ماهی‌گیری اردوغان از آب گل‌آلود/ عضویت سوئد در ناتو چه خطری برای روسیه دارد؟

رسول سلیمی: تلاش سوئد و فنلاند برای پیوستن به پیمان آتلانتیک شمالی یا ناتو به‌واسطه امتناع ترکیه از تصویب پیشنهادات عضویت آنها مسدود شده و تأیید مجارستان نیز با موانعی روبه‌رو است. سوئد در آستانه پیوستن به ناتو باهدف پر کردن شکاف‌های حیاتی معماری امنیتی اروپا و خلق فرصت‌های جدید برای همکاری‌های امنیتی نزدیک‌تر بین اعضای ناتو است. ارزیابی کارشناسان سیاسی نشان می‌دهد در صورت حضور سوئد در ناتو، دریای بالتیک به مزیتی استراتژیک برای ناتو تبدیل خواهد شد تا پیشرفتی کلیدی در بازدارندگی ناتو در برابر روسیه ایجاد کند.

ناظران سیاسی معتقدند سوئد وضعیت دفاعی و بازدارندگی کلی ائتلاف ناتو را به‌ویژه در مورد امنیت شمال شرقی اروپا تقویت خواهد کرد. درعین‌حال، ادغام نهادی و عملیاتی در ناتو نیاز به تجدیدنظر قابل‌توجهی در سیاست دفاعی سوئدی دارد که قبلاً بر دفاع از خود به‌جای دفاع جمعی متمرکز شده بود. در اوج جنگ سرد، سوئد غیروابسته و متکی‌به‌خود به‌عنوان یک بازیگر نظامی مهم در شمال اروپا مطرح بود که یکی از پیشرفته‌ترین نیروهای مسلح در منطقه را تشکیل می‌داد. بااین‌حال، با تغییر چشم‌انداز ژئوپلیتیکی در دهه ۱۹۹۰ و کاهش خطر روسیه، سوئد به همراه سایر کشورهای غربی بودجه نظامی خود را کاهش داد.

ازاین‌رو سوئد بسیاری از توانایی‌ها، ظرفیت‌ها و شیوه‌های نظامی دوران جنگ سرد را حفظ نکرد تا این کشور فقط برای شرکت در مأموریت‌های بین‌المللی آمادگی داشته باشد. اما با الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ شوک بزرگی به این کشور وارد شد تا اقدامات بازدارندگی و دفاعی خود را مجدداً از سر گیرد و بازسازی کند. از سوی دیگر توسعه احتمالی جنگ اوکراین برای سوئد اهمیت فزاینده ای دارد، زیرا خطر اینکه سوئد ممکن است به عنوان بخشی از نیروهای اتحاد امریکا علیه روسیه مبارزه کند، افزایش یافته است. کمیسیون دفاع سوئد که از سوی دولت سوئد وظیفه ارزیابی مجدد سیاست امنیتی سوئد و ایجاد زمینه برای یک استراتژی امنیتی جدید را بر عهده دارد، در گزارش ژوئن ۲۰۲۳ خود “روسیه را به عنوان جدی‌ترین تهدید بلند مدت برای امنیت اروپا و سوئد” ارزیابی کرده است.

سوئد به عضویت در ناتو نزدیک شد؟

سوئد: ارسال جنگنده به اوکراین مشروط به عضویت ما در ناتو است

«اردوغان» پروتکل الحاق سوئد به ناتو را امضا کرد

چرا روسیه نگران پیوستن سوئد به ناتو است؟

در آغاز حمله روسیه به اوکراین، پوتین در سخنرانی تلویزیونی خود گفته بود که بخشی از انگیزه او برای حمله به دلیل گسترش ناتو به سمت شرق است. اتحاد نظامی کانادا، ایالات متحده و بسیاری از اروپا که در سال ۱۹۴۹ برای مقابله با اتحاد جماهیر شوروی ایجاد شد، در ابتدا ۱۲ عضو داشت اما در زمان حمله روسیه ۳۰ عضو داشت که این موضوع به بهانه پوتین برای طرح ادعای توسعه ناتو بدل شد.

ناظران سیاسی می‌گویند اگرچه پوتین قصد داشت رشد ناتو را تضعیف کند؛ اما جنگ علیه اوکراین اثر مخالف داشت. درخواست فنلاند و سوئد برای پیوستن به ناتو در حالی مطرح می‌شود که این دو کشور مدت‌ها سیاست عدم تعهد نظامی رسمی را دنبال کرده بودند، اما حمله روسیه به اوکراین باعث تجدیدنظر سیاست دو کشور شد. اگرچه فنلاند فقط یک کیلومتر مرز با روسیه دارد و جزیره سوئدی گوتلند تنها ۳۰۰ کیلومتر از خانه ناوگان بالتیک روسیه فاصله دارد؛ اما هر دو کشور، ناتو را با وعده خود مبنی بر اینکه حمله به یک کشور حمله به همه است، بهترین راه برای تضمین امنیت خود می‌بینند. فنلاند در ماه آوریل سی و یکمین عضو ناتو شد و بلافاصله مرز ناتو با روسیه را دوبرابر کرد. بااین‌حال، سوئد به دلیل مخالفت ترکیه هنوز وارد پیمان ناتو نشده است.

