قفل ۲۰ ساله تولید گاز از کدام فاز پارس‌جنوبی باز می‌شود؟

فاز ۱۱ پارس جنوبی در مرز میدان مشترک پارس جنوبی است و در حالی این فاز در سمت ایران توسعه‌نیافته باقی مانده که طرف قطری طی یک دهه گذشته برداشت‌های بسیاری از این بخش از میدان مشترک با ایران داشته است.

شرکت ملی نفت ایران و شرکت توتال فرانسه در سال ۲۰۰۰ میلادی برای توسعه بخش بالادستی فاز ۱۱ پارس جنوبی و ساخت یک کارخانه حدود ۱۰ میلیون تنی تولید LNG به توافق رسیدند و سرانجام در پایان سال ۲۰۰۰ (سال ۱۳۷۹ شمسی) تفاهمنامه‌ای میان دو طرف امضا شد. پس از امضای این تفاهمنامه، شرکت پتروناس مالزی نیز برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی پیشقدم شد و با توافقی سه‌جانبه شرکت ملی نفت ایران ۵۰ درصد، شرکت توتال فرانسه ۴۰ درصد و پتروناس مالزی ۱۰ درصد از سهام توسعه بخش بالادستی و پایین‌دستی فاز ۱۱ پارس جنوبی را در اختیار گرفتند.

در سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷، مذاکرات دنباله‌داری در تهران و اروپا میان دو طرف آغاز شد و در نهایت توتال فرانسه که به دنبال خروج از این پروژه بود با ارائه رقمی بسیار بالا برای توسعه این فاز، ایران را در شرایطی قرار داد که نتواند پس از حدود ۸ سال معطل ماندن فاز ۱۱ برای اقدام موثر توتال، این قرارداد را با شرکت فرانسوی به امضا برساند؛ شرکت ملی نفت ایران با پیشنهاد حدود ۱۰ تا ۱۱ میلیارد دلاری فرانسویها مخالفت کرد و به این ترتیب شرکت توتال از این پروژه کنار گذاشته شد.

چینی‌ها گزینه بعدی ایران برای توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی بودند. این طرح در سال ۱۳۸۸ با هزینه ۴ میلیارد دلاری به شرکت سی.ان.پی.سی. واگذار شد. بعد از گذشت چهار سال از امضای قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی با این شرکت چینی، به‌دلیل اینکه چینی‌ها هیچ اقدام مؤثری برای توسعه این فاز انجام نداده بودند، طی یک توافق دوجانبه قرارداد توسعه این فاز با چینی‌ها فسخ شد.

بعد از کنار رفتن سی.ان.پی.سی. از پارس جنوبی، اعلام شد توسعه بخش فراساحل فاز ۱۱ پارس جنوبی به دو شرکت پترو ایران و مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی واگذار شده است، اما کمی بعد واگذاری این فاز به دو شرکت نام‌برده تکذیب شد.

شرکت پتروپارس سومین شرکتی بود که بعد از رفتن چینی‌ها از طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی، نام آن به‌عنوان پیمانکار طرح اعلام شد. حتی قرارداد فاز ۱۱ پارس جنوبی بین پتروپارس و شرکت ملی نفت ایران در قالب بیع متقابل امضا شد اما با روی کار آمدن دولت یازدهم بخشنامه‌ای ابلاغ شد مبنی بر اینکه هرگونه امضای قرارداد پیش از تاریخ جلسه رأی اعتماد مجلس و انتخاب وزیران باطل است، بر این اساس چون قرارداد مورد نظر در مردادماه ۱۳۹۲ نهایی شده بود قرارداد “کان‌لم‌یکن” محسوب شد.

البته وزیر نفت وقت در مورد علت برکناری شرکت پتروپارس از توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی گفته بود (سال ۹۲) که این شرکت پولی برای توسعه فاز ۱۱ نداشت و در حال حاضر اولویت توسعه با فازهای ۱۲، ۱۵ و ۱۶، ۱۷ و ۱۸ است و تصمیم درباره فاز ۱۱ سر فرصت گرفته می‌شود.

در سال ۹۳ و ۹۴ نیز توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی با وجود تمامی گمانه‌زنی‌ها تعیین تکلیف نشد تا اینکه میانه فروردین ۹۵ «علی کاردر» معاون سرمایه گذاری و تأمین منابع مالی شرکت ملی نفت ایران از تعیین تکلیف توسعه این فاز در نیمه نخست سال خبر داد.

در نهایت در تاریخ ۱۸ آبان ماه ۹۵ موافقت‌نامه اصولی (HOA) طرح توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی به‌ارزش ۴.۸ میلیارد دلار میان شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های توتال فرانسه، شرکت ملی نفت چین (CNPC) و شرکت پتروپارس امضا شد.

