مذاکرات وین در انتظار تصمیمات سیاسی دولت‌ها

مهسا مژدهی: اولیانوف نماینده روسیه میگوید در وین دور پنجم گفتگوها در حالی پایان یافته که نیاز به تصمیمات سیاسی در پایتخت ها احساس می شود. به این ترتیب د حالی که بخش عمده ای از مسیر گفتگوها طی شده، نمایندگان کشورهای حاضر در مذاکرات بر سر برجام، به کشورهایشان برگشته اند تا در فرصتی یک هفته ای بتوانند برای دور ششم مذاکرات آماده شوند.

همزمان با نماینده روس ها و اطلاعات تازه ای که او از گفتگوها داده، انریکه مورا  معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید معتقد است توافق در خصوص برجام در دور بعدی گفت‌وگوها حاصل خواهد شد.

در هفته های گذشته تصور می شد که دور پنجم گفتگوها در وین می تواند اخرین دور باشد. اما حالا به نظر می رسد که هر چند مسیر رو به جلوی گفتگوها ادامه دارد اما پیچ های تند مذاکرات هم فرا رسیده و حالا نقش دولت ها و تصمیمات سیاسی شان از قبل هم پر رنگ تر شده. همزمان تحریم های ایران پابرجاست و تهران هم دست از فعالیت های هسته ای خود، همانطور که آخرین گزارش اژانس بین المللی انرژی اتمی می گوید، بر نداشته است.

پایان مذاکرات نزدیک است؟

در تهران مقامات کشورمان می گویند مانع بزرگی بر سر مذاکرات برجام وجود ندارد. حرف های مقامات اروپایی هم بعد از گفتگوهای روز چهارشنبه نشان می دهد که بار دیگر موجی از امیدواری برای رسیدن به یک توافق در میان همه حاضران در مذاکرات در وین به وجود آمده است. آنچه که در این پنج دور از گفتگوها در وین مورد مذاکره قرار گرفته، چگونگی برداشته شدن همه تحریم ها علیه ایران، راستی ازمایی و جلب اعتماد تهران و البته بازگشت ایران به تعهدات هسته ای خود بر اساس توافق سال ۲۰۱۵ است. به نظر می رسد که طرفین که هیچ کدام مایل به طولانی شدن گفتگوها نیستند، در موارد فوق به توافقاتی دست یافته اند. چرا که لحن امیدوار نمایندگان حاضر در وین می گوید اوضاع از آنچه که انتظار می رفت بهتر پیش رفته است. گزارش ها حتی می گوید که متن ها برای توافق نهایی هم اماده شده.

با همه این ها آنچه تهران بر آن اصرار دارد برداشته شدن همه تحریم ها و راستی ازمایی است. به نظر می رسد که در مورد اول اوضاع خوب پیش می رود و در مرحله دوم زمان بیشتری نیاز است تا کشورهای غربی بتوانند ایران را مجاب کنند که آنچه در پسا ۲۰۱۵ بر سر توافق هسته ای آمد و با روی کار آمدن ترامپ تبدیل به خروج از برجام و  بی اثر شدن توافق شد، دیگر تکرار نمی شود. به نظر می رسد که دولت فعلی مایل است تا مساله تحریم ها را هر چه زودتر حل و فصل کند. اما اینکه راستی ازمایی هم بتواند در همین دو ماهه باقی مانده از دولت، شکل بگیرد، مشخص نیست. اما به نظر می رسد که این مرحله از احیای توافق هسته ای، به عهده دولت بعدی قرار گیرد.

گزارش تازه آژانس تاثیری بر روند مذاکرات دارد؟

رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در گزارش تازه خود مدعی شده که ذخایر اورانیوم غنی شده ایران طی سه ماه اخیر با افزایش ۲۷۳ کیلوگرمی به ۱۶ برابر سقف تعیین شده در برجام رسیده است.نماینده ایران در وین اقدامات جمهوری اسلامی را در راستای اجرای مصوبه مجلس دانست. کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان‌های بین المللی در وین، با تایید مفاد گزارش آژانس در این باره گفت: «آنچه که ایران انجام داده است، در راستای اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت بوده است.» همزمان خبرگزاری آسوشیتدپرس نوشت با آنکه ایران و آژانس اتمی در توافق اسفندماه به محدود شدن دسترسی‌های آژانس به دوربین‌های نظارتی در تاسیسات هسته‌ای ایران اذعان کرده بودند، گزارش فصلی جدید نشان می‌دهد محدود شدن دسترسی‌های آژانس فراتر از آن چیزی بوده که تصور می‌شده است. طبق گزارش آسوشیتدپرس، آژانس برای نخستین‌بار گفته که تنها می‌تواند برآوردی از میزان ذخایر اورانیوم ایران ارایه دهد و قادر به اعلام میزان دقیق این مواد نیست.

