منتور کیست و منتورینگ چیست؟

برای موفقیت در کار و زندگی باید همواره در حال آموزش و توسعه مهارت‌هایمان باشیم. منتورینگ یکی از راه‌های بهبود دانش و مهارت‌هاست. منتورینگ فرصتی ایجاد می‌کند برای بهبود مهارت‌های ارتباطی، یافتن دیدگاه‌های جدید و روش‌هایی نو برای مواجهه با موقعیت‌ها. پیش‌تر به‌طور مفصل درباره کوچینگ و تفاوت آن با منتورنیگ و آموزش نوشته‌ایم. در این مقاله پس از توضیح مفهوم منتور و منتورینگ، از فواید و انواع منتورینگ می‌گوییم؛ سپس تفاوت‌های آن با کوچینگ را یادآوری می‌کنیم.

منتورینگ چیست؟

منتورینگ رابطه‌ای دوطرفه و مشارکتی با هدف پیشرفت حرفه‌ای و فردی است که میان منتور (mentor) و مِنتی (mentee) ایجاد می‌شود. منتور معمولا فردی باتجربه است که دانش، تجربه و اطلاعات خود را به فردی کم‌تجربه‌تر (منتی) منتقل می‌کند. منتور مشاور و الگویی قابل‌اعتماد است که با ارائه پیشنهادها و دانش خود منتی را تشویق و پشتیبانی می‌کند. هدف منتور کمک‌کردن به منتی برای بهبود مهارت‌ها و پیشرفت شغلی است.

منتورینگ می‌تواند رسمی یا غیررسمی باشد. در محیط غیررسمی منتی اهداف را تعیین می‌کند، اهدافی که معمولا قابل‌اندازه‌گیری و سنجش نیستند. ولی در رابطه منتورینگ رسمی، اهداف عملی و قابل‌اندازه‌گیری هستند و در چهارچوب الزاماتی مشخص تعریف و تعیین می‌شوند.

منتور خوب می‌تواند به منتی کمک کند:

• در کارش موفق‌تر شود؛
• مهارت‌های جدیدی بیاموزد؛
• اعتمادبه‌نفس بیشتری پیدا کند؛
• برای پیشرفت شغلی خود تصمیمات بهتری بگیرد.

منتور برای درک و شناخت منتی و چالش‌های او وقت می‌گذارد و سپس بر اساس این شناخت و تجربیات شخصی خودش، او را راهنمایی و در جهت رسیدن به اهدافش هدایت می‌کند. این رابطه بر پایه اعتماد و احترام متقابل است و از نظر شخصی و حرفه‌ای برای هر دو طرف مزایایی دارد.

تکنیک‌ها یا مدل‌های منتورینگ

۱. منتورینگ یک‌به‌یک

در این نوع منتورینگ فقط یک منتور و منتی وجود دارد و معمولا فردی باتجربه‌تر با فردی کم‌تجربه یا جوان‌تر همراه می‌شود.

۲. منتورینگ گروهی

در این مدل یک یا چند منتور با گروهی از منتی‌ها کار می‌کنند. در مدارس و برنامه‌های مختص جوانان اغلب از این مدل استفاده می‌شود، زیرا زمان و منابع کافی برای درنظرگرفتن یک منتور برای هر منتی وجود ندارد.

۳. پییر منتورینگ (Peer Mentoring)

در این مدل، طرفین سِمَت یکسانی دارند یا در بخش‌های یکسانی از شرکت کار می‌کنند یا در زندگی حرفه‌ای یا شخصی خود تجربه‌های مشترک یا مشابهی دارند. در این رابطه منتورینگ هر دو نفر به یکدیگر آموزش می‌دهند و کمک می‌کنند. این رابطه منتورینگ می‌تواند گروهی یا یک‌به‌یک باشد.

۴. منتورینگ الکترونیکی (E-Mentoring) یا از راه دور

با پیشرفت فناوری دیگر نیازی نیست رابطه منتورینگ رودررو باشد. با استفاده از نرم‌افزارهای آنلاین یا حتی ایمیل دو طرف می‌توانند مجازی با یکدیگر در ارتباط باشند.

۵. منتورینگ معکوس (Reverse Mentoring)

این رابطه منتورینگ درست برعکس رابطه منتورینگ معمول و سنتی است. یعنی به‌جای اینکه کارمند ارشد به کارمند جوان‌تر آموزش دهد، کارمند جوان‌تر کارمند ارشد را راهنمایی می‌کند. در این نوع منتورینگ، معمولا فرد جوان‌تر یا تازه‌کارتر طرز استفاده از اپلیکیشن یا فناوری جدیدی را به فرد ارشد و مسن‌تر می‌آموزد.

