لِگو تکنیک؛ مهندسی خودرو در دنیای اسباب‌بازی

روزنامه جام‌جم: حتما بار‌ها کلمه «لِگو» به گوشتان خورده است. تصور عموم از لگو، قطعات پازلی خانه‌سازی با شمایل کاملا کلیشه‌ای مکعبی به همراه زائده‌های دایره‌شکل است که در رنگ‌های مختلف ساخته می‌شود و از محبوب‌ترین انواع اسباب‌بازی‌های خلاقانه برای کودکان به‌شمار می‌رود.

اما حقیقت امر این است که لِگو شرکت اسباب‌بازی‌ساز مشهور دانمارکی با بیش از نیم‌قرن سابقه است که به صورت تخصصی به تولید انواع و اقسام پازل‌های خلاقانه می‌پردازد. این شرکت محصولات خود را در سری‌های متفاوتی طبقه‌بندی کرده که هر مشتری بنا به سلایق و روحیاتش بتواند از این محصولات بهره ببرد. از سری «آرشیتکچر» که شامل پازل‌های بزرگ و کوچک از بنا‌های مشهور در سطح جهان است و مورد توجه علاقه‌مندان به معماری قرار می‌گیرد تا سری‌هایی مثل «استاروارز» که مختص داستان‌های جنگ ستارگان است، «سیتی» برای کودکان و نوجوانانی که به ساختن شهر خودشان علاقه دارند، «کریتور» که محصولات خلاقانه و جالبی را پوشش می‌دهد و ده‌ها سری محصولات دیگر روی خط تولید این برند قرار دارد.

اما «تکنیک» یکی از سری‌های پرطرفدار لگو است که با توجه به سبک و سیاق مهندسی و متفاوتش، محبوبِ دلِ کودک، نوجوان و حتی بزرگسالان واقع شده است. در این نوشتار به بررسی سری تکنیک لگو می‌پردازیم.

تاریخچه و رسالت

تولید و عرضه محصولات سری تکنیک شرکت لگو ۴۲ سال پیش یعنی در سال ۱۳۵۶/ ۱۹۷۷ کلید خورد. این ست‌ها که ابتدا تحت عنوان «تکنیکال لگو» نامگذاری می‌شدند و از سال ۱۳۶۱/ ۱۹۸۲ تاکنون با نام فعلی در بازار حضور دارند، از نظر ساختار کلی پیچیدگی‌های بیشتری نسبت به دیگر محصولات لگو دارند و این شرکت چاشنی عملکرد‌های مختلف را نیز برای محصولات این سری درنظر گرفته تا لگو تکنیک برای علاقه‌مندانش از هر بازه سنی جذاب و خواستنی باشد.

برای مثال در بسیاری از محصولات لگو تکنیک شاهد سیستم‌های مکانیکی پیشرفته‌ای همچون گیربکس، دیفرانسیل، جک‌های نیوماتیکی و… هستیم که این مساله در قشر نوجوان موجب افزایش خلاقیت و دید مهندسی تا حد بسیار خوبی می‌شود. به همین خاطر بسته‌های محصولات لگو تکنیک مملو از چرخ‌دنده‌ها، پین‌ها، سازه‌های تیرمانند و… هستند تا به کمک آن‌ها بتوانید یک مدل کاملا مهندسی‌شده را خلق کنید.

خلاقیت به سبک تکنیک!

اما کمی از نکات جالب و خلاقانه‌ای که در این ست‌ها می‌بینیم، صحبت کنیم. همان‌طور که گفته شد، محصولات لگوتکنیک مملو از خلاقیت‌ها و عملکرد‌های مهندسی هستند. به طوری که اگر کودکی کم سن و سال و علاقه‌مند به آشنایی با مباحث فنی با دقت کافی به ساخت این ست‌ها بپردازد، مطمئنا اطلاعات زیادی در زمینه عملکرد سامانه‌های مهندسی‌شده به دست خواهد آورد.

برای مثال در بسیاری از ست‌های ماشین سنگین لگو تکنیک شاهد بهره‌گیری از سیستم انتقال قدرت کامل شامل مواردی مثل گاردان، دیفرانسیل و… هستیم و در بسیاری از ست‌های ماشین سنگین و خودرو‌های آفرودی نیز سیستم تعلیق کامل با عملکردی مشابه نمونه‌های واقعی را می‌بینیم. در برخی ست‌های گران‌قیمت‌تر و پیچیده‌تر نیز مکانیسم‌های مختلفی از تسمه نقاله در ستی مثل ۴۲۰۵۵ گرفته تا گیربکس، کمپرس در کامیون‌ها و… به کار رفته است.

اما نکته جالب در مورد ست‌های لگو تکنیک این است که برخی از آن‌ها دارای قابلیتی تحت عنوان «پاور فانکشن» هستند. اگر در مشخصات فنی یا روی جعبه یک ست تصویر مخصوص پاور فانکشن نقش بسته باشد، این یعنی محصول مد نظر دارای یک یا چند قابلیت الکترونیکی است. برای مثال در برخی ست‌ها شما شاهد سیستم کنترل از راه دور به وسیله رادیو کنترل هستید و مثلا در ستی مثل کد ۴۲۰۴۳ که یک کامیون مرسدس بنز است، سیستم‌های نیوماتیک بادی و کمپرس محفظه بار آن به وسیله موتور الکتریکی کار می‌کند.

