مروری بر فیلم‌های ورزشی تاریخ سینمای ایران

روزنامه همشهری – نگار حسینخانی: تولیدات سینمای ایران در ساخت فیلم‌های ورزشی چندان حرفی برای گفتن ندارد؛ خلاف هالیوود که فیلم‌های ورزشی بسیاری تولید کرده است؛ از «گاو خشمگین» گرفته تا «علی»، «مرد سیندرلایی»، «راکی» و بی‌شمار فیلم دیگر.

گاهی چندین سال می‌گذرد و در آمار فیلم‌های تولید‌شده حتی یک نمونه درست و درمان آماده اکران نمی‌شود. اگر هم تولیداتی باشد، توجهش به یک ورزش خاص – فوتبال – است.

لیلا اوتادی در «چپ‌دست» نقش قهرمان کارتینگ و حامد بهداد در «انت‌های خیابان هشتم» نقش مبارز رقابت‌های زیرزمینی رزمی را بازی می‌کنند، اما حضور آن‌ها نتوانسته فیلم را ورزشی کند حتی این بازیگران هم نتوانسته‌اند چندان تمایل کارگردانان را به ورزش جلب کنند. همه آنان که تا امروز در شمایل یک قهرمان و ورزشکار ظاهر شده‌اند تعدادشان آن‌قدر نیست که در یک گزارش جمع نشود، اما در اینجا فقط به چند فیلم ورزشی تولید‌شده نگاهی می‌اندازیم.

ببر مازندران

ساموئل خاچیکیان ۱۳۴۷

بازیگران: امامعلی حبیبی، داریوش طلایی و…

خاچیکیان که سال‌ها در تلاش بود فیلمی با حضور جهان‌پهلوان تختی بسازد و نتوانسته بود این اسطوره ایرانی را راضی به چنین پیشنهادی کند، «ببر مازندران» را با حضور امامعلی حبیبی قهرمان اسبق جهان و المپیک روی پرده برد.

حبیب‌الله بلور، مربی اسبق تیم ملی کشتی و حسین ملاقاسمی از قهرمانان کشتی فرنگی ایران و دارنده چند مدال جهان از دیگر بازیگران این فیلم بودند.

ببر مازندران با ترکیب قصه پوریای، ولی و مایه‌هایی از ملودرام روز قرار بود آغازی بر سلسله فیلم‌های ورزشی باشد، ولی فیلم به اندازه‌ای که توقع می‌رفت با استقبال مواجه نشد. امامعلی حبیبی هم با وجود بازی در فیلم‌های «جهنم سفید» خاچیکیان، «آدم و حوا» امیر شروان، «رام‌کردن مرد وحشی» و «مرد جنگلی» کمال دانش‌جم هنرپیشه موفقی نشد.

فروش: رقم فروش فیلم ببر مازندران در نشریات پیش از انقلاب ثبت نشده، ولی جمال امید در کتاب «تاریخ سینمای ایران» از این فیلم به‌عنوان یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های سال ۴۷ یاد کرده است. این فیلم در نخستین جشنواره تاشکند که بین ۴۶ کشور آسیایی و آفریقایی شرکت کرده بود مقام نخست را به‌دست آورد.

---

عمو فوتبالی

سعید مطلبی ۱۳۵۴

بازیگران: ایرج قادری، گلی زنگنه و بهمن مفید

نسیم (ایرج قادری) و ممد بوقی (محمد بوقی) از طرفداران پر و پا قرص فوتبال هستند.سعید مطلبی، فیلمنامه‌نویس و کارگردان سینمای فارسی، از علاقه‌مندان تیم فوتبال پرسپولیس بود. ظاهرا «عمو فوتبالی» براساس همین علاقه و به قصد پرداختن به تماشاگران وفادار پرسپولیس و البته با قصه ملودرامی ساخته شد.

فروش: در اکران نخست تهران ۶۰۰ هزار تومان فروش کرد که در آن زمان رقم متوسطی محسوب می‌شد.

---

آفساید

جعفر پناهی ۱۳۸۵

بازیگران: سیما مبارک‌شاهی، شایسته ایرانی و…

شرح حال دخترانی که حاضرند هر کاری انجام دهند تا بازی ایران مقابل بحرین را برای ورود تیم ملی ایران به جام جهانی تماشا کنند. هر کدام از آن‌ها با لباسی مردانه سعی می‌کنند وارد ورزشگاه آزادی شوندو… این فیلم جایزه خرس نقره‌ای جشنواره فیلم برلین در سال ۲۰۰۶ و انتخاب هیأت داوران جشنواره فیلم تورنتو و نیویورک را از آن خود کرد.

فروش: این فیلم در ایران نمایش عمومی داده نشد.

