نام پیامبر (ص) بر کتیبه‌های فارسی پاکستان

مرتضی رضوانفر ـ عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی ـ در گفت‌وگو با ایسنا درباره کتیبه‌هایی که با این محتوا شناسایی شده است، اظهار کرد: تعداد بی‌شماری از این کتیبه‌ها با محتوای اشعار فارسی و در ستایش نام و مقام حضرت محمد (ص) در آثار مذهبی و تاریخی پاکستان وجود دارد. این کتیبه‌ها از گذشته و حتی تا دوران معاصر قدمت دارند و از خصوصیات مهم این مزار و کتیبه‌ها، همین معاصر بودن آن‌هاست که نشان از این دارد که هنوز زبان فارسی به عنوان زبان عرفان، حکمت و ادب در کشور دوست، پاکستان استفاده می‌شود.

این پژوهشگر در ادامه چند نمونه از این کتیبه‌ها را معرفی و تشریح کرد:

بر دیوارهای مسجد ولی محمد واقع در شهر مُلتان پاکستان اشعار تعدادی از شعرای پارسی‌گو، از عبدالرحمن جامی تا اقبال لاهوری در ثنای پیامبر اکرم (ص) نقش بسته است. این شاهکار هنری در سال ۱۷۵۷ میلادی توسط نواب علی محمدخان خاوانی، والی مُلتان ساخته شده و مملو از نقاشی، خوشنویسی، کاشی‌کاری، تزئینات سنگ، گچ، چوب و شیشه است.

مسجد ولی محمد، چندین بار از دست مسلمانان خارج، اما نهایتا در سال ۱۸۵۲ میلادی بار دیگر به مسلمانان سپرده شد. برخی وقایعِ شهر و این بنای تاریخی، در قالب اشعار فارسی بر دیوارهای مسجد نقش بسته است.

نمونه دیگر از کتیبه‌هایی که در وصف حضرت محمد (ص) نوشته شده است، شعر سعدی و جامی بر مزار مهرعلیشاه و معین‌الدین گیلانی در اسلام‌آباد پاکستان است.

خاندان معین‌الدین گیلانی (۱۹۲۰- ۱۹۹۷ میلادی) شامل پدربزرگ (مهرعلیشاه)، پدر (محی‌الدین)، برادر (عبدالحق) و فرزندان ( نصیرالدین، جلال‌الدین، حسام‌الدین) همه دستی بر شعر داشتند و به چند زبان خصوصا فارسی اشعاری سروده‌اند، خود نیز تخلص مشتاق را برگزیده بود. مزار او که در فضایی کنار مزار مهرعلیشاه گیلانی و خانواده قرار دارد، دارای عبارات و اشعار زیادی به فارسی است.

متن کتیبه‌های فلزی بر چلچراغ مزار به این شرح است:

«اگر دعوتم رد کنی ور قبول،

من و دست و دامان آل رسول» (سعدی)

«ﺯ کرده خویش حیرانم سیاﻩ ﺷﺪ ﺭﻭﺯ ﻋﺼﯿﺎﻧﻢ،

پشیمانم پشیمانم پشیمان ﯾــﺎ ﺭﺳﻮﻝ ﺍلله» (منسوب به جامی)

نمونه‌ای از اشعار معین‌الدین گیلانی:

«ذات حق چون قابل حمد و ثناست،

پس محمد گفتن او را هم رواست

نیست کثرت را بجز وحدت نشان،

اندرین کثرت ببین وحدت نهان

بشنو از من ای برادر یک خبر،

باش مشتاقش که یابی زودتر»

شعری هم در وصف پیامبر اکرم (ص) بر مقبرۀ عارف ایرانی در ملتان پاکستان نوشته شده است. سخی سلطان علی‌اکبر شاه شمسی، از نوادگان شاه شمس سبزواری عارف ایرانی است که در ملتان پاکستان به خاک سپرده شده است.

بنای بسیار زیبای مقبره به سبک مقبره‌های دوره تُغلق‌شاهیان، در سه طبقه با زیربنایی هشت‌ضلعی، برجک‌های مخروطی‌شکل و گنبدی زیبا در سال ۹۹۳ قمری بنا شده است. داخل مقبره، بسیار پرنقش و نگار است و دیوارها با گچبری‌ها و نقوش اسلیمی که برخی بسیار موقّر و نادر است، پوشیده شده. نمای بیرونی این بنای آجری با کاشی‌های فیروزه‌ای حاوی اشعاری از ابوسعید ابوالخیر، حافظ، مولوی و چند شاعر محلی تزئین شده است.

متن کتیبه نمای بیرونی، ابیاتی منسوب به مولوی است که نغمه‌پردازان در کشورهای ایران، پاکستان، هندوستان، افغانستان و تاجیکستان، هرساله آن را در ستایش حضرت رسول (ص)، می‌خوانند:

«ای دسته گل مرحبا

با بوی ریحان آمدی

جان همه عالم تویی

کز عالم جان آمدی

ای شمس تبریزی لقا

می‌خوان تو نعت مصطفی

زیرا که در بستان سرا

مرغ خوش الحان آمدی»

در ادامه، تصویر چند کتیبه دیگر از بناهای تاریخی پاکستان و در وصف پیامبر اکرم (ص) آورده شده است:  

انتهای پیام