مرور فیلم‌های بخش «نگاه نو» جشنواره فیلم فجر

بلاگ نماوا – مدیسا مهراب پور: به جشنواره فجر سی و هشتم نزدیک می‌شویم. هرچند اتفاقات در عرصه سیاسی و اجتماعی در ماه‌های اخیر به‌قدری پررنگ و پرتنش شده است که کمتر حواسمان پی فرهنگ و سینما می‌رود، اما از راه رسیدن جشنواره‌های هنری در دهه فجر (چه سینما، تئاتر یا موسیقی) می‌تواند مردم را دوباره به سمت فرهنگ بیاورد و کمی از تلخی این روز‌ها کم کند.

روند انتخاب فیلم سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر مدتی ست که آغاز شده. فیلم‌ها کم‌کم آماده و به دفتر جشنواره تحویل می‌شوند و هیئت انتخاب مشغول تماشای آثار و انتخاب است. در اولین مرحله اسامی فیلم‌های بخش نگاه نو یعنی بخش رقابتی فیلم‌های اول معرفی شده‌اند.

در این یادداشت به معرفی فیلم‌های بخش نگاه نو جشنواره سی و هشت می‌پردازیم. هرچند که اگر به نام‌های پای فیلم‌ها نگاه کنید، در چندین مورد از حضور آنان در بخش نگاه نو تعجب خواهید کرد؛ اما هر قانونی یکسری باگ دارد که می‌توان با بهره گرفتن از آن‌ها هر کار کرد، حضور در بخش نگاه نو که جای خود دارد!

روز صفر

کارگردان: سعید ملکان، تهیه‌کننده: سعید ملکان

یکی از همان نام‌های عجیبی که در بخش نگاه نو دیده می‌شود. فقط در سینمای غیر صنعتی و هردمبیلی مانند ایران می‌تواند چنین اتفاقی بیفتد که یک نفر از عرصه چهره‌پردازی، جذب سرمایه‌گذاری و تهیه‌کنندگی شود و بعد یک‌هو به سرش بزند که یک فیلم هم کارگردانی کند. مراتب و رده‌بندی‌های شغلی و حیطه کاری افراد در سینمای صنعتی کاملا مشخص است در سینمای ایران، اما از این خبر‌ها نیست؛ اما به‌هرحال سعید ملکان برای اولین بار پشت دوربین «روز صفر» قرار گرفته است.

فارغ از حوزه کاری، باید پرسید که وقتی از بخش نگاه نو و یا واژه فیلم اولی حرف می‌زنیم، دقیقا منظورمان چیست؟ اساسا نگاه نو یا فیلم اولی به یک حضور تازه‌نفس در عرصه سینما اطلاق می‌شود؛ یعنی کارگردان جوانی که با نگاهی نو به‌تازگی و با ساخت اولین فیلمش به سینما ورود کرده تا طرحی نو دراندازد. آیا واقعا صرف اینکه سعید ملکان تابه‌حال کارگردانی نکرده، می‌توان فیلمش را در بخش نگاه نو قرار داد؟ او که بیش از ده سال است در عرصه سینمای حرفه‌ای حضور دارد، در پشت صحه فیلم‌های بسیار مهمی بوده و در چند سال گذشته هم با آغاز تهیه‌کنندگی، عملا آثار متعددی را به نام خود در سینمای ایران سند زده است.

او تابه‌حال دو بار از همین جشنواره فجر سیمرغ بهترین فیلم برای «ابد و یک روز» و «تنگه ابوقریب» را دریافت کرده (به‌عنوان تهیه‌کننده و صاحب اثر). پس چطور می‌تواند در بخش نگاه نو حاضر باشد؟ این یکی از آن باگ‌های اساسی قوانین جشنواره است. اینک شما تجربه کارگردانی نداشته باشید کافیست تا در این بخش حضور پیدا کنید. درحالی‌که مهم نیست چند سال است که در سینمای حرفه‌ای حضور داشته‌اید و با چم‌وخم داستان چقدر آشنا هستید.

سعید ملکان با کارگردانان متفاوتی کار کرده، سر صحنه تجربیات عملی زیادی را جمع کرده، چطور می‌تواند با کارگردانی که واقعا این اولین حضورش در سطح حرفه‌ای سینماست، رقابت عادلانه داشته باشد؟ به نظر می‌رسد قانون اینجا هم به نفع قدرتمندان و سرمایه‌داران است و باید منتظر باشیم تا فیلم پرهزینه «روز صفر» جوایز این بخش را از آن خود کند، بدون اینکه به‌راستی به بخش نگاه نو تعلق داشته باشد.

