فیلمگردی نوروز ۱۴۰۰؛ ژانر فانتزی: فیلم Pan’s Labyrinth

ژانر فانتزی یکی از ناب‌ترین ژانر‌های سینمایی برای قصه‌گویی و جهان‌سازی است؛ همچنین ژانر فانتزی (Fantasy) از گونه‌های سینمایی است که در سالهای اخیر به شدت مورد توجه علاقمندان به سینما قرار گرفته و نزدیکی قابل درکی با ژانرهای ترسناک و علمی تخیلی نیز دارد.

ژانر فانتزی همانگونه که از نامش برمی‌آید؛ داستانک‌ها و شخصیت‌هایی را روایت می‌کند که عمدتا با زندگی واقعی تفاوت دارند. در این گونه‌ی پرطرفدار سینمایی؛ خیال‌پردازی حرف اصلی را می‌زند و استفاده از مواردی همچون وقایع ماورا طبیعی؛ سحر و جادو؛ حس ششم و سفر در مکان و زمان از جمله فرایندهای پیشبرنده‌ی داستان به شمار می‌روند.

حالا ما در فیلمگردی نوروز ۱۴۰۰ به ایستگاه ژانر محبوبِ فانتزی رسیده‌ایم و قصد معرفی فیلم Pan’s Labyrinth یا هزارتوی پن ساخته گی‌یرمو دل تورو را داریم. بدون شک این فیلم یکی از سلاطین ژانر فانتزی به حساب می‌آید. هزارتوی پن یکی از معدود فیلم‌هایی است که با موفقیت هم زیبایی و هم وحشت یک دنیای فانتزی فولکلور را به تصویر کشیده است.

اساساً دنبال کردن داستان‌های عامیانه ساده است. بهترین مخاطب آنها بچه ها هستند، بنابراین کاملاً منطقی به نظر می‌رسد که یک داستان چقدر می‌تواند خلاقانه و درگیرکننده باشد. هزارتوی پن در دهکده‌ای از اسپانیا واقع شده است که در آن اوفلیا، دختری کاملاً تخیلی و خیال پرداز با مادر باردار و پدرخوانده نازی‌اش به یک پست فرماندهی جدید نقل مکان می‌کند. این فیلم به گونه‌ای به تصویر کشیده شده است که هم دنیای واقعی و هم جهان اسطوره‌ای درون آن بی رحم و نابخشودنی هستند. این اثر مصداق بارز یک چاقوی دو طرفه است و کارگردان (گی‌یرمو دل تورو) کار خوبی انجام داده و ما را به بهترین وجه در هر دو جهان فرو می‌برد.

فیلمنامه «هزارتوی پن» را خود دل‌تورو در ژانر درام، فانتزی و دلهره‌آور به نگارش درآورده است. داستان فیلم چیزی میان رویا و واقعیت است و زندگی اوفلیا، دختر بچه‌ای را به تصویر می‌کشد که همراه مادر باردار و ناپدری فاشیست خود زندگی می‌کند. ژنرال فرانکو دیکتاتور اسپانیا حکومت را به دست گرفته اما هنوز گروه‌های کوچکی در جنگل‌ها کمین کرده‌اند و با گماشتگان حکومت فاشیست، مانند ناپدری اوفلیا، برای به دست آوردن آزادی می‌جنگند. این گونه است که اوفلیا برای فرار از آزار و اذیت‌های خانواده‌اش به جنگل و تخیلاتش پناه می‌برد.

دل تورو از پدیده‌های سینمای مکزیک است که از اواسط دهه ١٩٨٠ وارد سینما شد. دل تورو متولد ١٩۶۴ در گوادالاخارا، خالیسکو کشور مکزیک است. او در سال ١٩٩٣ با فیلم Chronos توانست انبوهی از جوایز جشنواره‌های معتبر را به چنگ آورده و شهرتی بین المللی برای خود رقم بزند. بنابراین این فیلمساز توانست چهار سال بعد سر از هالیوود در آورد و با میمیک یا همان حشرات جهنمی نظر تماشاگر آمریکایی را نیز جلب کند. با این اوصاف شاید اوج فیلم‌سازی این کارگردان فیلم Pan’s Labyrinth باشد؛ اثری که فقط یک فیلم نیست، بلکه یک آموزش برای دوستداران خیال است.