در پاسخی که مقامات ایرانی به گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی داده اند، مشخص می شود که تهران خود را محق می داند تا همانطور که ایالات متحده و اروپا با خروج و بی عملی توافق برجام را از رسمیت انداخته اند، به ادامه فعالیت های صلح امیز هسته ای خود بپردازد. چرا که پس از خروج ترامپ از برجام عملا نه تنها هیچ سودی از آن عاید ایران نشد بلکه تحریم های ایالات متحده شذتی حتی بیش از زمان انعقاد توافق در سال ۲۰۱۵ رسید.

اولیانوف نماینده روسیه در وین در توییتی که در حساب توییتر خود منتشر کرد در این باره نوشت: «متأسفانه همه‌ چیز در روابط میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بسیار پیچیده است. با این وجود ما قدردان این مسئله هستیم که آن‌ها همچنان به حفظ سطح ضروری از همکاری ادامه می‌دهند. ما دلایلی داریم که بر اساس آن‌ها فکر میکنیم دشواری‌ها و مشکلات کنونی گذرا هستند.»

کاظم غریب‌آبادی در بخش‌های دیگری از سخنانش درباره گزارش جدید رافائل گروسی گفت: این گزارش در پرتو توقف اقدامات داوطلبانه و فراپادمانی از سوی ایران از تاریخ ۲۳ فوریه ۲۰۲۱ تهیه شده است. مدیرکل در این گزارش تصریح کرده است که فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارتی آژانس در ارتباط با اجرای برجام، تحت تاثیر تصمیم ایران به توقف اجرای تعهدات هسته‌ای تحت برجام شامل پروتکل الحاقی قرار گرفته است. اقدام ایران در راستای اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت بوده است.

آنچه که مشخص است آژانس قدرت اجرایی ویژه ای ندارد. گروسی تنها در نقش اعلام کننده وقایع مربوط به انرژی هسته ای عمل می کند. اما اینکه نتیجه آخرین گزارش او چه اثری بر توافق هسته ای بگذارد مورد بحث است. به نظر می رسد که این گزارش احتمالا به فشار برخی از کشورهای حاضر در وین بر روی ایران بی انجامد، مگر اینکه همانطور که پیش از این هم اتفاق افتاد سازمان انرژی اتمی ایران با پذیرش راهی میانه موفق به کاهش فشارها بر روی تهران شود. ازسوی دیگر اما برخی از ناظران از گسترش فعالیت های صلح امیز هسته ای ایران به عنوان راهی برای افزایش قدرت چانه زنی ایران یاد می کنند. چرا که تهران با این شرایط می تواند کشورهای غربی را در منگنه قرار دهد تا هر چه زودتر برای بازگشت به توافق هسته ای اقدام کنند.

به نظر می رسد که در غرب دولت ها کماکان معتقدند که رسیدن به یک توافق با دولت فعلی ایران، اولویت بالاتری دارد. آنها شاید به همین دلیل است که مقامات آنها یک هفته مانده به دور بعدی گفتگوها، در مورد اینکه احتمالا دور ششم اخرین دوره باشد اصرار دارند. تاکید اولیانوف به تصمیمات سیاسی در پایتخت ها هم نشان می دهد که گفتگوها وارد فاز تازه و جدی تری شده است که نیازمند برخی تصمیمات اساسی و مهم است. در وین اغلب کشورها مایلند تا هرچه سریع تر اوضاع به نفع احیای برجام پیش برود. چون طولانی تر شدن زمان مذاکرات تنها وضعیت را پیچیده تر کرده و مشکلات تازه ای را به روند اغاز شده اضافه می کند.

۳۱۲ ۳۱۰