مرد یخی، از سایه خارج شد/آغازی بر یک پایان که به نفع پوتین تمام شد؛حالا وقت صلح است؟

مهسا مژدهی: سه سال پس از حمله روسیه به اوکراین و بایکوت ولادیمیر پوتین، او حالا یکبار دیگر شانسی برای بازگشتی پرشکوه به جامعه جهانی به دست آورده است. ترامپ تصمیم گرفت تا روز چهارشنبه اولین تماس خارجی خود را به روسیه اختصاص دهد. او تلفن کاخ سفید را برداشت و ۹۰ دقیقه با ولادیمیر پوتین، آن دوست جذاب و رازدار و قدیمی گفتگو کرد. تنها پس از پایان آن تماس بود که روشن شد که پوتین قصد دارد از سایه بیرون آمده و پیروزی خود را با حمایت رئیس‌جمهور آمریکا جشن بگیرد. زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین اما نگران خاک خود است.

ماجرا از کجا آغاز شد؟

ماجرای بازگشت پرونده روسیه و اوکراین و صلح احتمالی میان این دو کشور،‌ با تبادل زندانیان میان واشنگتن و مسکو آغاز شد. وقتی مارک فوگل، معلم آمریکایی به خاک کشورش رسید خم شد و بر خاک آن بوسه زد و بعد با دونالد ترامپ که زیر باران به استقبالش آمده بود دیدار کرد. پیش از این دادگاهی در روسیه، مارک فوگل را به اتهام وارد کردن ۱۷ گرم ماری جوانا به این کشور به ۱۴ سال حبس در یک زندان فوق امنیتی محکوم کرده بود و دولت بایدن با وجود اینکه درخواست‌هایی داشت اما به نظر نمی‌رسید که می‌توانست کار مشابهی را برای فوگل انجام دهد. بالاخره دوستی پوتین و ترامپ به نفع این زندانی میانسال تمام شد. در مقابل ایالات متحده هم یک زندانی روس را آزاد کرد. 

زمانی که موضوع آزادی و تبادل زندانیان آمریکایی و روس مطرح شد، زمزمه‌هایی در مورد توافقی پشت پرده میان دو کشور به گوش رسید. مساله جدی بود. دولت بایدن مدت‌ها پوتین را به‌چشم دشمن درجه یک غرب دیده و از ارسال انواع سلاح به اوکراین برای تغییر در معادلات جنگ کوتاهی نکرد. اما ترامپ که حتی قبل از ورود به کاخ سفید هم گفته بود که قصد پایان دادن به جنگ روسیه و اوکراین را دارد. اما ظاهرا سرعت عمل ترامپ در برقراری ارتباط با پوتین همه را شگفت زده کرده و البته زلنسکی را به خشم آورده است.

یک تماس تلفنی مرموز

ترامپ در تماس تلفنی خود با پوتین، ۹۰ دقیقه پشت خط به حرف‌های همتای روس خود گوش داد. استیو روزنبرگ خبرنگار بی‌بی‌سی انگلیسی در حوزه روسیه این تماس تلفنی را تنها یک آغاز برای روندی که حتی ممکن است طولانی شود ارزیابی کرده است. با این همه، تماس تلفنی از کاخ سفید برای پوتین یک برد کم‌سابقه است. او البته در سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ هم ارتباط نسبتا خوبی با واشنگتن داشت و از اساس ارتباط خوب او با ترامپ یکی از مسائلی بود که حساسیت دموکرات‌ها را برانگیخته بود. با این‌حال، تماس تلفنی در شرایطی که ایالات متحده، سه سال است که روس‌ها را بایکوت کرده و از هیچ‌ تلاشی برای شکست آنها در جنگ اوکراین فروگذار نکرده، داستان متفاوتی دارد.

روسیه، طی سال اخیر برخی از تندترین و سخت‌ترین تحریم‌ها را تجربه کرده است. تماس پوتین و ترامپ در حال‌حاضر به معنای آن نیست که توافقی حاصل شده تا از همین امروز ورق برگردد و پوتین در اتحادیه اروپا و آمریکا تبدیل به یک قهرمان شود و تحریم‌ها به دست فراموشی سپرده شوند. این اتفاق یک شروع برای پایان جنگ در اوکراین است. شروعی که به نفع پوتین تمام شده و رئیس‌جمهور روسیه را به خود مغرور کرده است.

چرا اوکراین و اتحادیه اروپا نگران شده‌اند؟

با وجود همه تلاش‌های غرب برای اینکه اوکراین بتواند در جنگ با روس‌ها آنها را شکست دهد، این اتفاق تا امروز رخ نداده است. در شرق این کشور،‌بخش‌هایی به تصرف روسیه درآمده که اوکراین برای نگه داشتن آنها تلاش بسیاری کرده است. از سوی دیگر مساله پیوستن به ناتو هم تقریبا منتفی شده. به‌نظر می‌رسد دستکم تا زمانی که ترامپ در کاخ سفید است، اوکراینی‌ها تنها می‌توانند خواب پیوستن به ناتو را ببینند. دغدغه‌های پوتین برای امنیت سرزمین وسیع روسیه، حداقل برای ترامپ و تیم سیاست‌خارجی او با رویاهای توسعه‌طلبانه بسیار قابل درک است. در عوض آنها با دغدغه‌ها زلنسکی نزدیکی خاصی را احساس نمی‌کنند.

طبق جزئیاتی که منتشر شده، دونالد ترامپ از مارکو روبیو وزیر خارجه، جان رتکلیف مدیر سازمان اطلاعات مرکزی، مایکل والتز مشاور امنیت ملی و استیو ویتکاف فرستاده ویژه  آمریکا درخواست کرده تا مذاکرات با روسیه و اوکراین را رهبری کنند. کیث کیلاگ، نمایندۀ ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور روسیه و اوکراین غایب بزرگ این تیم به حساب می‌آید. او فردی است که از مسلح کردن بیشتر اوکراین و پرداخت پول به این کشور برای خلاص شدن از دست روسیه حمایت می‌کند و حالا ظاهرا جایی در آینده صلح ندارد. همین ماجرا زنگ خطر را برای اتحادیه اروپا و اوکراین به صدا در آورده است. آنها معتقدند ترامپ به‌دنبال صلحی نیست که در آن اوکراین دست بالا را داشته باشد. حتی او قصدی برای اینکه برنامه صلح بین دو کشور برد- برد پیش برود هم ندارد.

به نظ نمی‌رسد که گفتگوی میان ترامپ و پوتین، روز چهارشنبه شکل گرفته باشد. این تنها بخش رسمی یک خبر است که احتمالا مانند کوهی از یخ، بخش بیشترش در زیر آب قرار گرفته است. ناظران معتقدند هر آنچه قرار است بین روسیه و اوکراین اتفاق بیفتد، با وجود ترامپ در کاخ سفید به سود کی‌یف نخواهد بود. ترامپ که احتمالا در عربستان سعودی با پوتین دیدار می‌کند، نقطه اتصال رئیس‌جمهور منزوی شده روسیه به جهان بیرون است. ترامپ تاب دیدن انزوای دوست خود را ندارد و حالا دست او را گرفته تا پوتین را از تاریکی بیرون بکشد. 

۳۱۱۳۱۵