همچنین برخی ست‌هایی که فاقد کیت الکترونیکی هستند را نیز می‌توانید با تهیه یک کیت الکترونیکی اضافه بر بسته‌بندی محصول خریداری شده، یک ست ساده را هم مجهز به پاور فانکشن و عملکرد‌های الکتریکی و به طور کلی «آپگرید» کنید.

چگونه ساخته می‌شوند؟

در جعبه محصولات لگو تکنیک، چند بسته‌بندی پلاستیکی متفاوت وجود دارد که شامل قطعات ریز و درشت مورد نیاز برای ساخت پازل مدنظر هستند. همچنین یک یا دو دفترچه راهنمای مونتاژ، یک برگه استیکر و در برخی موارد بروشور‌های جداگانه و… نیز در این بسته‌بندی‌ها قرار دارند. البته لازم به ذکر است در بسیاری از ست‌های سنگین و پرقطعه لگو تکنیک، فرآیند ساخت به صورت مرحله‌ای تدوین شده و بسته‌بندی‌های مختص هر مرحله به طور جداگانه شماره‌گذاری یا در ست‌هایی مثل پورشه ۹۱۱ نارنجی رنگ در جعبه‌های کوچک‌تری قرار گرفته‌اند.

دفترچه‌های راهنمای مونتاژ این محصولات بسته به تعداد قطعات قرار گرفته در بسته‌بندی و پیچیدگی هر ست، تعداد صفحات مختلفی دارند و در ست‌های پیچیده فراتر از ۵۰۰ صفحه هم می‌روند. اما نکته جالب در مورد این دفترچه‌ها این است که لگو برای ارائه روش مونتاژ هر ست در هیچ یک از مراحل از کلمه استفاده نکرده و تنها در برخی موارد برای واضح و روشن‌شدن تفاوت برخی قطعات شبیه به هم از عدد استفاده کرده است.

به این ترتیب حتی اگر ذره‌ای به زبان انگلیسی تسلط نداشته باشید، تنها با اطلاع از اعداد انگلیسی می‌توانید این ست‌ها را مونتاژ و آماده کنید. تمام مراحل به ریز‌ترین حالت ممکن در دفترچه توصیف شده و اگر با دقت به عملیات مونتاژ بپردازید، درصد خطای شما بسیار کم خواهد بود. البته لازم به ذکر است که در برخی موارد نیز خطا‌هایی در دفترچه‌های انواع محصولات لگو (چه تکنیک و چه دیگر ست‌ها) به چشم می‌خورد که حتی در این موارد هم اگر کمی حواس‌تان را بیشتر جمع کنید، دچار مشکل نخواهید شد.

چه محصولاتی؟!

تاکنون در این ۳۰ و اندی سال، بیش از ۶۰۰ ست متفاوت در این سری تولید شده که هرکدام از آن‌ها سبک و سیاق خاص خود و خلاقیت‌های منحصر به فردی داشته‌اند. از انواع خودرو‌های سوپر اسپرت مثل فراری اف-۴۰ گرفته تا ماشین‌های سنگین، ماشین‌آلات معدنی، ماشین‌آلات راه‌سازی، مدل‌های آفرودی و… را می‌توان در کارنامه چهار دهه‌ای لگو تکنیک دید.

اما نکته مهم این‌که تمام محصولات لگو تکنیک سخت، پیچیده و دشوار نیستند و این پازل‌ها با درجه پیچیدگی متفاوتی تولید می‌شوند و شما به عنوان یک علاقه‌مند به لگو تکنیک می‌توانید ست‌های مختلفی از این محصول را با کمتر از ۲۰۰ یا حتی بیش از ۳۰۰۰ قطعه خریداری کنید که در واقع این مساله تاثیر مشهودی روی قیمت ست و پیچیدگی آن دارد. البته مساله مهم دیگر این که در برخی ست‌های پرقطعه لگو تکنیک پیچیدگی چندان بالا نیست و صرفا به دلیل تنوع قطعات و طولانی بودن فرآیند ساخت، حوصله زیادی می‌طلبد.

ضمن این که در برخی ست‌ها و به‌خصوص آن‌هایی که دارای سیستم‌های نیوماتیکی یا رادیوکنترلی هستند، حتی اگر تعداد قطعات آن‌قدر بالا نباشد نیز شاهد پیچیدگی نسبتا بالایی هستیم.