روند مطالعات توتال روی فاز ۱۱ پارس جنوبی ادامه داشت تا اینکه در بهمن ماه ۹۵ مدیرعامل شرکت توتال اعلام کرد که “باید منتظر سیاست‌های ترامپ در قبال ایران باشیم تا درباره سرمایه‌گذاری در این کشور تصمیم‌گیری کنیم”.

بازی های توتال در پروژه مهم فاز ۱۱، در حالی که حتی یک پیچ هم از سوی این شرکت فرانسوی در این پروژه بسته نشده بود، از همین تاریخ شروع شد؛ اما مسئولان وزارت نفت بدون توجه به اظهارات گاه و بی گاه مسئولان این شرکت در خروج احتمالی از این پروژه، باز هم فاز ۱۱ را معطل توتال نگه داشتند و قرارداد توسعه این فاز، در تاریخ ۱۲ تیرماه ۹۶ به امضا رسید.

تیرماه ۹۶ قرارداد طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی به ارزش ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار با حضور بیژن زنگنه، وزیر نفت، میان شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های توتال فرانسه، شرکت ملی نفت چین (CNPC) و شرکت پتروپارس به امضا رسید. توتال رهبری کنسرسیوم پروژه توسعه فاز ١١ پارس جنوبی را بر عهده داشت و سهم این شرکت فرانسوی در این کنسرسیوم ۵۰.۱ درصد، سهم شرکت چینی CNPC به میزان ۳۰ درصد و سهم شرکت پتروپارس ۱۹.۹ درصد تعیین شد.

طبق زمان‌بندی اولیه، قرار بود ۴۰ ماه بعد از امضای قرارداد، تولید گاز از میدان فاز ۱۱ پارس جنوبی آغاز شود. به عبارتی، در صورت اجرایی شدن این قرارداد و عدم بدعهدی توتال و CNPC، پاییز ۱۳۹۹ شاهد آغاز تولید گاز از فاز ۱۱ پارس جنوبی بودیم. اما این قرارداد اجرایی نشد و با بیش از دو سال معطل ماندن توسط این دو شرکت فرانسوی و چینی، در نهایت فاز ۱۱ برای توسعه به دست متخصصان داخلی سپرده شد.

مسئولان دولت دوازدهم از جمله بیژن زنگنه، وزیر وقت نفت، بارها تا پایان دولت وعده‌هایی برای آغاز تولید گاز از فاز ۱۱ پارس جنوبی دادند، اما این مهم در دولت دوازدهم محقق نشد؛ تا اینکه در دولت سیزدهم، به‌تولید رسیدن فاز ۱۱ پارس جنوبی در اولویت کار وزارت نفت قرار گرفت.

شرکت نفت و گاز پارس در جدیدترین گزارش رسمی خود، در خصوص فاز ۱۱ پارس جنوبی اعلام کرد: “فعالان صنعت نفت و ناظران این حوزه به خوبی بر این موضوع واقفند که عملیات توسعه در فاز ۱۱ علی‌رغم تعلل و ترک فعل و تاخیرات پیاپی و نامعلوم وزارت نفت دولت گذشته منجر به اعمال عدم‌النفع میلیاردها دلار در این حوزه مشترک گردید .

متاسفانه توسعه این فاز مرزی در دولت قبل هیچ‌گاه اهمیت نداشته و با گذشت عمر آن دولت هیچ‌گونه اقدام جدی و موثری در این خصوص صورت نگرفت که شرح آن بر همگان روشن است. اما اولین دستور ابلاغی در مهرماه ۱۴۰۱، قرار گرفتن طرح توسعه فاز ۱۱ در صدر اولویت‌های شرکت ملی نفت ایران و وزارت نفت دولت سیزدهم بود. در همین راستا تغییراتی در مدیریت ارشد پیمانکار اصلی طرح و همچنین پیمانکار فرعی طرح که متولی حفاری چاهها بود صورت گرفت و در نهایت دکل حفاری قبلی با بهترین دکل موجود در آبهای ایران در خلیج فارس به نام «WellTarget۲» جایگرین گردید؛ در نتیجه این اقدامات اکنون ۴ حلقه چاه فاز ۱۱ تکمیل و آماده تولید می‌باشد .