آن شب

کارگردان: کورش آهاری، تهیه‌کننده: محمد درمنش

اعلام نام «آن شب» در لیست آثار پذیرفته شده در ابتدا حاشیه برانگیز بود. بسیاری می‌گفتند فیلم پارسال هم متقاضی شرکت در جشنواره بوده یا اینکه اولین فیلم کارگردان نیست، اما کمی بعدتر مشخص شد که سال گذشته فیلم به دلیل به پایان نرسیدن مراحل فنی نتوانسته در جشنواره حاضر شود.

دو نکته مهم درباره «آن شب» یکی حضور شهاب حسینی است و دیگری فیلم‌برداری کل فیلم در آمریکا. به این لوکیشن خارجی، اما می‌توان امیدوار بود چراکه تهیه‌کننده گفته است: «بزرگ‌ترین وجه تمایز «آن شب» شاید این باشد که غالب فیلم‌هایی که در خارج از کشور ساخته می‌شوند به سمت سوءاستفاده از لوکیشن و در فضایی کمدی می‌روند، اما این فیلم اسیر رنگ و لعاب محیط نشده و مضمون و داستان فیلم بر فضا غالب است. همچنین همکاری با شرکا و مشاوران خارجی تجربه مثبتی بود، چراکه آن‌ها روی مسائل فنی نکاتی داشتند و ما هم روی محتوا و به این ترتیب سعی کردیم خلا‌های هم را بپوشانیم.»

این یک فیلم معمایی و رازآلود است که توسط سپیده عبدالوهاب تدوین شده و چند بازیگر خارجی هم دارد و داستانش درباره یک زوج ایرانی ساکن آمریکا است که در هتلی محبوس می‌شوند.

بی صدا حلزون

کارگردان: بهرنگ دزفولی‌زاده، تهیه‌کننده: مرتضی شایسته

بهرنگ دزفولی‌زاده عکاس قدیمی مطبوعات و سینما، بعد از مدت‌ها تلاش و گیر و گرفت، بالاخره فیلم اول خود را ساخت و به پایان رساند. حضور تهیه‌کننده باتجربه‌ای مانند مرتضی شایسته سرکار مطمئنا کمک زیادی به کارگردان جوان و فیلمش کرده و در جشنواره و اکران عمومی هم خواهد کرد.
در این فیلم هانیه توسلی، مهران احمدی، پدرام شریفی، محسن کیایی، علیرضا جلالی‌تبار، بهنوش بختیاری، بیژن بافکار، شیرین، ولی پور و مجتبی شکری بازی می‌کنند.
داستان فیلم درباره بچه ناشنوایی است که مشکلات او در خانواده برای والدینش مسائلی را درست می‌کند و اتفاقاتی می‌افتد. به نظر می‌رسد باید منتظر یک درام اجتماعی تلخ باشیم.

پدران

کارگردان: سالم صلواتی، تهیه‌کننده: شهرام مسلخی

سالم صلواتی از فیلم‌سازان کردستانی با فیلم «زمستان آخر» به شهرتی بین‌المللی رسید و این فیلم جوایز متعددی در جشنواره‌های بین‌المللی از جمله جشنواره فیلم لبنان و بغداد را از آن خود کرد. نخستین فیلم او، فیلم کوتاهی به نام «رویا‌های برفی» بود که این فیلم، هم در ایران و هم به صورت بین‌المللی مورد تحسین واقع شد.

فیلم «زمستان آخر» هم سوالات زیادی درباره حضور کارگردان در این بخش ایجاد می‌کند. اگر آن فیلم را ساخته و با آن حتی مشهور هم شده، پس این چطور فیلم اولش است؟

در خلاصه داستان فیلم آمده: رویارویی دو نسل می‌تواند حادثه بیافریند؛ در “پدران” حادثه‌ای دو نسل را رو در روی یکدیگر قرار می‌دهد.

علیرضا ثانی فر، هدایت هاشمی، گلاره عباسی، مهشید ناصری، کیوان پرمر، مهدخت مولایی از جمله بازیگران فیلم هستند.

