ماجرای سکانس حذف شده «سفیر» چه بود؟

سید حسن جلایر تهیه‌کننده فیلم «سفیر» در مصاحبه ای این صحنه را توضیح‌می دهد که چگونه با گریمور تلاش کردند که به دلیل نداشتن بدل، سری را درست کنند تا آن سر زده شود.

این سکانس که در برنامه «قاب عاشقی» پخش شد، سکانسی است که قیس ابن مسهر با بازی فرامرز قریبیان سر یکی از مامورهای ابن زیاد را می زند.

این سکانس را در این برنامه به کارگردانی و تهیه‌کنندگی مسعود نجفی که از شبکه نسیم هر شب پخش می‌شود.

زنده‌یاد فریبرز صالح سال‌ها قبل گفته بود: «ساخت فیلم‌سینمایی «سفیر» تیری در تاریکی نبود، بلکه پدیده‌یی روشن بود که در یک برهه‌ی خاص به‌ زایش رسیده بود و لازم و ضروری و بجا می‌نمود که ماحصلی مثبت و معنوی داشته باشد.طرح اولیه ساخت این فیلم طرح کوتاهی برای یک فیلم تلویزیونی بوده است.وقتی کارگردانی «سفیر» به من پیشنهاد شد، پس از مطالعه دیدم سوژه بسیار وسیع‌تر، جادارتر و با ارزش‌تر از آن است که در اختیار من گذاشته‌اند، بنابراین پس از مشورت با آقای حدادعادل که آن موقع در تلویزیون حضور داشتند و با موافقت ایشان فیلمنامه کوتاه را با همکاری زنده‌یاد کیهان رهگذر به فیلمنامه‌یی سینمایی مبدل کردیم و بودجه آن را هم شهید بزرگوار یوسف‌کلاهدوز از سپاه پاسداران تامین نمودند و ماحصل کار، آن شد که ملاحظه می‌کنید.»

او درباره مشکلات ساخت این فیلم به‌عنوان اولین پروژه تاریخی سینما در بعد از انقلاب اسلامی یادآور شده بود: «مشکل خاصی نداشتیم. چون اصولا مبنای کار من به‌گونه‌ای است که پیش از حرکت، همه سنگلاخ‌ها را جاروب می‌کنیم و در آن زمان هم اگر گره و گره‌هایی به وجود می‌آمد، من به‌دیده مشکل به آن‌ها نمی‌نگریستم؛ زیرا که اولین فیلم سینمایی و حرفه‌ای من بود. البته ُپر واضح است که یک فیلم خوب، یک زندگی تام و تمام است. آیا زندگی بدون گره‌ بوی سعادت می‌دهد؟ خیر! زیبایی کار به فراز و نشیب‌های آن است. در کار و پیشبرد فیلم «سفیر» چه در آغاز و چه تا انتها مشکلی پیش نیامد زیرا اگر مشکلی در کار بروز کند باید ضعف را در کارگردان که مدیریت گروه را برعهده دارد جستجو کرد. البته با قید این احتیاط که مشکل تهیه‌کننده را از این مقوله جدا کرده باشیم.»

فریبرز صالح یکی از دلایل ماندگاری فیلم «سفیر» را اینگونه توضیح می‌دهد: «اگر دقت کرده باشید کلیه شات‌های فیلم «سفیر» دارای قاب، اسکلت ومتن بودند و من جدای از کادربندی پلان‌ها در جستجوی سندی به‌ دیگر سو بودم، یعنی کشف روان و جان و روح و پیامی که تسبیح‌گونه همه نماها را به هم می‌رساند. یعنی عقد دایمی میان روح و جسم، محتوا و فرم. اگر هم تکنیکی نو حتی از نوع خشن آن همانند سر زدن با شمشیر در فیلم دیده می‌شود آن نیز زاییده محتوای معنوی موضوع بوده است.موضوعی که مرا به چهارده قرن پیش‌تر به کوفه دعوت کرده بود.»

این کارگردان که بعد از ساخت «سفیر» دیگر این نوع تجربه را تکرار نکرد و فقط دو فیلم «مرگ پلنگ» (۱۳۶۸ ) و «شیخ مفید» (۱۳۷۴) را ساخت، می‌گفت: «ساخت فیلم‌هایی چون «سفیر» به‌ دلیل هزینه سنگینش باید متقاضی‌ داشته باشد و اگر فیلمنامه قوی و محکمی توسط تهیه‌کننده‌ای خوب و علاقمند به این نوع کار، پیشنهاد شود، حتما آنرا خواهم ساخت. ضمن اینکه من معتقدم اینگونه آثار یا نباید ساخته شود یا اگر ساخته می شود باید در شان شخصیتی باشد که به آن پرداخته می‌شود.»

«سفیر» با بازی فرامرز قریبیان، عزت‌الله مقبلی، جلال پیشواییان، کاظم افرندنیا، محمد تقی کهنمویی، کیومرث ملک‌مطیعی، سامی تحصنی، حسین خانی‌بیک، احمد بهروزی، محسن اصلانی و منوچهر حامدی در ۹۴ دقیقه روایت قیس‌ابن مسهر، نماینده امام حسین (ع) است که با نامه‌ای برای سلیمان خزاعی به‌طرف کوفه می‌رود و در راه به‌دست راهداران ابن‌زیاد، والی کوفه دستگیر و به‌ زندان افکنده می‌شود. قیس پیش از دستگیری نامه را از بین می‌برد و در زندان زندانیان را بر ضد زندانبان‌ها می‌شوراند. حسین ابن نمیر، فرمانده راهداران، قیس را به زندان ابن زیاد در کوفه منتقل می‌کند. ابن زیاد به پیشنهاد مشاورش، خالد از قیس می‌خواهد که در مسجد سخنرانی کند و به دروغ به مردم بگوید که امام قصد بیعت با یزید را دارد. قیس می‌پذیرد، اما در روز موعود علیه یزید سخنرانی می‌کند. ابن زیاد، که به خشم آمده هم پس از سرکوب مردم، قیس را از بالای برج ارک به پایین انداخته و او را به شهادت می‌رساند.

این فیلم در سال ۶۱ در سینماهای ایران اکران شد و عنوان پرفروش‌ترین فیلم سال را بدست آورد و بعد از آن نیز در سینماهای لبنان به نمایش درآمد که در آنجا نیز فروش بالایی داشت.

۵۷۲۴۴