مردی در پاسارگاد بال دارد!

به گزارش ایسنا، این سنگ‌نگاره در ضلع شمال غربی کاخ دروازه در محوطه میراث جهانی پاسارگاد واقع شده است. نقش مرد، بزرگتر از اندازه طبیعی است، طوری که از فرق سر تا کف پا حدود دو و نیم متر می‌شود و اگر تاجش را حساب کنیم به دو متر و ۹۰ سانتی‌متر هم خواهد رسید. نیم رخ این مرد به سمت چپ و به سمت مرکز تالار کاخ است.

نقش انسان بالدار به کتیبه‌ای سه زبانه در چهار سطر مزین بوده که نوشته آن، این مضمون را داشت: «آدم کوروش خشایَثی یَه هخامنشی یَه»، یعنی «من کوروش [ام] شاه هخامنشی».

به عقیده باستان‌شناسان، عناصر تزئینی و هنری سنگ‌نگاره «انسان بالدار» بسیار زیبا، چشمگیر و معنادار است. بر بلندای نقش، تاجی زیبا است که روی شاخ­‌های بلند و تاب­دار یک قوچ حبشی قرار گرفته است، در حالی که دو مار کبرا پشت به هم کرده‌اند، هر یک گویی را به نماد خورشید بر سر دارند و تاج را در میان گرفته­‌اند. سه دسته گل نِی بخش اصلی تاج را که هر یک گوی خورشید را بر فراز دارند و با پر شترمرغ احاطه شده‌اند، تشکیل داده‌اند. انتهای این سه دسته گل را سه گوی بزرگ خورشید پوشانده­ است. بال‌ها با ظرافت و زیبایی دو سوی مرد را در بر گرفته، در حالی که دو بال به سوی آسمان و دو بال به سمت زمین گسترده شده است. اندام این مرد با ردایی بلند و حاشیه‌دار پوشانده شده که مزین به گل­‌های “روزت” است. دست­‌ها یکی به سوی جلو و دیگری در امتداد بال به سوی بالا قرار گرفته­‌اند، در حالی که پاها عریان هستند. دست‌ها حالتی از درود و سلام و یا نیایش را تداعی می‌کند.

این نقش برجسته از هنر و فرهنگ­‌های ملل مختلف آن روزگار الهام گرفته است؛ از جمله تاج که پیشینه­‌ای مصری دارد، لباس بلند مرد که عیلامی است و بال­‌ها که ریشه در فرهنگ و هنر آشور دارد. به کارگیری هنر ملل مختلف در این سنگ‌­نگاره بر­گرفته از اندیشه‌­های انسانی کوروش است. در واقع هر قسمت نقش‌برجسته بیان‌کننده حضور نماینده­‌ای از ملت­‌های گوناگون بوده است. ظاهرا قصد بر این بوده که با نقش انسان بالدار نوعی از اتحاد و همدلی میان مردمان سرزمین­‌های مختلف با اندیشه برابری انسان­‌ها با هر رنگ، نژاد و زبانی نشان داده شود.

گریشمن ـ باستان‌شناس فرانسوی ـ بال‌های این نقش را نمادی از تسلط کوروش بر چهار جهت (شرق، غرب، شمال و جنوب) دانسته است. نقش انسان بالدار را یک مفسر هندی به نام «مولانا ابوالکلام آزاد» و همچنین «علامه طباطبایی» با شخصیت ذوالقرنین (صاحب دو شاخ) که در قرآن مجید از او به عنوان شاهی جهانگیر و دادگر و نظر­کرده یاد شده، یکی دانسته و بیان می­‌کنند که «ذوالقرنین» یاد شده در قرآن، همان کوروش بزرگ است.

طرحی از انسان بالدار برای نخستین‌بار در بازدید «جمیز موریه» و «سر ویلیام اوزلی» (دیپلمات و شرق‌شناس) در سال ۱۸۱۱ میلادی ثبت شد، قبل از این‌که توسط «سر رابرت کارپُرتر» (جهانگرد و دیپلمات انگلیسی) در سال ۱۸۱۸ میلادی و دوباره به وسلیه «شارل تکسیه» و «پاسکال کست» (از معماران فرانسوی) ‌در حدود سال ۱۸۴۰ میلادی به دقت طراحی و نقاشی شود.

براساس آن طراحی‌ها و نقاشی‌های به جا مانده مشخص شد که بالای نقش برجسته تا سال ۱۲۴۳ خورشیدی، کتیبه‌ای میخی و سه زبانه وجود داشته است، با این مضمون «من کوروش شاه هخامنشی‌ام»، ولی این سنگ‌نبشته پیش از سال ۱۲۵۶ خورشیدی از بالای نقش‌برجسته برداشته­ شد. آخرین بازدیدکننده و جهانگرد قدیمی که نوشته خط میخی را در جای اصلی آن بر بالای نقش‌برجسته دید نیز «جان اشتر» بود.

سال ۱۳۹۷ پایگاه میراث جهانی پاسارگاد و تخت جمشید خبر داد که بخشی از کتیبه هخامنشی انسان بالدار که بیشتر از ۱۴۰ سال قبل گمشده بود، در این محوطه پیدا شده است. مدیر پایگاه این میراث جهانی گفته بود: در حال بررسی محوطه کاخ‌های مجموعه پاسارگاد بودیم که ناگهان به این سنگ نبشته برخوردیم. این سنگ‌نبشته در دوره‌ای به سرقت رفته و در جریان آن، آسیب دیده است.

به گفته حمید فدایی ـ مدیر پایگاه این میراث جهانی ـ، با این کشف، نقش برجسته انسان بالدار کامل شد و این امید می‌رفت با خوانده شدن کتیبه انسان‌ بالدار، ابعاد تازه‌ای از نقش منسوب به بنیان‌گذاری دودمان هخامنشی روشن شود.

او همچنین گفته است: برخی از کارشناسان بر این باورند که این سنگ نبشته که در تصاویر دیده می‌شود متعلق به انسان بالدار نیست، اما با پیدا شدن این تکه سنگ که ابعادش به ۷۰  تا ۸۰ سانتی‌متر می‌رسد و سطحی صاف دارد، می‌توان از این‌که چنین سنگ نبشته‌ای بالای سر تندیس انسان بالدار وجود داشته، مطمئن شد.

انسان بالدار تنها نقش برجسته تقریبا کامل و سالم در محوطه جهانی پاسارگاد است که در سال‌های اخیر مرمت شد و با وجود این‌که برخی کارشناسان میراث فرهنگی معتقد بودند باید به موزه برود، در جای خود و در محوطه باز پاسارگاد نگه داشته شد. درباره کتیبه این سنگ‌نگاره نیز هنوز جزئیات بیشتری مشخص نشده است.

انتهای پیام