پوست

کارگردان: بهمن ارک و بهرام ارک، تهیه‌کننده: محمدرضا مصباح

بخش نگاه نو در حالت ایده‌آلش یعنی این دو جوان آذری! بهمن و بهرام ارک که سینما خوانده‌اند و فیلم کوتاهشان «حیوان» بسیار مورد توجه قرار گرفت و در جشنواره کن و دیگر جشنواره‌های خارجی هم با استقبال ویژه‌ای روبه‌رو و در بخش سینه فونداسیون جشنواره کن موفق به دریافت جایزه هم شد.

دو جوان با استعداد که بعد از مطرح شدن فیلم کوتاهشان، اولین تجربه سینمایی خود را رقم زده‌اند. بدون اینکه حتی به‌عنوان دستیار یا هرچه، حضور زیادی را در پشت صحنه سینمای حرفه‌ای ایران تجربه کرده باشند.

جالب است بدانید زبان فیلم کاملا ترکی است و فیلم‌برداری این فیلم، در روستای باویل شهرستان اسکو انجام گرفته است. موضوع این فیلم عشق، جادو و خرافه پرستی است و دربارهٔ خانواده‌ای است که شامل یک مادر و پسر هستند و زندگی آن‌ها به دلیلی دچار مشکل می‌شود.

دشمنان

کارگردان: علی درخشنده، تهیه‌کننده: مجید برزگر

فیلمی که مجید برزگر تهیه‌کننده‌اش باشد حتما در بخش نگاه نو جشنواره برو و بیایی خواهد داشت. به‌هرحال تهیه‌کننده «دشمنان» از جمله پرنفوذترین و قدرتمندترین کسانی است که در جریان تولید و پخش فیلم کوتاه و مواجهه با فیلم‌سازان جوان و تعیین راهبرد‌های جشنواره‌های مستقل و دولتی تجربی و فیلم کوتاه در سینمای ایران قرار دارد.

پس می‌توان گفت علی درخشنده با هوشمندی به سراغ او رفته تا تهیه‌کننده اولین فیلمش باشد و از روابط و قدرت نفوذش بهره بگیرد. خود درخشنده فیلم‌های کوتاهی مانند «صبور باش» و «آماس» را در کارنامه دارد و مدتی هم به‌عنوان دستیار و برنامه‌ریز در سینمای حرفه‌ای حضور داشته و مناسباتش را به‌خوبی یاد گرفته.

رویا افشار، ندا جبرئیلی، مسعود دلخواه، قربان نجفی، علی بی غم، سینوهه دانشمند، توران یاقوتی و سعید آرمند بازیگران فیلم هستند و در خلاصه داستانش آمده «شیوا گفت: همه‌اش احساس می‌کنم شهاب هر شب داره از پشت این درخت‌ها بهمون نگاه می‌کنه! و زهره به آهستگی سرچرخاند سمت پنجره».

ریست

کارگردان: محمدرضا لطفی، تهیه‌کننده: سید امیر سید زاده

«احساس می‌کنم دیوونه شدم. یه جورایی به تمام دوربین‌های مداربسته که دارن آدم رو کنترل می‌کنن حساسیت پیدا کردم. اونقدر توی این ماجرا غرق شدم که احساس می‌کنم پشت همه این دوربینا یه نفره، یه نفر که چهار چشمی داره منو نگاه می‌کنه!» این خلاصه داستان فیلم نشان می‌دهد که باید منتظر تجربه‌ای جدید و فیلمی باشیم که احتمالا تجربه‌گرایانه خواهد بود و الگوی از پیش ساخته شده آشنای درام‌های سینمای ایران را دنبال نمی‌کند.

محمدرضا لطفی که درواقع منتقد و کارشناس بوده است حالا پشت دوربین یک فیلم سینمایی رفته است. او پیش‌تر فیلم‌هایی تجربی و ویدیویی مانند «روایت ناپدید شدن مریم» ساخته بود که در هنر و تجربه هم به نمایش درآمد. تجربیات پیشین او این احتمال را که با فیلمی اکسپریمنتال مواجه هستیم، بیشتر می‌کند.