---

خط پایان

محمدعلی طالبی ۱۳۶۵

بازیگران: ایرج طهماسب، پرویز پورحسینی و حمید جبلی

خلیل سمندر کارگر یک کارگاه تولیدی، شیفته دوچرخه‌سواری و عضویت در باشگاه ایران جوان است. او با وساطت هوشنگ رئیس باشگاه ایران جوان به‌عنوان ذخیره وارد باشگاه و در مسابقه‌ای اول می‌شود.

اما به‌دلیل ناراحتی قلبی از شرکت در مسابقات آسیایی باز می‌ماند. در همین زمان قراب، رئیس باشگاه کاخ که وابسته به دربار است، با اتومبیل محمدی را مصدوم می‌کند. او به‌دلیل ضربه مغزی بستری می‌شود. خلیل سمندر و دوچرخه‌سواران باشگاه ایران جوان برای تأمین هزینه درمان او مسابقه‌ای ترتیب می‌دهند. در این مسابقه خلیل از رقیب خود که برای باشگاه کاخ رکاب می‌زند، پیشی می‌گیرد.

فروش: این فیلم از سال ۶۵ تا ۶۹ روی پرده بود. «خط پایان» در سال نخست اکران ۱۶ میلیون و ۱۸۶ هزار و ۱۱۹ تومان فروش کرد. این فیلم در ۵ سال اکران، جمعا به فروش ۱۹ میلیون و ۵۲۳ هزار و ۹۲۶ تومان دست یافت؛ به‌عبارتی ۲ میلیون و ۲۳۴ هزار و ۲۱۱ نفر برای تماشای فیلم بلیت خریده و آن را تماشاکرده‌اند.

---

صفر تا سکو

سحر مصیبی ۱۳۹۶

بازیگران: الهه، شهربانو و سهیلا منصوریان

این مستند سینمایی روایت خواهران افسانه‌ای و مثلث طلایی سمیرم، شهربانو، سهیلا و الهه منصوریان است؛ ۳ خواهری که برای نخستین بار در برنامه ماه‌عسل حضور پیدا کردند و از زندگی پرفرازونشیبشان و همه سختی‌های زندگی‌شان گفتند؛ خواهرانی که هر سه با مدال طلای جهانی اکنون افتخار شهر کوچک سمیرم به‌حساب می‌آیند.

فروش: این فیلم مستند ۳۸۳ میلیون و ۴۶۳ هزار و ۳۰۰ تومان فروخت و ۴۴ هزار و ۵۹۲ نفر برای تماشای این فیلم بلیت تهیه کرده‌اند.

---

سر طلایی

شعاع‌الدین مصطفی‌زاده ۱۳۵۲

بازیگران: یدالله شیراندامی، مرسده کامیاب و…

داستان: حمید که از کودکی به بازی فوتبال علاقه دارد، در جوانی فوتبالیست مشهوری می‌شود. او قرار است با پری ازدواج کند، اما اتفاقاتی باعث می‌شود از فوتبال و ورزش و مردم محله‌اش غافل بماند. حمید در یکی از بازی‌ها باعث شکست تیمش می‌شود و هواداران و دوستانش او را سرزنش و تحقیر می‌کنند.

او با احساس سرشکستگی و تقصیر به سراغ پری می‌رود، اما پری ازدواج کرده است. حمید، سرگشته و ناامید، آواره کوچه و خیابان می‌شود. سرطلایی لقبی بود که تماشاگران به همایون بهزادی مهاجم پرسپولیس و تیم ملی داده بودند. بهزادی محبوب‌ترین فوتبالیست ایران در ابتدای دهه ۵۰ بود و ظاهرا همین شهرت ایده ساخت فیلم «سرطلایی» شد.

اصرار سازندگان فیلم و پیشنهاد دستمزد‌های نجومی، اما بهزادی را راضی نکرد که جلوی دوربین بازی کند. در نتیجه فیلم توسط کارگردانی ناشناس، شعاع‌الدین مصطفی‌زاده و با حضور بازیگرانی گمنام، چون فرهنگ معتمد ساخته شد.
فروش: سر طلایی با ۱۸۰ هزار تومان فروش، کم‌فروش‌ترین فیلم سال ۵۲ شد.

---

یاس‌های وحشی

محسن محسنی‌نسب ۱۳۷۷

بازیگران: جعفر دهقان، سحر طلوعی، حسین پاکدل و…

علی، صدرا و رحیم ۳ همرزم بسیجی هستند.۱۰ سال پس از حضور این سه در جبهه، صدرا که ماسک خود را در یک حمله شیمیایی به علی داده و حالا خود یک بیمار شیمیایی است، برای معالجه راهی لندن می‌شود. علی، رحیم و چند رزمنده دیگر نیز برای شرکت در مسابقه‌های کاراته به لندن می‌روند. علی به‌عنوان نماینده ایران و رحیم به‌عنوان مربی، در مسابقه‌های آزاد کاراته شرکت می‌کنند.