هزارتوی پن هم اثری با محوریت تاریخ است که ریشه در وقایع تاریخی دارد و هم افسانه‌ای تاریک است که ترس‌ها و شگفتی‌های کودکانه را کاوش می‌کند، اما معنای واقعی فیلم در توانایی آن در انعکاس این دو جنبه به عنوان تجربه‌های موازی نهفته است. کارگردان گی‌یرمو دل تورو به دلیل حساسیت‌های خود در ترکیب نکات خارق‌العاده و پیش پا افتاده است که شناخته شده، او استاد نمایش خطی است که هیولاهای افسانه‌ای را از افراد روزمره جدا می‌کند.

اگر بخواهیم تعریف ساده‌ای از فیلم داشته باشیم باید گفت: فیلم «هزارتوی پن» آمیخته‌ای متناسب از ترس، تاریخ و فانتزی است. کارگردان این اثر توانسته با توانایی به این سه رکن اساسی فیلم بپردازد. همچنین لازم به ذکر است که فیلم نمرات بسیار بالایی از منتقدان و تماشاگران دریافت کرده است و در سایت‌های راتن تومیتوز و متاکریتک حائز نمره‌های 95 و 98 از 100 شده‌است. هزارتوی پن، نامزد شش جایزه اسکار از جمله اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان بود که در نهایت موفق شد سه جایزه را بدست آورد. فیلم همچنین برنده جوایز بفتا برای بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان شده و در مقوله‌های مختلف، جوایز متعدد «گویا» (معادل اسپانیایی اسکار) را از آن خود کرده‌است.

فیلم Pan’s Labyrinth دو دنیای روی زمین و زیر زمینی را با مهارت روایت می‌کند و رخدادهای آن دو را به موازات هم پیش می‌برد. گرچه برای خلق شخصیت‌های تخیلی از جلوه‌های ویژه، استفاده زیادی شده است ولی این جلوه‌های ویژه هیچگاه کل فیلم را تحت‌الشعاع خود قرار نمی‌دهند. «هزارتوی پن»، تقریباً همه اجزایی را که برای موفقیت یک فیلم لازم است، در خود دارد و می‌تواند فیلمی باشد که تماشاگران با سلیقه‌های متفاوت را راضی کند. چه آن‌ها که به ژانر فانتزی علاقه دارند و چه آنها که به فیلم‌های واقع‌گرایانه تاریخی و عبرت‌آموز علاقه دارند.

فیلم «هزارتوی پن» با داشتن یک ساختار قوى روایى و فیلمبردارى زیبا، اثرى درخشان و به لحاظ مضمون دردناک است. موجودات عجیب و غریبى که اوفلیا سرنوشت خود را به آنها مى‌سپارد، همان قدر وهم برانگیزند که وحشی‌گرى و خشونت دنیاى کاملاً واقعى این ویژگی را دارد. گی‌یرمو دل تورو در این فیلم از لحن روایى و زبان و ساختار داستانى فیلم‌هاى کودکانه استفاده مى‌کند، اما به هیچ وجه هزارتوی پن فیلمى براى این گروه سنى نیست. البته این زیبایی آن است. چرا که حتی در مرگ یک کودک بی گناه و شجاع، می‌توانید خلوص عشق شخصیت اوفلیا و احساس محافظت او را نسبت به برادر نوزاد خود مشاهده کنید.

فیلم Pan’s Labyrinth به ما یادآوری می‌کند که می‌توانیم با شنیدن داستان‌های فانتزی آرامش پیدا کنیم. در واقع داستان خیر و شر بافته شده در فیلم در سطحی عمیق به ما نشان می‌دهد که در صورت مواجهه با ظهور شر باید چه کنیم. هرگز نباید به مردان شرور فرصت داد. می‌توان آنها را شکست داد. فقط کمی رشادت لازم است. به همین دلیل است که داستان گویی دل تورو در هزارتوی پن به عنوان یک فیلمساز یا یک داستان گو به زودی فراموش نخواهد شد.

در نتیجه اگر از دنبال کنندگان مقالات فیلمگردی نوروز ۱۴۰۰ ویجیاتو هستید و البته از عاشقان ژانر محبوب فانتزی، بدون شک باید به تماشای اثر ماندگار گی‌یرمو دل‌تورو تحت عنوان Pan’s Labyrinth بنشینید.