رضا بهبودی، سودابه بیضایی، محمد صدیقی مهر، پریسا محمدی، حامد رحیمی نصر و رقیه افشین پور بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

شنای پروانه

کارگردان: محمد کارت، تهیه‌کننده: رسول صدر عاملی

این هم یکی از آن حضور‌های تقلب آمیز و ثمره باگ‌های قانون و آیین‌نامه جشنواره فجر است. محمد کارت کارگردان نام‌آشنای سینمای مستند که جوایز زیادی را در هر جشنواره داخلی با فیلم‌هایش درو کرده و تجربیات فیلم‌سازی‌اش احتمالا از خیلی از کارگردانانی که این روز‌ها فیلم‌های میلیاردی می‌سازند و می‌فروشند (شبیه به بساز بفروش‌ها دقیقا) بیشتر است، در بخش نگاه نو با فیلم اولی‌ها رقابت می‌کند.

بله قانونا آن‌ها فیلم سینمایی نبوده‌اند و از این نظر مشکلی ندارد، اما نگاه نو بیش از آن‌که به فیلم اول یا دوم کار داشته باشد، به تجربه نو و حضور تازه باید سرپا باشد. محمد کارت واقعا در نوع خودش کارگردان کارکشته‌ای است. مهم نیست که این اولین فیلم سینمایی اوست، وقتی به اندازه حداقل پنج فیلم سینمایی تجربه دارد و کار کرده، جایش در این بخش نیست.

جواد عزتی، طناز طباطبایی، امیر آقایی و پانته‌آ بهرام از بازیگران فیلم هستند. در خلاصه داستان آن آمده است: «در جنوب شهر، شنای پروانه طوفان به پا می‌کند».

کشتارگاه

کارگردان: عباس امینی، تهیه‌کننده: جواد نوروزبیگی

نام عباس امینی با ساخت فیلمی درباره ازدواج نوجوانان زیر سن قانونی در جنوب ایران با نام «هندی و هرمز»، بر سر زبان‌ها افتاد. «هندی و هرمز» همچنین جوایز زیادی را در جشنواره‌های مختلف از آن خود کرد. این کارگردان جوان علاوه بر این آثار ویدیویی دیگری را در کارنامه خود دارد.

او به سراغ ساخت اولین فیلم سینمایی خود رفته است و با نوروزبیگی همکاری کرده است. تهیه‌کننده‌ای که می‌تواند مسیر اکران فیلم را هم هموار کند. این انتقاد به امینی هم مطرح است که بیش از سه فیلم ساخته و حتی آثارش اکران شده‌اند و نباید در بخش نگاه نو حاضر شود که هم از نظر تجربی و منطق عقلایی درست است و هم از نظر قانونی با توجه به فرمت ویدیویی آثار پیشین بلامانع است!

مانی حقیقی، حسن پورشیرازی و باران کوثری بازیگران «کشتارگاه» هستند. داستان فیلم از این قرار است: «امیر چند ماهی است که از فرانسه دیپورت شده است، او به خاطر پدرش شریک یک جنایت هولناک می‌شود.»

لباس شخصی

کارگردان: امیرعباس ربیعی، تهیه‌کننده: حبیب والی‌نژاد

اثر نگاه نویی سازمان سینمایی اوج که نامش برای تماشاگران عامه می‌تواند بسیار چالش برانگیز به نظر برسد. خصوصا بعد همه وقایع این چندماهه اخیر.

حبیب والی‌نژاد پیش از این با تهیه‌کنندگی «ایستاده در غبار»، محمدحسین مهدویان را به سینمای ایران معرفی کرده است و این می‌تواند خوش‌بینی‌مان به فیلم و کارگردان جدیدش را بیشتر کند.

یکی از نکات جالب توجه فیلم عدم استفاده از بازیگران مطرح و سلبریتی‌هاست. درحالی‌که که فیلم اولی‌ها (همان‌طور که نمونه‌اش «جاندار» که اکنون روی پرده است به خوبی نشان می‌دهد، از ترس بازگشت سرمایه و محافظه‌کاری اصرار بر حضور بازیگران مطرح و سلبریتی‌های معروف دارند تا ایرادات خود را پشت شهرت آنان پنهان کنند) در این میان اینکه امیرعباس ربیعی تعمدا یا به‌اجبار امکان استفاده از بازیگران مشهور را پیدا نکرده نشان از شجاعتش برای ورود به سینمای حرفه‌ای دارد.

در خلاصه داستان لباس شخصی آمده است: بهترین حربه برای ضربه، دوستی است. چون پیچیدگی در سادگی اوست و به لباس شخصی‌ها بیشتر شک کن!