۶. منتورینگ سرعت (Speed Mentoring)

این نوع منتورینگ شامل ملاقات‌هایی کوتاه و سریع است و معمولا بخشی از رویدادی در شرکت یا کنفرانس به شمار می‌رود. در منتورینگ سرعت، منتی با تعدادی از منتورهای مختلف مجموعه‌ای از مکالمات یک‌به‌یک را انجام می‌دهد و معمولا پس از گفت‌وگویی کوتاه، از پیش یک منتور پیش منتور بعدی می‌رود. منتی باید از قبل آماده باشد و برای دریافت راهنمایی‌های افراد حرفه‌ای سؤالاتی را آماده کرده باشد.

فواید منتورینگ

۱. فواید منتورینگ برای منتور

• ایجاد مهارت‌های رهبری: به منتور کمک می‌کند توانایی انگیزه‌دادن به دیگران و تشویق‌کردن آنها را در خودش پرورش بدهد. این کار به منتور کمک می‌کند مدیر یا کارمند بهتری شود.
• بهبود مهارت‌های ارتباطی: اگر منتی از محیط متفاوتی آمده باشد، ممکن است دو طرف زبان مشترکی نداشته باشند. این منتور را وادار می‌کند برای برقراری ارتباط مؤثرتر راهی پیدا کند.
• یافتن دیدگاه‌های جدید: منتور با کارکردن با فردی کم‌تجربه‌تر با پس‌زمینه‌ای متفاوت، می‌تواند دیدگاه جدیدی به مسائل پیدا کند و طرز فکرش را تغییر بدهد. این تغییر دیدگاه و طرز فکر می‌تواند در زندگی حرفه‌ای و شخصی او مفید باشد.
• پیشرفت شغلی: اصلاح مهارت‌های رهبری می‌تواند عملکرد منتور در محیط‌ کار را بهبود بدهد و حتی موجب ترفیع او به جایگاه مدیریت شود. امروزه در دنیای تجارت، نشان‌دادن اینکه به دیگران کمک کرده‌اید بیاموزند و رشد کنند ضرورت و اهمیت بیشتری یافته است.
• کسب رضایت شخصی: دانستن اینکه مستقیم به رشد و پیشرفت کسی کمک کرده‌اید، شخصا بسیار رضایت‌بخش است. دیدن اینکه منتی در نتیجه آموزش‌های شما به موفقیت رسیده است، خودش پاداش است.

۲. فواید منتورینگ برای منتی

• به‌دست‌آوردن اطلاعات ارزشمند: منتور می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره آنچه برای پیشرفت لازم است ارائه بدهد. او می‌تواند برای تصمیم‌گیری درباره بهترین اقدام در شرایط دشوار به منتی کمک کند. ممکن است منتی راه‌های میان‌بُری را بیاموزد که به او کمک کنند بهتر عمل کند و لازم نباشد هر چیزی را خودش تجربه کند.
• افزایش دانش و توسعه مهارت‌ها: منتور می‌تواند برای شناسایی مهارت‌ها و تخصص لازم برای موفقیت به منتی کمک کند. او می‌تواند اطلاعات لازم و ضروری را به منتی بدهد یا به او بگوید که برای به‌دست‌آوردن این اطلاعات به کجا مراجعه کند.
• بهبود مهارت‌های ارتباطی: منتی نیز می‌تواند برقراری ارتباط مؤثرتر را بیاموزد و بهبود مهارت‌های ارتباطی در محل کار برای او مفید خواهد بود.
• یافتن دیدگاه‌های جدید: منتی می‌تواند روش‌های جدید فکرکردن را از منتور خود بیاموزد.
• گسترش شبکه خود: منتور می‌تواند فرصتی را فراهم کند که شبکه فعلی افرادی را که در سطح شخصی و حرفه‌ای با آنها در ارتباط هستید گسترش دهید.
• پیشرفت شغلی: منتور با راهنمایی، توسعه مهارت‌ها و شبکه‌سازی (networking) می‌تواند به منتی کمک کند بر شغل خود متمرکز باشد و در مسیر درست باقی بماند.

تفاوت منتورینگ و کوچینگ چیست؟

منتورینگ و کوچینگ اهداف مشابهی دارند: کمک به دیگران برای پیشرفت، رشد و رسیدن به پتانسیل کامل. هر دو روش فرصتی را برای افراد ایجاد می‌کنند تا مسئولیت پیشرفت شخصی و حرفه‌ای خود را بر عهده بگیرند. معمولا در بحث رشد و پیشرفت فردی، منتورینگ و کوچینگ در یک گروه قرار می‌گیرند، اما تفاوت‌هایی هم دارند. در ادامه بعضی از این تفاوت‌ها را بیان می‌کنیم.

۱. معمولا کوچ (Coach) دستمزد می‌گیرد و منتور داوطلبانه کمک می‌کند. چه منتورینگ از طریق شبکه‌های شخصی و غیررسمی انجام شود و چه از طریق برنامه‌های منتورینگ رسمی شرکت، به‌ندرت برای زمانی که منتور صرف کرده است پولی پرداخت می‌شود. منتورینگ موفق است، زیرا منتورها دوست دارند بدون چِشمداشت به دیگران کمک کنند و می‌دانند که منتورینگ برای خود آنها نیز مفید است.

