«مرد ایرلندی»ِ اسکورسیزی؛ قصیده‌ی حیرت‌انگیز پیرمرد‌های گانگستر

روزنامه شهروند – امین فرج‌پور: دیروز بالاخره اتفاقی که در دنیای سینما تقریبا همه دنبالش بودند، رخ داد و فیلم مرد ایرلندی یا همان آیریشمن مارتین اسکورسیزی در جشنواره فیلم نیویورک رونمایی شد. نمایش پرسروصدای فیلمی که به‌واسطه جمع‌آمدن شماری از افسانه‌های زنده تاریخ سینمای جهان یکی از کنجکاوی‌برانگیزترین فیلم‌های تمام سال‌های اخیر بوده. اتفاقی که البته توقعاتی را که وجود داشت، به بهترین شکل تعبیر کرد و به بیانی دیگر «پیرمرد‌های سینما همه را به وجد آوردند».

از رابرت دنیرو و آل پاچینو گرفته، که بی‌تردید از محبوب‌ترین و معتبرترین ستاره‌های نیم قرن اخیر هستند، تا خود مارتین اسکورسیزی که به باور منتقدان اغلب سختگیری، چون استفانی زاکارک منتقد تایم، اوون گلیبرمن منتقد ورایتی، بنجامین لی منتقد گاردین و بی‌شمار منتقد دیگر نقطه اوج سینمای گانگستری را تسخیر کرده و قصیده‌ای حیرت‌انگیز در ژانر فیلم‌های گانگستری سروده است.

وجد جهانی

منتقدان بین‌المللی برای ستایش از آیریشمن وقت را از دست ندادند و حتی نگذاشتند که چند ساعت از نمایش آیریشمن اسکورسیزی بگذرد. تا حدی که در سایت روتن‌تومیتوز براساس ۳۳ نقدی که در مورد این فیلم بارگذاری شده، نمره نزدیک به ۹ از ۱۰ نمره کامل به این جدیدترین ساخته اسکورسیزی اختصاص یافت و سایت متاکریتیک نیز از صد نمره کامل امتیاز ۹۲ را به آیریشمن داد تا این فیلم «یک فیلم کامل» نام گرفته باشد. استفانی زاکارک، منتقد تایم فیلم آیریشمن را هوشمندانه و سرگرم‌کننده نامیده، «فیلمی که آدم فکر می‌کند شاید بهتر از این نمی‌توانست ساخته شود.»

برنت گلدمن نیز «یک اثر استثنایی که تا حد زیادی از برترین آثار اسکورسیزی وام گرفته و سپس به استقلال رسیده.» اریک کان هم «شبیه بهترین و موفق‌ترین آلبوم یک استاد موسیقی» … اوون گلیبرمن، منتقد ورایتی در ارتباط با جدیدترین ساخته اسکورسیزی از عبارت مفتون‌کننده استفاده کرد: «فیلمی مفتون‌کننده که تماشاگر را خیلی زود ضربه‌فنی می‌کند».
بنجامین لی، منتقد گاردین هم در این فیلم جلوه بارز «بلوغ اسکورسیزی را» به تماشا نشسته است: «انگار مارتین اسکورسیزی درحال مرور هایلایت‌های کارنامه خویش، ما را به تماشای شکوه و زرق و برق مردان خشن همیشه کارنامه‌اش برده است.»

عوامل دیگر فیلم نیز از ستایش بی‌نصیب نمانده‌اند. «جاش انسینیه» آیریشمن را فیلمی متعلق به «آل پاچینو» نامیده و البته فراموش نکرده یادآوری کند که ۳۰ دقیقه پایانی آن نیز متعلق به «دنیرو» است. «جردن رومی» فیلم را ادای احترامی به «اسکورسیزی»، «رابرت دنیرو» و «جو پشی» توصیف کرده که البته بازی درخشان «آل پاچینو» بالاتر از همه آن‌ها قرار دارد. مت زولر هم فراموش نکرده به نقش تلما شون‌میکر، تدوینگر تقریبا تمام فیلم‌های کارنامه مارتین اسکورسیزی در خلق این اثر بزرگ بپردازد…

استفانی زاکارک، منتقد تایم فیلم آیریشمن را هوشمندانه و سرگرم‌کننده نامیده، «فیلمی که آدم فکر می‌کند شاید بهتر از این نمی‌توانست ساخته شود.»

مرد ایرلندی

مرد ایرلندی، ایرلندی یا آیریشمن با هزینه نجومی ۱۶۰‌میلیون دلاری‌اش را دو سالی می‌شود که خیلی از دوستداران استاد منتظر تماشایش بودند. اول به‌خاطر ستاره‌های نامدارش که همگی جزو قلل سینمای جهان در نیم قرن اخیر بوده‌اند؛ از خود مارتین اسکورسیزی با کارنامه‌ای مملو از شاهکارهایی، چون راننده تاکسی، گاو خشمگین و خیابان‌های پایین شهر تا رابرت دنیرو، آل پاچینو، جو پشی و البته هاروی کایتل که همگان مقامی در حد اسطوره در دنیای سینما دارند. دوم دلیل اهمیت آیریشمن هم به‌خاطر محبوبیت این داستان برای خود اسکورسیزی است.