همچنین در برنامه اجرایی قرارداد فاز ۱۱ ، ساخت ۲ سکو و تولیدی نمودن آنها طی چهار و نیم سال پیش‌بینی شده بود، اما با توجه به اینکه در دولت قبل برای ساخت سکوها مطلقاً هیچ اقدامی صورت نگرفته بود، لذا تولید از فاز ۱۱ تا سال ۱۴۰۴ غیرممکن بود. ‌در همین راستا عملیاتی نمودن ایده استفاده از سکوی ۱۲C در موقعیت ۱۱B و حفاری نیمی از چاه‌ها به منظور به تولید رسیدن هر چه سریع‌تر فاز مرزی ۱۱B با جدیت در دستور کار قرار گرفت؛ متعاقب کلیه مطالعات فنی برای انجام این کار – که برای اولین‌بار انجام می‌شود- تکمیل گردید و در نهایت سکوی ۱۲C با حضور به موقع کشتی اوشنیک با موفقیت و بدون آنکه کوچکترین آسیبی به سکو وارد شود، از محل خود برداشته شده و اکنون در شلتر مناسب در بندر عسلویه آماده عزیمت به موقعیت نصب در فاز ۱۱ می‌باشد.

ذکر این نکته ضروری است که از جمله اقدامات نادرست صورت‌پذیرفته در دولت قبل، اعزام شناور راهبردی و بسیار پراهمیت اوشنیک به آبهای شمال روسیه طی یک قرارداد ۵ ساله بوده است؛ این شناور ملکی کشور مهمترین شناور برای اجرای پروژه‌های فراساحل ایران در خلیج فارس است و خارج کردن آن از دسترس طرح‌های مهمی نظیر فاز ۱۱ پارس جنوبی، اقدامی نسنجیده و ناصواب بوده است. لذا در ابتدای استقرار دولت جدید موضوع بازگشت اوشنیک به آبهای ایران مورد توجه و در اولویت قرار گرفت و در نهایت مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران دستور بازگشت کشتی اوشنیک به ایران را در انتهای سال گذشته یعنی نزدیک به یک سال قبل از ضرورت حضور اوشنیک برای جابجایی سکوی ۱۲C صادر نمود که مبادا تاخیر در حضور اوشنیک منجر به بروز تأخیر در جابجایی سکوی مذکور شود؛ در نتیجه این اقدام به موقع علیرغم همه مشکلاتی که برای اوشنیک رخ داد، شناور مذکور چند هفته قبل از آغاز عملیات جابجایی سکو از آبهای خلیج فارس حاضر و آماده خدمت بود؛ البته برای این منظور، اقدامات گسترده و متعدد مدیریتی، ‌قضایی و حتی سیاسی انجام پذیرفت تا کشتی به آبهای سرزمینی ایران بازگردد. با توجه به آنچه ذکر شد واضح است که نویسنده محترم از اساس با برنامه زمان‌بندی فاز ۱۱ بیگانه بوده و فارغ از اصول مدیریت زمان، پروژه،‌ صرفاً با اتصال سلسله‌وار مشکلات مختلف به یکدیگر پرداخته و نتیجه‌گیری دلخواه را حاصل نموده‌اند .

در بخش خط لوله زیردریایی نیز عملیات لوله‌گذاری به طور کامل انجام شده و این خط آماده ارسال گاز تولیدی از فاز ۱۱ به پالایشگاه‌های عسلویه است؛ لذا ملاحظه می‌شود تنها با گذشت یک سال و اندی از استقرار دولت سیزدهم،‌ فاز ۱۱ پارس جنوبی که تا پیش از این عملاً هیچ اقدام موثری برای آن انجام نشده بود، اکنون در آستانه تولید قرار دارد. این زمان برای رسیدن به اولین تولید در تمام فازهای پارس جنوبی حتی آنها که پیمانکار بین‌المللی صاحب‌نام داشته‌اند اصلاً سابقه نداشته و یک رکورد محسوب می‌شود .

لازم به ذکر است که برای سایر عملیات فاز ۱۱ نیز برنامه‌ریزی شده و این برنامه با جدیت در حال انجام است؛ در این ارتباط، حفاری ۴ حلقه چاه دوم در موقعیت ۱۱B تا پیش از پایان امسال آغاز می‌شود و طراحی و مهندسی سکوی دیگر فاز ۱۱ یعنی سکوی ۱۱A نیز به اتمام رسیده و مناقصه ساخت آن انجام شده و هم‌اکنون سکو و جکت مربوطه توسط سازندگان داخلی در سال ساخت می‌باشد .

بنابر آنچه گفته شد، صرفاً هدفگذاری برای تولید ۱۰ میلیون مترمکعب در روز می‌باشد که انشاء‌الله تا چند هفته دیگر محقق خواهد شد.”

در یک‌سال اخیر بارها محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران و جواد اوجی، وزیر نفت از تولیدی شدن گاز فاز ۱۱ پارس جنوبی در زمستان ۱۴۰۱ خبر دادند و با توجه به اعلام اخیر شرکت نفت و گاز پارس مبنی بر تولیدی شدن فاز ۱۱ پارس جنوبی تا چند هفته آینده، باید دید آیا این وعده، در دهه فجر امسال محقق خواهد شد؟

بیشتر بخوانید:

۴۶۲۲۰