فروش: «یاس‌های وحشی» ۷ سال روی پرده ماند. این فیلم در سال نخست اکران ۴۱۱ میلیون و ۹۵ هزار تومان فروش کرد و جمعا به فروش ۵۴۸ میلیون و ۷۰۶ هزار و ۵۵۰ تومان دست یافت. به‌عبارتی ۲ میلیون و ۷۸۰ هزار و ۹۹۹ نفر برای تماشای فیلم بلیت خریده و آن را تماشا کردند.

---

عرق سرد

سهیل بیرقی ۱۳۹۷

بازیگران: باران کوثری، امیر جدیدی، لیلی رشیدی و…

فیلم روایتی از محدودیت‌های زنان ورزشکار ایرانی است. افروز اردستانی (باران کوثری) کاپیتان تیم ملی فوتسال زنان ایران است و با گلزنی او، تیم ملی موفق می‌شود به فینال بازی‌های آسیایی راه پیدا کند.

او قرار است با تیم ملی ایران عازم مالزی شود، اما همسرش (امیر جدیدی) او را ممنوع‌الخروج می‌کند و این اتفاق آغاز همه هیاهو‌های فیلم است. «عرق سرد» جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین بازیگر نقش مکمل زن و تدوین را در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر از آن خود کرد.

فروش: این فیلم یک میلیارد و ۹۹۷ میلیون و ۸۰۹ هزار و ۱۹۸ تومان فروخت و با خرید ۱۹۷ هزار و ۱۸۶ بلیت به این رقم رسید.

---

شیر‌های جوان

محسن محسنی‌نسب ۱۳۷۹

بازیگران: جعفر دهقان، مهدی صبایی، نصرالله رادش و مهناز افشار

این فیلم داستان زندگی یک ورزشکار رشته کاراته‌است که در مسابقات در شهر کیف برای او اتفاقاتی رخ می‌دهد.

فروش: این فیلم ۷ سال روی پرده بود. «شیر‌های جوان» در سال نخست ۱۸۲ میلیون و ۸۳۵ هزار و ۶۰۰ تومان فروش کرد. جمعا فروش این فیلم به عدد ۲۶۸ میلیون و ۸۷۵ هزار و ۵۵۰ تومان رسید و به یک میلیون و ۹۷۶ نفر بلیت فروخت.

---

غلامرضا تختی

بهرام توکلی ۱۳۹۷

بازیگران: ماهور الوند، حمیدرضا آذرنگ، فرهاد آئیش و…

فاخرترین فیلم ورزشی سینمای ایران در سال‌های اخیر که با دقت و حساسیت هنری (چیزی که معمولا در درام‌های ورزشی ایرانی غایب است) ساخته شد و نتیجه، اولین فیلم شاخص زندگینامه‌ای در حوزه فیلم‌های ورزشی از کار درآمد.

غلامرضا تختی همانطور که از نامش برمی‌آید، با تمرکز بر زندگی جهان پهلوان و نه الزاما موفقیت‌ها و ناکامی‌های ورزشی‌اش ساخته شده. فیلم محبوب منتقدان که تماشاگران بر خلاف انتظار، استقبال چندانی از آن به عمل نیاوردند.

فروش: این فیلم اواخر سال ۹۷ نوبت اکران گرفت و ۳ ماه نخست سال ۹۸ نیز روی پرده بود. فروش فیلم غلامرضا تختی در مدت زمان مشخص شده یک میلیارد و ۹۳۴ میلیون و ۱۰۷ هزار و ۵۷۹ تومان بود و ۱۴۷ هزار و ۸۴۶ بلیت برای آن فروخت.

---

مسافر

عباس کیارستمی ۱۳۵۳

بازیگران: حسن دارابی، مسعود زندبگله و پرگل آتش‌جامه

فیلم درباره نوجوانی اهل ملایر است که تصمیم دارد به تهران رفته و مسابقه فوتبال را در ورزشگاه تماشا کند. برای تأمین هزینه‌های مسافرت با کمک دوستش با ترفند‌هایی پول جمع‌آوری می‌کند.

او به تنهایی به تهران رفته و به ورزشگاه محل برگزاری مسابقه می‌رود، ولی تا شروع مسابقه چند ساعتی باقی مانده‌است، بنابراین به جایی دیگر برای استراحت می‌رود و به‌علت خستگی زیاد خوابش می‌برد. زمانی که از خواب بیدار می‌شود، چند ساعت گذشته و وقتی به محل برگزاری بازی برمی‌گردد، مسابقه تمام‌شده و او موفق نشده بازی را تماشا کند. کیارستمی در «مسافر» تصویری اسنادی از ورزشگاه امجدیه به دست می‌دهد که ماندگار است.