پولی که برای کوچینگ می‌پردازید موجب می‌شود بتوانید بلافاصله کار با کوچ را شروع کنید و تقریبا مطمئن باشید که او به‌دلیل پیش‌آمدن کاری ضروری جلسات را لغو نمی‌کند. یافتن منتور می‌تواند بیشتر طول بکشد و حتی وقتی کسی را پیدا کنید، ممکن است کنارگذاشتن زمانی در روز برای منتورینگ برایش دشوار باشد.

۲. کوچ معمولا شما را برای برنامه‌ریزی و ترسیم نقشه‌ای برای آینده راهنمایی می‌کند، ولی منتور چند مسیر را به شما پیشنهاد می‌دهد و انتخاب مسیر با خود شماست.

۳. کوچ خوب آموزش حرفه‌ای دیده و واجد شرایط است. بنابراین خدمات باکیفیتی ارائه می‌دهد. کوچ تجربه کمک به افرادی با مشکلات و مسائل مشابه شما را نیز دارد.

۴. کوچینگ معمولا ساختارمندتر و در جهت اهداف مشخصی است. منتورینگ بیشتر به توسعه فردی کلی کمک می‌کند. البته ساختار رسمی‌تر کوچینگ نتیجه دریافت دستمزد در ازای خدمات نیز هست.

۵. معمولا منتورینگ به‌دلیل ماهیت شخصی و غیررسمی‌اش طولانی‌تر از کوچینگ است. اگر روابط منتورینگ منجر به دوستی شوند، شاید تمام عمر ادامه داشته باشند. حتی اگر در ابتدا برای رسیدن به هدفی مشخص از منتوری کمک بگیرید، پس از ایجاد ارتباط ممکن است در آینده دوباره با او تماس بگیرید.

روابط کوچینگ کوتاه‌تر از منتورینگ هستند، زیرا هدفمندترند. زمانی که فردی برای یادگیری مهارتی خاص از کوچ کمک می‌گیرد، با یادگیری آن مهارت کوچینگ نیز پایان می‌یابد.

۶. کار منتورها معنادارتر است و استرس کمتری دارد. مشخص شده است که احتمال ترفیع‌گرفتن آنها نیز بیشتر است.

۷. منتورینگ شکل ملایم‌تر و رابطه‌محورتری از راهنمایی است که با رویکرد آموزشی ساختارمند کوچینگ تفاوت دارد.

۸. در منتورینگ، منتی مسئول هدایت جلسات و روابط است. شاید تصور کنید که منتور به شما می‌گوید دقیقا باید چه‌کار کنید و شما را به فرد موفق‌تری تبدیل می‌کند، ولی خلاف این درست است. منتی باید خود را وقف پیشرفت خود کند و برای رسیدن به اهدافش از منتور کمک بگیرد.

در کوچینگ مشتری باید مسئولیت پیشرفت خود را بر عهده بگیرد، ولی هدایت جلسات بیشتر بر عهده کوچ است. البته این مسئله به سبک کوچینگ نیز بستگی دارد و می‌تواند متفاوت باشد.

۹. به‌دلیل ماهیت شخصی منتورینگ، منتور اغلب برای کمک به منتی از تجربیات و تخصص شخصی خود استفاده می‌کند. مثلا داستانی را بازگو می‌کند که درس ارزشمندی به او داده است یا از چالشی در محل کارش صحبت می‌کند که بر آن غلبه کرده است. ولی کوچ موظف نیست که درباره مسائل شخصی خود صحبت کند. احتمال زیادی وجود دارد که او در زمینه کاری مشتری هیچ تجربه‌ای نداشته باشد.

۱۰. برخلاف منتورینگ که مبتنی بر نصیحت و راهنمایی‌کردن است، کوچینگ بیشتر بر آموزش و ارتقای مهارت برای ایجاد ذهنیت برنده تمرکز دارد. کوچ می‌تواند به مشتری کمک کند که خودآگاهی را در خود افزایش دهد، یعنی زمینه‌های پیشرفت و فرضیات چالش‌برانگیزی را که مانع رسیدن به اهدافش می‌شوند شناسایی کند. از کوچینگ اغلب برای ایجاد مهارت‌های رهبری استفاده می‌شود.

شما بگویید

آیا در زندگی شخصی یا حرفه‌ای خود از منتورینگ استفاده کرده‌اید؟ استفاده از منتورینگ چه مزیت‌هایی برایتان داشته است؟ خوشحال می‌شویم که تجربه و دیدگاهتان را برایمان بنویسید.

چگونه با مدیر و همکاران خود تعامل موثری داشته باشیم.

چگونه در سازمان خود پله‌های ترقی را به‌سرعت طی کنیم.