‌داد که اغلب فعالان حقوق زنان و فعالان مدنی افغان، هنوز در این کشور خود را از دست نیروهای طالبان پنهان کرده‌اند. حتی دو روز قبل از این سفر، دو زن به طرز خشونت امیزی در خانه‌هایشان به دلیل حضور در تظاهرات علیه طالبان دستگیر شده بودند. 

طالبان هنوز مشروعیت ندارد

پیش از اینکه پای طالب‌ها به نروژ باز شود، اسلو تاکید کرده بود که این دعوت و نشست‌ها به منزله مشروعیت بخشیدن یا به رسمیت شناختن طالبان نیست. نروژ در این امر تنها نیست و هنوز هیچ کشوری در جهان گروه طالبان را که هرچند قدرت را تمام و کمال در کابل به دست گرفته‌اند، به رسمیت نشناخته است. اتحادیه اروپا به حضور حداقلی کارکنانش درافغانستان تن داده اما اعلام کرده که این به معنای به رسمیت شناختن دولت طالبان نیست.اتحادیه اروپا روز پنج شنبه گذشاع اعلام کرد که پروژه ۲۶۳ میلیون یورویی (۳۰۴ میلیون دلاری) کمک بشردوستانه به افغانستان را آغاز کرده که بیشتر از طریق نهادهای سازمان ملل در امور بهداشتی، آموزش و آوارگان داخلی به مصرف می‌رسد.

نروژی‌ها تقاضاهایی ازطالبان دارند.  این خواسته‌ها شامل تامین کمک‌های بشردوستانه به مردم افغان، دسترسی و امکان حق تحصیل، خدمات بهداشتی و درمانی و همچنین احترام به مسئله حقوق بشر به خصوص زنان و اقلیت‌هایی که در افغانستان زندگی می‌کنند، است. ارتباط نروژ با طالبان به سال‌ها قبل برمیگردد و این کشوردر مقام واسطه گر صلح بارها تلاش کرده بود تا طالبان را پای میز مذاکره با ذولت سابق افغانستان بکشاند. سفیر سابقه افغانستان در نروژ می‌گوید پیش از این هم اسلو طالبان را مخفیانه به نروژ دعوت کرده بود و آنها به این کشور سفر کرده بودند.

در حال حاضر یک مساله اساسی برای جامعه بین المللی ایجاد دولتی فراگیر در کابل است که شامل قومیت ها و احزاب حاضر در افغانستان باشد. تاکنون طالبان میلی به ایجاد چنین حکومتی ازخود نشان نداده و با وجود اینکه مدام ازدیگر کشورها در خواست کمک میکند، اما در چیدن کابینه تنها اعضای رده بالای طالب را شریک کرده است و هیج اعتنایی به درخواست‌ها برای ایجاد دولت فراگیر ندارد.

بیشتر بخوانید:
محور ایران، پاکستان و چین منطقه را شکوفا می‌کند
مصاحبه اخیر غنی از چه رمز و رازهای مهمی پرده برداشت؟
آیا جامعه بین‌الملل جا پای طالبان را در افغانستان محکم کرده است؟
چرا خطر سقوط طالبان و قدرت‌گیری داعش خراسان جدی است؟
ویدیویی که همه را شوکه کرد؛ بیعت القاعده و طالبان چه معنایی دارد؟

در اسلو چه گذشت؟

بعد از اولین نشست در بین مقامات طالبان و نروژی ها، در بیانیه مشترکی که منتشر شد آمده بود که امروز “حاضران با حوصله به نظرات یکدیگر گوش فرا دادند و در مورد شرایط کنونی کشور تبادل نظر کردند. حضور انس حقانی یکی از اعضای برجسته شبکه حقانی که مسئولیت حملات تروریستی در افغانستان را به عهده داشت و امریکایی ها برای سر او جایزه تعیین کرده اند، سبب انتقاد شدید فعالان حقوق بشر از دولت نروژ شد. اما نخست‌وزیر نروژ در پاسخ به این واکنش‌ها، از دعوت انس حقانی ابراز بی‌خبری کرد. به نظر می رسد که حقانی پنهانی و با هویت دیگری وارد اسلو شده است. پیش از این کسی تصویری از این مرد خطرناک نداشته و این موضوع می‌تواند علت چنین اتفاقی باشد. گفته میشود که او با نام «انس زدران» و به‌عنوان مشاور وزیر داخله طالبان در گفت‌وگوهای هیئت طالبان با مقامات آمریکایی و اروپایی شرکت کرده است. همچنان، در این فهرست نام واقعی «قهار بلخی»، سخنگوی وزارت خارجه طالبان نیز «حسن باحث» ذکر شده است.