ترکیه مدعی است که سوئد به شبه‌نظامیان حزب ممنوعه کارگران کردستان (پ ک ک) که از سال ۱۹۸۴ علیه دولت ترکیه فعالیت مسلحانه می‌کنند، پناه داده است. این در حالی است که پ.ک.ک در ترکیه، سوئد، امریکا، اروپا و کانادا به‌عنوان یک گروهک تروریستی شناخته شده است. ازاین‌رو ترکیه از سوئد خواسته تا موضع سخت‌گیرانه‌تری علیه پ.ک.ک و گروه دیگری که آن را مقصر کودتای سال ۲۰۱۶ می‌داند، اتخاذ کند. در پاسخ، سوئد لایحه ضدتروریسم را تصویب کرد که عضویت در یک سازمان تروریستی را غیرقانونی می‌کند.

میانجی‌گری امریکا برای رضایت ترکیه

اگرچه به‌تازگی جو بایدن و رجب طیب اردوغان در یک تماس تلفنی درباره درخواست سوئد برای پیوستن به ناتو بحث کردند اما «اکیف کاگاتای کیلیچ»، مشاور ارشد سیاست خارجی اردوغان، گفته که هنوز مسائلی وجود دارد که باید حل شود تا پیشنهاد سوئد توسط پارلمان ترکیه تصویب شود. او گفته که وضعیت ایدئال این است که واشنگتن با فروش جت‌های اف-۱۶ که ترکیه درخواست خرید آن از امریکا را مطرح کرده، به جلو حرکت کند. امریکا در حال مذاکره برای فروش این هواپیماها به آنکارا به‌عنوان بخشی از برنامه نوسازی نیروی هوایی ترکیه است. در اکتبر ۲۰۲۱، ترکیه خواستار خرید ۴۰ جنگنده F-۱۶ لاکهید مارتین و ۷۹ کیت مدرن‌سازی برای آن شد. اما این درخواست به دلیل ممانعت ترکیه از ورود سوئد به ناتو با مخالفت برخی اعضای کنگره امریکا مواجه شد.

ترکیه از دوستان سوئد امتیازگیری می‌کند

شواهد حاکی از آن است که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه عضویت سوئد در ناتو را به اقداماتی که از دولت‌های امریکا و کانادا می‌خواهد، مرتبط کرده است. اردوغان از کنگره امریکا خواسته فروش جنگنده‌های اف-۱۶ امریکا را تصویب کنند تا کانادا نیز تحریم تسلیحاتی را لغو کند. اردوغان تأکید کرده: «پیشرفت‌های مثبت ایالات متحده در مورد مسئله اف-۱۶ و کانادا به وعده‌های خود، دیدگاه مثبت پارلمان ترکیه در مورد عضویت سوئد را تسریع خواهد کرد. همه اینها به هم مرتبط هستند.» این در شرایطی است که ترکیه تلاش می‌کند به‌واسطه رایزنی کانادا و هلند با آن بر سر موافقت با عضویت سوئد در ناتو، از این کشورها تجهیزات نظامی خریداری کند.

بازی روسیه با کارت ترکیه و مجارستان

موافقان عضویت سوئد در ناتو معتقدند این کشور جامعه اقیانوس اطلس را تقویت خواهد کرد. واقعیت آن است که تنها یک شوک شدید و غیرمنتظره مانند حمله روسیه به اوکراین می‌توانست باعث شود تا سوئد سیاست عدم وابستگی خود را رها کند و برای عضویت در ناتو درخواست دهد. سوئد دارای توانایی‌های نظامی پیشرفته، پایگاه دفاعی – صنعتی و پیچیدگی سیاسی و عملیاتی است که به‌سرعت به‌عنوان یک متحد تأثیرگذار در ناتو خود را نشان خواهد داد. از سوی دیگر جغرافیای این کشور آن‌چنان مهم است که به دفاع منسجم‌تر و یکپارچه‌تر از منطقه دریای بالتیک کمک خواهد کرد. چه سوئد به آن بپیوندد یا نه پوتین قبلاً با عضویت فنلاند نشان داده است که گسترش ناتو را تحریک‌آمیزتر می‌داند. اما روسیه در مقابل پیوستن سوئد باقدرت نظامی برتر نسبت به فنلاند، بااحتیاط بیشتری رفتار خواهد کرد و تلاش او تاکنون ممانعت از عضویت این کشور با ابزارهای نیابتی ترکیه و مجارستان بوده است.

۳۱۱۲۱۳