موضع بی‌طرفانه هند در جنگ اوکراین نشانه چیست؟

پایگاه اینترنتی اوراسیا ریویو در مقاله‌ای نوشت: هند به طور تاریخی از جانبداری در بسیاری از مداخلات نظامی خارجی به دلیل منافع و مسائل امنیتی خود اجتناب کرده است. هند تلاش کرده تا انتخاب‌های خود را از طریق تعهداتش نسبت به جنبش عدم تعهد دنبال کند که از نقطه نظر دهلی‌نو به معنای قابلیت پیگیری یک سیاست خارجی مستقل و تصمیم‌گیری براساس منافع خود است.

مواضع هند در قبال حمله روسیه به اوکراین به خوبی در بیانیه‌هایش در سازمان ملل متحد نمایش داده شده است. هند از انتقاد مستقیم به روسیه خودداری کرده و در زمان رای‌گیری‌ قطعنامه‌های سازمان ملل غایب بوده (رای ممتنع داده) است. هند البته بر احترام به منشور سازمان ملل متحد، تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورها تمرکز داشته و خواستار حل مسائل از طریق گفت‌وگوها و مذاکرات سیاسی است.

اگر هند بخواهد یک طرف را انتخاب کند، آن طرف صلح است و دلیل آن نیز پایان دادن سریع به خشونت‌هاست.

جنگ در اوکراین به وضوح نشان داد که گرچه سیستم دموکراتیک سیاسی هند شبیه غرب است، اما منافع استراتژیک و اجبارهای ژئوپلیتیکی بسیار متفاوتی دارد. آمریکا تاکنون تلاش کرده تا هند را تحت فشار قرار دهد تا این کشور در جنگ اوکراین در کنار واشنگتن بایستد. هند البته با روسیه «همسو» نشده و در طول مناقشه روسیه و اوکراین موضع نسبتاً متعادلی را حفظ کرده است. با این حال بی طرف ماندن هند برای آمریکا بی معناست. هرچند به جز آمریکا، بیشتر کشورها از بی طرفی هند و موضع‌گیری‌هایش براساس منافع ملی خود قدردانی کرده‌اند.

«تی اس تیرومورتی» سفیر هند در سازمان ملل متحد با تاکید بر اینکه هیچ گزینه دیگری برای توقف جنگ در اوکراین به جز گفت‌وگو و مذاکره وجود ندارد، اظهار داشت: ما خواستار توقف فوری خشونت‌ها و پایان دادن به درگیری‌ها یک ضرورت فوری است. نارندرا مودی نخست وزیر هند نیز در گفت‌وگوهای اخیر خود از توقف فوری خشونت ها و پایان دادن به درگیری‌ها حمایت کرده است.

تاریخچه بی طرفی هند

تعامل هند با مسائل جهانی مشابه را می‌توان در بیانیه‌ها و مواضع آن در قبال حمله شوروی سابق به مجارستان (۱۹۵۶)، چکسوالکی(۱۹۶۸)، افغانستان (۱۹۷۹) و همچنین مسائل کنونی دیگر دید که تا حد زیادی مشابه موضع کنونی آن در قبال روسیه است. از سوی دیگر هند نسبت به حمله اسرائیل، انگلیس و فرانسه به مصر (۱۹۵۶)، حمله نظامی طولانی مدت آمریکا به ویتنام و جنگ آن در عراق (۲۰۰۳) واکنشی منفی داشت.

جمال عبدالناصر رییس جمهور مصر در سال ۱۹۵۶ کانال سوئز را ملی کرد. تا آن زمان این کانال توسط شرکتی فرانسوی-انگلیسی اداره می‌شد. اندکی بعد از شکست گفت‌وگوها، نیروهای انگلیسی، فرانسوی و اسرائیلی به طور مشترک در اکتبر ۱۹۵۶ به مصر حمله کردند.

جواهر لعل نهرو در آن زمان این حمله را محکوم کرد و خواستار مداخله آمریکا برای دستیابی به صلح شد. نهرو همچنین بر عقب نشینی فوری نیروهای فرانسوی، انگلیسی و اسرائیلی تاکید کرد. پاسخ آمریکا به درخواست نهرو، فرمول نهرو-آیزنهاور بود که براساس آن قطعنامه صلح شورای امنیت در دوم نوامبر ۱۹۵۶ صادر و از طرفین خواست تا به پشت مرزهای جنگی بازگردند.

بحران مجارستان نیز تقریبا همزمان با حمله به مصر آغاز شد. شوروی به مجارستان لشکر کشید و نیروهای ضد خود را به طور وحشیانه‌ای سرکوب کرد. برخلاف موضوع مصر، نهرو در ابتدا به طور آشکار علیه شوروی صحبتی نکرد. نمایندگان هند در زمان رای گیری مجمع عمومی سازمان ملل علیه شوروی، غایب بود. این در حالی بود که افکار عمومی در هند علیه شوروی بود و از اقدام نهرو انتقاد می کردند.

شوروی در ماه اوت ۱۹۶۸ به چکسواکی حمله کرد. اقدام شوروی در هند با انتقاد همراه شد. ایندیرا گاندی نخست وزیر هند نسبت به وضع اسفبار چک‌ها ابراز همدردی کرد اما تحت تاثیر احساساتش قرار نگرفت. این بار نیز هند در شورای امنیت به قطعنامه محکومیت اقدامات شوروی، رای ممتنع داد.

در ۱۹۷۹ نیز نیروهای شوروی به افغانستان حمله کردند. گاندی چند روز بعد از این حمله بار دیگر به قدرت رسیده بود. هند این بار از حمله شوروی در مجمع عمومی سازمان ملل حمایت کرد. دهلی نو در آن زمان قدرت های خارجی را عامل دخالت در امور داخلی افغانستان دانست و پذیرفت که نیروهای شورای به درخواست مقامات افغان وارد این کشور شده اند. هند اعلام کرد که اطمینان دارد هر زمانی مردم افغان از شوروی بخواهند، روس ها این کشور را ترک خواهند کرد.

موضع بی طرفانه هند

نارندرا مودی نخست وزیر هند در توضیح بی طرفی این کشور درباره جنگ اخیر در اوکراین گفت: هند هم با روسیه و هم با اوکراین در ارتباط است و به همین دلیل در این درگیری موضع بی طرفانه ای را اتخاذ کرده‌ایم. چندین نیاز هند از نظر اقتصادی، امنیتی، آموزشی و سیاسی به روسیه و اوکراین مرتبط است. از آنجایی که ما با هر دو کشور در ارتباط هستیم، به طور دائم خواستار صلح و حل مسائل از طریق گفت و گو هستیم. هند طرفدار صلح است و امیدواریم همه مسائل از طریق مذاکره حل شوند.

نیاز است که غرب به رهبری آمریکا به این درک برسند که موضع بی طرفانه هند ریشه ای تاریخی دارد و هیچ موضوع جدیدی نیست. این موضوع بخشی از مفهوم «جهان به عنوان خانواده» است که به هند هویتی متفاوت از سایر کشورها داده است.

۳۱۱۳۱۱