طالبان اصرار دارد که ۱۰ میلیارد دلاری که از ‍‍پول های افغانستان در کشورهای غربی به ویژه امریکاست را آزاد کنند. جامعه جهانی اما اعتمادی به انها ندارد. همزمان در نروژ شهروندان افغان دست به اعتراض علیه حضور طالبان در این کشور زدند. آنها حضور این گروه و نرمش اروپایی ها در مقابل آنها را نوعی به رسمیت شناختن طالبان برداشت می کنند. برخی گروه های مخالف طالبان به همراه حزب راستگرای پیشرفت مخالف دولت نروژ با انتقاد از فراخوان اوسلو برای برگزاری این نشست، گفته اند که هرگونه همکاری با طالبان تنها منجر به تقویت موضع این گروه خواهد شد.

طالبان بر روی فقر و گرسنگی ۵۵ درصد از جمعیت افغانستان مانور می دهند اما عملا برنامه اقتصادی برای بهبود اوضاع ندارند و تنها منتظر کمک های بشر دوستانه هستند. آنها حتی ورود ارز به کشور را ممنوع کرده اند تا دریچه‌های باقی مانده را هم ببندند. 

سایت دولتی نروژ  در بیانیه ای درباره مذاکرات نوشت: یکی از اصول کلیدی تلاش‌ها برای صلح و آشتی و تمایل به گفتگو با همه طرف‌ها است. نروژ سال هاست که با طالبان گفتگو می کند. برای اولین بار پس از به دست گرفتن قدرت، طالبان پذیرفتند که یک گفتگوی سیاسی عمیق با فعالان زن و دیگر رهبران افکار در جامعه افغانستان داشته باشند. آنیکن هویتفلد، وزیر امور خارجه نروژ می گوید ما خواسته‌های روشنی را مطرح کرده‌ایم و اکنون باید منتظر ماند و دید که آیا طالبان به گفته‌های خود عمل می‌کنند یا خیر. یکی از اصول کلیدی پشتوانه تلاش‌های صلح و آشتی نروژ، تمایل به گفتگو با همه طرف‌ها است. هویتفلد گفت: رو در رو، در یک مکان امن، پیام روشنی به طالبان داده شد که “گرفتن مشروعیت باید از خود افغان‌ها باشد، و این مستلزم آشتی و شکلی فراگیرتر از حکومت است.”

در همین حال توماس نیکلاسون، فرستاده ویژه اتحادیه اروپا در افغانستان، با انتشار توئیتی بر ضرورت دسترسی به مدارس ابتدایی و متوسطه برای پسران و دختران در سراسر کشور در آغاز سال تحصیلی در ماه مارس تاکید کرد. موضوعی که طالبان نیز با آن موافقت کرده است.

به نوشته الجزیره امیرخان متقی وزیرخارجه طالبان می گوید حکومت طالبان تمام تلاش خود را برای محافظت از افغانستان در برابر هر گونه مشکل، جلب کمک های بیشتر و جستجوی راه حل برای مشکلات اقتصادی به کار خواهد گرفت.

در همین حال سازمان ملل توانسته است مقداری نقدینگی را تامین کند و به دولت طالبان اجازه داده تا هزینه واردات از جمله برق را بپردازد.

به نظر می رسد گروه طالبان برای مبارزه با فقر و مشکلات داخلی افغانستان مسیری جز تشکیل حکومت فراگیر با مشارکت اقوام و همچنین رعایت حقوق زنان و فعالان سیاسی ندارد. چند دور از سفرها و دیدارهای سیاسی گروه طالبان در کشورهای مختلف نشان می دهد که این گروه برای دستیابی به منابع مالی در تلاش است تا وضعیت مساعدتری را در افغانستان پدید آورد. امیدها بر آن است تا با ایجاد تغییرات مثبت در افغانستان این کشور به سمت توسعه، ثبات و امنیت گام بردارد.

در اسلو، یک ناظر غربی در مذاکرات به خبرگزاری فرانسه گفت: «تغییرات تدریجی در هر دو طرف وجود داشت». اما من فکر می کنم قبل از اینکه طالبان و غرب راه حلی پیدا کنند، به این جلسات بیشتر نیاز خواهیم داشت.

۳۱۱۳۱۲