شیفتگی قاسم جولایی به تیم پرسپولیس و حضور در امجدیه، چنان در بافت فیلم جا می‌افتد که تماشاگر هر عملی از او را برای رسیدن به هدفش می‌پذیرد. خوابیدن روی محوطه چمن ورزشگاه و از دست دادن رؤیای تماشای فوتبال در امجدیه، کابوسی است که کیارستمی در دهه ۵۰ ورسیون‌های مختلفی از آن را در دل تولیدات کانونی به نمایش گذاشت.

فروش: این فیلم در سینما‌ها اکران نشد.

---

مثلث آبی

هادی صابر ۱۳۷۹

بازیگران: محمد صالح علاء، حمیرا ریاضی و جواد زرینچه

محمد، پسر جوانی است که عاشق تیم استقلال است. او روزی به‌طور کاملاً اتفاقی جواد زرینچه را می‌بیند. محمد جذب باشگاه استقلال شده و به سرعت موفق می‌شود. او به محمد آبی، معروف می‌شود و قهرمانی او در مسابقات نوجوانان او را نام‌آور می‌کند.

فروش: این فیلم از سال ۷۹ تا ۸۱ روی پرده بود و در فروش سال نخست اکران به رقم ۷ میلیون و ۲۶۵ هزار و ۷۵۰ تومان رسید. این فیلم در ۳ سال اکران ۱۱ میلیون و ۳۰۸ هزار و ۷۰۰ تومان فروخت و ۴۷ هزار و ۲۷۴ نفر برای تماشای آن بلیت خریدند.

---

فوتبالیست‌ها

علی‌اکبر ثقفی ۱۳۸۰

بازیگران: علی پروین، فاطمه گودرزی و حمید استیلی

حسن رفتاری با از دست‌دادن پدر و مادر خود در زلزله رودبار در یک مغازه پنچرگیری مشغول به‌کار می‌شود. او که علاقه زیادی به فوتبال دارد توسط یکی از دوستانش در جریان برگزاری مسابقات جهانی فوتبال کودکان بی‌سرپرست در سوئیس و عضویت تیم ایران در مسابقات قرار می‌گیرد. او پس از اطلاع از مشکل قانونی خود درباره حضور در تیم ملی با به‌کار بردن ترفندی موفق به کسب اجازه از خانم دکتر شکوهی نماینده بهزیستی می‌شود.

فروش: این فیلم از سال ۸۰ تا ۸۲ به‌مدت ۳ سال اکران شد و در سال ۸۰ به فروش ۴۹ میلیون و ۱۴۹ هزار و ۳۰۰ تومان رسید. «فوتبالیست‌ها» در ۳ سال ۵۴ میلیون و ۸۲ هزار و ۲۵۰ تومان فروخت. تعداد بلیت فروخته‌شده برای این فیلم ۱۵۲ هزار و ۲۷۵ است.

---

آبی به رنگ آسمان

امیر رفیعی ۱۳۹۸

بازیگر و گویندگان: فرهاد اصلانی، سیامک انصاری، همایون ارشادی، رضا یزدانی، مهناز افشار و بابک حمیدیان

این مستند سینمایی که به تازگی روی پرده رفته است، مرور تاریخ باشگاه استقلال تهران از زمان تاسیس ۱۳۲۴ تا به امروز با حضور و روایت ده‌ها چهره ورزشی-هنری است.

این مستند در بدترین روز‌های تاریخ استقلال روی پرده رفته و کارگردانش هم این روز‌ها نشان داده بیش از این که فیلمساز باشد یک هوادار افراطی باشگاه استقلال است.

آبی به رنگ آسمان در گروه هنر و تجربه اکران شده است.

---

سونامی

میلاد صدرعاملی ۱۳۹۸

بازیگران: بهرام رادان، مهرداد صدیقیان و رعنا آزادی‌ور

در آخرین اردوی تیم ملی تکواندو، سرمربی و ۳ تن از بهترین بازیکنان تیم در دانمارک پناهنده شده و به ایران بازنگشته‌اند. این فرصتی است که خسروی، سرمربی قدیمی و کهنه‌کار بعد از سال‌ها بازگردد و کار نیمه تمامش را به پایان برساند. صدرعاملی در این فیلم تلاش می‌کند چالش‌های یک ورزشکار را در دوگانگی ماندن یا رفتن به نمایش بکشد. این فیلم در نوبت اکران است.