یک محصول، ۲ خروجی

بسیاری از ست‌های لگو تکنیک به صورت «دو مدل در یک بسته‌بندی» به بازار عرضه می‌شوند. به این معنا که شما با خرید هر ست، می‌توانید دو خروجی نهایی کاملا متفاوت داشته باشید و پازل خود را با دو روش کاملا متفاوت مونتاژ کنید. در برخی از این محصولات، دفترچه هر دو نقشه داخل بسته‌بندی قرار داده شده است، اما در بیشتر مواقع برای این که بتوانید مدل دوم را آماده کنید باید با مراجعه به وبگاه لگو، دفترچه دوم آن را دانلود و از روی آن مراحل را طی کنید. هر دو ست قابل ساخت تقریبا از تعداد قطعه مشابهی بهره می‌برند، ولی ممکن است پیچیدگی یکی از نقشه‌ها (اصولا نقشه اول که دفترچه آن در داخل خود بسته‌بندی قرار دارد) بیشتر باشد.

آشنایی با برخی ست‌های مشهور

۴۲۰۵۵

این ست که یک ماشین معدنی است و تحت عنوان «باکت ویل اکسکویتور» شناخته می‌شود، بزرگ‌ترین و پرقطعه‌ترین ست لگو تکنیک است که از پاور فانکشن با موتور سایز بزرگ برای چرخاندن نوار نقاله‌های روی بازوها، چرخ طیار بیل‌ها، حرکت خود ماشین و چرخش مجموعه به صورت ساعتگرد و پادساعتگرد بهره می‌برد. این ست تعداد ۳۹۲۹ قطعه را در بر دارد که شامل یک مجموعه ماشین معدنی کامل، یک کامیون دامپ تراک سفیدرنگ و تعدادی قطعه کاملا آزاد برای بارگیری در کامیون و روی دستگاه است.

طبق اعلام لگو، این محصول برای نوجوانان ۱۲ تا ۱۶ ساله مناسب است، اما باید توجه داشته باشید اگر تاکنون با ست‌های لگو تکنیک آشنایی نداشته‌اید، ۴۲۰۵۵ ست چندان مناسبی برای شروع این قضیه نیست و قطعا سردرگم خواهید شد.

۴۲۰۸۳

گل سرسبد حال حاضر محصولات لگو تکنیک، این بوگاتی شیرون مقیاس ۱:۸ است که با جزئیاتی بسیار جالب تولید شده است. این مدل که تنها با رنگ آبی به بازار عرضه شده نیز از جمله محصولات تحت لیسانس است که با بسته بندی بسیار خاص تولید و عرضه شده و شامل ۳۵۹۹ قطعه می‌شود. در این ماکت بوگاتی شیرون گیربکس هشت سرعته خودروی واقعی با قطعات لگویی مدل شده و شما می‌توانید دنده مدنظرتان را از طریق پدال‌های شیفتر پشت فرمان انخاب کنید.

همچنین موتور ۱۶ سیلندر دابلیو شکل نیز در این ست کاملا خلق شده است و مواردی مثل باله عقب، سیستم تعلیق، فضای داخلی و حتی یک مدل لگویی از سوئیچ واقعی این خودرو در ابعاد واقعی که وظیفه باز و بستن بال عقب آن را دارد به شما ارائه می‌کند. این محصول و پورشه ۹۱۱ جزو محصولات خاص لگو هستند و از آنجا که هرکدام با یک کد شناسایی مجزا تولید می‌شوند، شما می‌توانید شیرون یا ۹۱۱ لگو تکنیک خود را با مراجعه به وبگاه این شرکت به نام خودتان ثبت کنید.

۴۲۰۴۳

این محصول یک مدل در مقیاس حدود ۱:۱۶ از مرسدس بنز آروکس ۳۲۴۵ است که تحت لیسانس و با همکاری خود مرسدس بنز ساخته شده است. به همین خاطر لوگوی این کمپانی خودروسازی آلمانی را روی بسته‌بندی آن می‌بینید. ست ۴۲۰۴۳ با ۲۷۹۳ قطعه از نظر پیچیدگی یکی از خلاقانه‌ترین و پیچیده‌ترین ست‌های لگوتکنیک است که با وجود پاورفانکشن، قابلیت‌های مختلفی مثل سیستم جک‌های بادی در بخش بازوی بیل مکانیکی‌اش، قابلیت کمپرس فضای بار، جک‌های نگه‌دارنده طرفین و… را به شما ارائه می‌کند.

ضمن این که این محصول از سیستم تعلیق کاملا عملگرا بهره می‌برد و موتور، دیفرانسیل و اجزای حرکتی آن نیز به حالتی دقیق و جالب مدل شده‌اند. این ست از محبوب‌ترین و مشهورترین ست‌های لگوتکنیک است که البته مدت زمان نسبتا زیادی از پایان تولیدش می‌گذرد و در حال حاضر کمی کمیاب است.

۴۲۰۷۰

این یک خودروی آفرودی شش چرخه با قابلیت استفاده به صورت رادیوکنترلی است که به وسیله دو عدد موتور پاورفانکشن، ریموت کنترل، درایور‌ها و… می‌توانید مدل را هدایت کنید. ۱۸۶۲ قطعه در بسته‌بندی این مدل قرار دارد و طبق اعلام لگو، محصول مذکور برای نوجوانان ۱۱ تا ۱۶ ساله مناسب است. همچنین این ست دارای یک جرثقیل کوچک در پشت و یک عروسک خرس در جلوست!