دارودسته‌های ایرلندی

آیریشمن بازگشت مارتین اسکورسیزی به ژانری است که خود او از بانیان بازتعریف آن در دوران مدرن بوده. این فیلم همچنین اسکورسیزی را با بازیگرانی همراه کرده که از طریق فیلم‌های خود این آقای اسکورسیزی تبدیل به ستاره‌های نمادین دنیای سینما شده‌اند.

آیریشمن نخستین فیلم گانگستری اسکورسیزی در ۱۰ سال اخیر است. این کارگردان که کارنامه‌اش برمبنای فیلم‌های گانگستری به‌یادماندنی، چون «رفقای خوب»، «کازینو»، «خیابان‌های جنوب شهر» و «رفتگان» بنا شده؛ در این فیلم که براساس کتابی با عنوان «شنیدم خانه‌ها را رنگ می‌کنی» نوشته چارلز برنت ساخته شده، زندگی فرانک شیران، قاتل حرفه‌ای ایرلندی را روایت می‌کند. قاتلی که در گفتگو با برنت ادعا کرده بیش از ۲۵مورد قتل انجام داده است. او ظاهرا در مرگ جیمی هوفا، رئیس افسانه‌ای اوباش هم دست داشته است. این داستانی است که اسکورسیزی در آیریشمن روایت کرده است!

رفقای قدیم

آیریشمن شاهد همکاری مارتین اسکورسیزی با رابرت دنیرو بعد از ۲۲‌سال است. زوجی با هشت همکاری ماندگار ازجمله «راننده تاکسی»، «گاو خشمگین»، «سلطان کمدی»، «کازینو» و…

جو پشی هم که نامش مخاطب را یاد آثار اسکورسیزی می‌اندازد، چند‌سال بعد از اعلام بازنشستگی‌اش پا به این فیلم استاد گذاشته، تا شاید خاطره اسکاری که برای بازی در رفقای خوب به‌دست آورده است، یک‌بار دیگر تکرار شود…

جذابیت

درباره آیریشمن چیز‌های زیادی وجود دارد که همگان را منتظر تماشای فیلم استاد نگه داشته. مثلا جوان‌شدن رابرت دنیرو که گفته می‌شود از جلوه‌های ویژه فیلم «بنجامین باتن» برای جوان‌کردن رابرت دنیرو در صحنه‌های فلش‌بک استفاده شده است. دنیرو در فلش‌بک‌هایی که فریبکاری‌هایش را در چند دهه روایت می‌کند، باید حداقل ۳۰‌سال جوان‌تر دیده شود.

نتیجه نخستین همکاری آل پاچینو با مارتین اسکورسیزی دیگر عامل کنجکاوی‌برانگیز این فیلم است که آیا انتظار نیم قرنی برای دیدن این دو استاد در یک فیلم به نتیجه‌ای درخور ختم خواهد شد یا نه (که ظاهرا این اتفاق افتاده)!

و البته این پرسش کلیدی که آیا نخستین همکاری اسکورسیزی با نت‌فلیکس به نتیجه‌ای ختم خواهد شد که دنیای سینما را در آستانه تغییری بزرگ قرار دهد. به‌هرحال به‌رغم مخالفت‌هایی که وجود دارد، کتمان نمی‌توان کرد که آینده سینما در سامانه‌هایی مانند نتفلیکس اغواکننده و دلفریب است، البته اگر همکاری‌هایی مانند همین آیریشمن به نتایجی درست منتهی شود…

یک نقل‌قول

پارسال مارتین اسکورسیزی در گفت‌وگویی با ایندیپندنت درباره آیریشمن چنین گفت: «در این فیلم شخصیت‌ها مسن‌تر از واقعیت‌شان هستند، چون در فیلم، زندگی این مردان و انتخاب‌هایی که باید انجام می‌دادند، روایت می‌شود. اما این‌که آیا فیلم با توجه به سنت فیلم رفقای خوب ساخته می‌شود؟ فکر می‌کنم این فیلم متفاوت باشد. تایید می‌کنم که آن چیز‌ها هم هستند؛ می‌دانید، «رفقای خوب» و «کازینو» سبک مشخصی داشتند که من برای آن‌ها خلق کردم -همه‌چیز روی کاغذ و در فیلمنامه دیده شده بود- تصویرها، برش‌ها، حرکت‌ها، همه طراحی شده بود، اما در آیریشمن کمی تفاوت وجود دارد.»